Morgunblaðið - 05.09.1996, Blaðsíða 10

10 FIMMTUDAGUR 5. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Vesturhlíðarskóli er skólastjóralaus eftir að uppsagnarfrestur skólastjórans rann út 1. september
Y
|ILFINNINGIN er eins og
málefni skólans hafi faliið
milli skips og bryggju við
flutning grunnskólans til
borgarinnar. Ég sagði upp vegna
ágreinings við ráðherra snemma í
vor. Eftir að lausn virðist vera fund-
in heyrist ekkert frá fræðslustjóran-
um og skólinn er skólastjóralaus,"
segir Gunnar Salvarsson, fyrrver-
andi skólastjóri Vesturhlíðarskóla, í
samtali við Morgunblaðið.
Gunnar sagði starfi sínu lausu
vegna ákvörðunar menntamálaráð-
herra um að veita Öskjuhlíðarskóla
afnot af húsnæði Samskiptamið-
stöðvar heyrnarlausra á lóð Vestur-
hlíðarskóla. Uppsagnarfrestur
Gunnars rann út 1. september sl.
Ekki hefur enn verið ráðið í stöðuna.
Gunnar segir að forsendur fyrir
upphaflegri ráðningu sinni við skól-
ann hafi í rauninni endurspeglað
ríkjandi viðhorf gagnvart menntun
heyrnarlausra fyrir um tuttugu
árum. „Ég var ráðinn til kennslu
árið 1976 af því að talið var að ég
væri svo góður íslenskumaður. Enn
réð nefnilega svokölluð talmáls-
stefna ríkjum í kennslu heyrnar-
lausra. Megináhersla talmálsstefn-
unnar fólst í því að nýta heyrnarleif-
ar heyrnarskertra með betri heyrn-
artækjum og leggja áherslu á tal-
kennslu. Táknmál var álitið hamla
málþroska og lengi var lagt blátt
bann við notkun þess. Smám saman
jókst hins vegar virðing fyrir tákn-
málinu og þarna var svo komið að
ekki var lengur amast við því.“
Blöskraði tengslaleysi
heyrnarlausra við umheiminn
Hann segir að eftir reynslu sína
af því að starfa við fjölmiðla hafí
sér hreint út sagt blöskrað tengsla-
leysi hinna heyrnarlausu við um-
heiminn. „Mig hafði t.a.m. ekki órað
fyrir því hvað unglingamir voru
tengslalausir við heiminn fyrir utan.
Skýringin á tengslaleysi heymar-
lausra var fyrst og fremst sú að
aðeins í undantekningatilvikum lásu
heyrnarlausir sér til gagns. Ritmál
er hluti af talmáli og talmálið er
hluti af heimi hinna heyrandi. Orð
bera, oftar en okkur heyrandi grun-
ar, aukamerkingu eða hafa jafnvel
margar merkingar," segir hann.
Hann segir að stór hópur ungra
kennara hafi hafið kennslu við skól-
ann á svipuðum tíma. „Við gerðum
okkur far um að fylgjast með nýj-
ungum í kennslu heyrnarlausra í
nágrannalöndum og ekki var um
að villast að táknmálið var smám
saman að öðlast verðskuldaðan sess.
Fyrsta skrefið fólst hins vegar í því
að kenna táknmál og talmál sam-
tímis. Foreldrar og kennarar voru
jákvæðir og langur tími leið þar til
I ljós kom að tungumálin skemmdu
aðeins hvort fyrir öðru. Lokaskrefið
var því stigið með því að stefna að
tvítyngi um og eftir 1990, að kenna
táknmál sem móðurmál heyrnar-
lausra og íslensku sem annað mál,“
segir hann og tekur fram að enn
hafi hvorki fengist staðfest í leik-
skóla- né grunnskólalögum að
heyrnarlaus börn eigi rétt á kennslu
í móðurmáli sínu, táknmáli. Um-
boðsmaður barna hefur staðfest að
sú staðreynd feli sér brot á mann-
réttindasáttmálum og stjómar-
skránni.
