Morgunblaðið - 11.09.1996, Blaðsíða 30

"V
30 MIÐVIKUDAGUR 11. SEPTEMBER 1996 MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Vill einhver skilja fegurð
trúarbragða forfeðra okkar?
MIG granar að eitt-
hvað sé veralega bogið
við kennslu hér á landi,
í grunnskólum, fram-
haldsskólum og Háskóla
Islands þegar um fræðslu
um menningararfinn er
að ræða.
Helgirit heiðinna
manna eru ekki safngrip-
ir sem notast má við í
íslenskutímum, og líta
svo á, að ekki hafí nor-
rænum mönnum verið
gefin andleg spektin.
Hinn gamli siður vor,
sem hér hefur raunar
verið svo lengi sem ís-
land hefur verið byggt,
er geysifögur og djúp
trúarbrögð. Siður vor á þá líklega
1126 ára afmæli á íslandi árið 2000,
en rætur hans liggja mörg þúsund
ár aftur í tímann. Gerum voram
forna sið hátt undir höfði.
íslenski refurinn og trúarbrögð
forfeðra okkar hafa orðið fyrir barð-
inu á heimsku mannanna.
Konur sverja undirgefni
Háskólamenntaður séra skrifaði
að gyðingdómur boði kvenfyrirlitn-
ingu, og hún segir að kristin kirkja
hafi tekið þann boðskap um kvenfyr-
irlitningu upp. Ennfremur skrifaði
hún að grísk heimspeki boði að kon-
ur eigi að vera þjónustur karla. Asn-
inn, konan, húsið og þ_ess háttar eru
eigur kristins manns. Ég lenti í karl-
presti se_m lært hafði mannfyrirlitn-
ingu í HÍ. Konum er bent á að krist-
ur hafi þjáðst, og kristnir velta sér
uppúr þjáningunni. Það er rosalega
neikvætt. Talað er um umburðar-
lyndi, en ætlast er til lydduskapar,
og leiðir skíkt af sér rétt til andlegr-
ar kúgunar og líkamlegs ofbeldis.
Það sem mér sárnar þó mest er
að háskólamenntaður séra (kven-)
uppdiktar óhróður um menningar-
arfinn okkar, til þess að renna stoð-
um undir skoðanir sínar. Hún þykist
kunna eitthvað um það sem hún
kallar boðskap heiðinnar heimspeki,
og býr til fullyrðingar sem hvergi
er að finna. Hvergi í heiðnum
helgiritum er mannfyrirlitningu að
finna, eins og prestar segja að þeir
læri í þeim boðskap sem þeir fá próf
í í æðstu menntastofnun okkar,
Háskóla íslands._ Það sem ritað er
undir kristni á íslandi af kristnum
munkum eða kristnum mönnum,
gæti verið iitað af fyrirlitningu sem
þeir hafa lært. En það er ekki
boðskapur heiðinnar heimspeki, hvað
svo sem kvensérann þykist vera að
vitna í með þessu orðalagi.
í helgiritum for-
feðra okkar er hvergi
predikað, hvergi
mannfyrirlitning,
hvergi kvenfyrirlitn-
ing, hvergi boðorð eða
bönn. Þeir sem hafa
þroska til að vilja skilja
hina fegurstu þekk-
ingu, geta fundið hana
í helgiritum vorum
fornum. Ævafomum.
Hin norræna
kvenímynd
Skírnir fer fyrir
Frey að biðja Gerðar,
til þess að við fáum
gróðurinn á vorin.
Skírnir er hin hækkandi sól, Freyr
er kærleikurinn. Þetta era hin nor-
rænu jól. Okkar jól.
Gerður segir nei. Vill ekki Frey.
Hún þiggur ekki jólaeplin, ekki
Draupni, segist eiga nóg gull. Ekki
lætur hún að heldur hóta sér með
sverði. Gerður er norræn kvenímynd,
og hundseðli er lítið skart á konu í
okkar augum.
Norrænu jóiin snúast um veltu
jarðar. Norræn jól snúast um fæð-
ingu ljóssins. Samskeyti hringsins.
Jólin eru 20., 21. eða 22. Ekki 25.
þar sem afmæli Jesú var smellt.
Háskólakennsla er lé-
leg, segir Guðrún
Kristín Magnúsdóttir,
ef fyrirlitning er kennd.
Óðinn svaf hjá Gunnlöðu í þrjár
nætur til þess að færa okkur reisn
mannsandans. Samþykki Gunnlaðar
var nauðsyn._ Hún er hin norræna
kvenímynd. Óðinn leggur ekki arm
yfir Gunnlöðu nema hún leyfi það,
vilji það. Gunniöð saknar hans. Hann
hefur samviskubit yfir að hafa farið
frá henni. En hann var að færa okk-
ur fegurð skilningsins og mannlegrar
hugsunar. Guðir gera svona hluti
fyrir okkur.
Skaði velur sér mann úr hópi ása.
Að vísu ætlaði hún að ná í Baldur,
en lenti á Nirði. Það varð nú vesen
útúr því, því sjávarguð fílar sig ekki
á fjöllum, og öndurgoð er ekki á sjó-
skíðum. Samkomulag Skaða og
Njarðar ber vott um algjöra jafnrétt-
ishugsjón heiðinna manna.
Flott hjá Evu
Eva nokkur úr Paradís varð til
þess að við öðluðumst skilning á
góðu og illu. Hún var hinn forvitni
vísindamaður, leiddi okkur út úr dý-
rastiginu. Þá varð Hebrea-guðinn
reiður og henti henni út úr sínum
föðuraldingarði.
Skilningur góðs og ills er mikill
þroski. Adam var hlýðinn, og hann
væri enn á dýrastiginu, siðferðilega