Táknmálsumhverfið
hornsteinn skólastefnunnar
Gunnar leggur ríka áherslu á að
táknmálsumhverfið sé einn af horn-
steinum skólastefnunn- ----------
ar. „Tungumálið er
veigamesti þátturinn í
persónuþroska bama.
Heyrandi börn læra að
skynja heiminn í gegn-
um heyrandi foreldra. Heyrnarlaus
börn í skólanum eiga hins vegar,
utan eitt, heyrandi foreldra. Þegar
börnin koma hingað í leikskóla, oft
á öðru ári, eru foreldrarnir rétt að
byrja að kynnast táknmálinu. Hlut-
verk skólans er því mun veigameira
en annarra skóía og táknmálsum-
hverfið í kringum skólann er eins
og vin í eyðimörkinni fyrir heyrnar-
lausa. Með tilliti til fyrirliggjandi
Að falla milli
skips og bryggju
Skólastjóralaust er í
Vesturhlíðarskóla eftir
að Gunnar Salvarsson,
skólastjóri til tíu ára,
sagði starfi sínu lausu
vegna ágreinings við
menntamálaráðherra
—
í vor. Anna G. Olafs-
dóttir komst að því
að Gunnar hefur enn
ekki fengið viðbrögð
frá Fræðslumiðstöð
Reykjavíkur við fyrir-
liggjandi lausn á
vandanum. Á fjórða
tug heyrnarlausra
barna sækja leikskóla-
og grunnskóla Vestur-
hlíðarskóla.
Tungumálið
veigamest í
þroskanum
þekkingar er algjörlega ósæmandi
að grafa undan því,“ segir Gunnar.
Með táknmálsumhverfi á Gunnar
við sjálfa skólabygginguna, fjögur
minni hús í tengslum við skólabygg-
inguna og lóðina umhverfis, af-
markaða af runnagróðri. Hann rifjar
upp að upphaflega hafi verið gert
ráð fyrir heimavist og mötuneyti
með lítilli húsvarðaríbúð í minni
húsunum. „Þegar heyrnarlausum
börnum fækkaði í kjölfar bólusetn-
inga gegn rauðum hundum var
starfsemi húsanna breytt. Um leið
var gætt að því að í húsunum yrði
áfram starfsemi í þágu heyrn-
________ ariausra. Vesturhlíðar-
skóli hefur því rekið
leikskóla í einu hús-
anna, dvalarheimili
aldraðra hefur verið í
öðru og Samskiptastöð
heyrnarlausra í því þriðja. Að frum-
kvæði Vesturhlíðarskóla var gert
samkomulag um þessa skipan árið
1992. Sama ár var félagsmiðstöð
heyrnarlausra flutt í húsvarðaríbúð-
jna,“ segir hann.
I vetur var orðið einsýnt að Sam-
skiptamiðstöðin þyrfti meira hús-
rými. „Álitlegt þótti að byggja við
heimavistarhúsið en ráðuneytið
féllst ekki á að byggt yrði á lóð-
Morgunblaðið/Kristinn
GUNNAR Salvarsson, fyrrverandi skólastjóri Vesturhliðarskóla, bíður
viðbragða frá Fræðslumiðstöð Reykjavíkur vegna málefna skólans.
auðvitað hvort heyrnarleysi sé fötl-
un. Hvar liggur vandinn þegar
heyrnarlaust barn kemur í heiminn?
Liggur hann hjá barninu eða ein-
faldlega í samskiptunum?" segir
Gunnar og tekur fram að sem betur
fari hafi ekkert orðið úr hugmynd-
um um að tvístra skólanum í
menntamálaráðherratlð Svavars
Gestssonar árið 1990.
En varnarbaráttunni var að sögn
Gunnars ekki lokið því fram komu
hugmyndir um að leggja leikskóla
Vesturhlíðarskóla niður og gera
hann að deild í nágrannaleikskólan-
um Sólborg sumarið 1994. „Ég var
þá að koma heim úr framhaidsnámi
í Bristol. Við hófum baráttuna fyrir
því að bjarga leikskólanum enda er
íeikskólastigið án efa mikilvægasta
stigið í kennslunni. Að hafa ekki
táknmálsleikskóla er eins og að
ætla að byggja hús og byija á mið-
hæðinni. Næsti vetur leið og um
vorið tók Björn Bjarnason við í
menntamálaráðuneytinu. Ég fór til
hans og óskaði eftir því að fá að
halda leikskólanum þar til yfirtaka
sveitarfélaganna gengi í gegn í
haust. Eftir nokkra umhugsun féllst
Björn á ósk mína. Með því hefur
hann sjálfsagt skapað sér óvild í
ráðuneytinu enda var flutningur
leikskólans nánast fullfrágenginn.
Að minnsta kosti get ég ekki ímynd-
að mér aðra skýringu á því hvernig
hann kemur fram við okkur núna.“
Gunnar segist hafa frétt að skóla-
stjóra Öskjuhlíðarskóla hafi verið
sýnt hús Samskiptastöðvarinnar á
lóð Vesturhlíðarskólans og honum
hafi litist vel á. „Björn _________
var heldur kuldalegur
gagnvart mér. Samt
trúði ég því alltaf að
hann myndi á endanum
kalla okkur skólastjór-
inni. Þess í stað var tekin ákvörðun
um að Öskjuhlíðarskóli fengi hús
Samskiptamiðstöðvarinnar í haust,“
segir Gunnar og tekur fram að hús-
næðisvanda Öskjuhlíðarskóla megi
rekja til ákvörðunar menntamála-
ráðuneytisins um að selja undan
skólanum tvö einbýlishús í
Garðabæ. „Sú ákvörðun var tekin
til að ná inn Ijármunum í ríkissjóð
áður en grunnskólarnir flyttust til
sveitarfélaganna. Húsnæðisvandi
Öskjuhlíðarskóla var því heimatil-
búinn og allt tal um að „bæta úr
brýnni þörf Öskjuhlíðarskóla" því
heldur hjákátlegt.“
Kaldar kveðjur
úr ráðuneytinu
Gunnar segir ekki nýtt að skólinn
fái kaldar kveðjur úr ráðuneytinu.
„Við höfum byggt okkar hugmynda-
fræði upp sjálf án aðstoðar eða
skilnings frá ráðuneytinu. Stundum
var því borið við að foreldrar ættu
að ráða hvaða mál börnin lærðu.
Eins þurftum við að kljást við hug-
myndir um blöndun fatíaðra I skóla-
kerfinu. Gallinn er hins vegar sá
að fötlun er alltof víðtækt yfirhug-
tak og álltof oft hefur verið reynt
að sníða ýmsar lausnir fyrir fatlaða
að heyrnarlausum. Spumingin er
Táknmálsum-
hverfið vin í
eyðimörkinni
ana til sín og reyna að finna lausn
á vandanum. Ekkert heyrðist hins
vegar frá ráðuneytinu áður en mér
barst til eyma að staðfest hefði ver-
ið að Öskjuhlíðarskóli fengi húsið.
Ég hafði í framhaldi af því sam-
band við Björn og tilkynnti honum
í tölvupósti að við svo búið hefði ég
í bígerð að segja upp störfum. Með
því vildi ég að sjálfsögðu leggja
meiri vigt í orð mín og gera mennta-
málaráðherra grein fyrir hversu
mjög ég legði áherslu á að halda
táknmálsumhverfinu við skólann.
Viðbrögð hans voru á annan veg
en ég átti von á. Hann einfaldlega
kvaddi mig með virktum. Kveðjur
hans voru kurteislegar en kuldaleg-
ar. Að svo búnu var ekki annað
fyrir mig að gera en að ganga frá
uppsagnarbréfinu," segir hann.
Lausn fundin
á ágreiningi
Hann segir að ástæður uppsagn-
arinnar hafi fyrst og fremst verið
tvær. „í fyrsta lagi gramdist mér
að ráðherrann skyldi algjörlega
ganga fram hjá okkur við ákvarð-
anatökuna. Hann segist hafa leitað
álits hlutlauss fagmanns en ég veit
ekki hver hann er. Hingað hafa hins
vegar borist orðsendingar frá er-
lendum sérfræðingum, sem fylgst
hafa með uppbyggingu Vesturhlíð-
arskóla, um að ákvörðun ráðherra
feli í sér umtalsvert afturhvarf í
starfi skólans. Sú staðhæfing teng-
ist síðari ástæðunni. Hún er að með
því að fá annan nemendahóp inn á
lóðina sé táknmálsumhverfi ekki
lengur til staðar.
Öskjuhlíðarskóli hefur hugsað sér
að nýta húsið fyrir starfsdeild á
morgnana og skóladagheimili eftir
hádegi. Starfsdeildin yrði inni í hús-
inu og blöndun því ekki fyrirsjá-
anleg. Öðru máli gegnir um skóla-
dagheimilið - eða félagsmiðstöðina
eins og við í Vesturhlíðarskóla kjós-
um að kalla þennan þátt skólastarfs-
ins - því eðli málsins samkvæmt
kallar sú starfsemi á útiveru þegar
vel viðrar," segir Gunnar.
Gunnar segir að hann og skóla-
stjóri Öskjuhlíðarskóla hafi komið
niður á lausn á því síðarnefnda í
seint í sumar. „Skólastjóri Öskju-
hlíðarskóla sagði mér að hann myndi
gera kröfu um að girt yrði umhverf-
is húsið til að gæta öryggis barn-
anna fyrir innan. Með því móti verð-
ur ekki lengur samgangur þarna á
milli,“ segir hann. „Eg viðraði lausn
í bréfi til ráðherra snemma í júlí en
hann benti mér á að mannaforráð
grunnskólans væru komin yfir til
borgarinnar. Ekki var hins vegar
skrifað undir yfirtöku sérskólanna
fyrr en þónokkru seinna. í millitíð-
inni hafði reyndar verið samþykkt
á fundi í skólamálaráði að aðhafast
ekkert fyrr en rætt hefði verið við
mig um ástæður uppsagnarinnar.
Ég hafði svo samband við Gerði G.
Óskarsdóttur fræðslustjóra, gerði
henni grein fyrir ástæðum uppsagn-
arinnar og gaf fyllilega til kynna
að ég hefði fullan áhuga á að vinna
áfram við skólann. Að því loknu
gerði ég ráð fyrir að hún myndi
taka upp þráðinn og hafa samband.
Ég er enn að bíða eftir því samtali.
Uppsagnarfrestur minn er runninn
út og enginn hefur haft samband.
Skólinn er því skólastjóralaus en
tvær umsóknir hafa borist um skóla-
stjórastöðuna.“
„Eftirsjá lýsir best þeirri tilfinn-
ingu sem bærist með mér þegar ég
hugsa til þess að vera farinn frá
skólanum," segir Gunnar. „Innst
inni finnst mér ég eiga ólokið verki,
hafi farið í burt í miðjum klíðum,
og mér er sú tilhugsun enn dálítið
fjarlæg að ekki verði aftur snúið.
Reykjavíkurborg hefur ekki, þrátt
fyrir gefin loforð, tekið upp viðræð-
ur við mig um lausn þeirra ágrein-
ingsmála sem uppsögn mín byggðist
á. En auðvitað verða menn að taka
afleiðingum gjörða sinna, uppsögn
er uppsögn, og verði það
endalokin á störfum
mínum í þágu heyrnar-
lausra verð ég að leyfa
mér að líta dálítið
........ ánægður yfir farinn
veg. Þessi síðustu ár er verið að
útskrifa betur menntaða nemendur
en áður hefur þekkst í sögu skól-
ans, og ekki aðeins betur menntaða,.
Iíka nemendur með jákvæða sjálfs-
mynd sem eru stoltir af sjálfum sér
sem heyrnalausir. Unga kynslóð
heyrnarlausra I dag er sú fyrsta sem
fer með slíkt veganesti út í lífið.
Ég treysti því aðeins að haldið verði
áfram á sömu braut.“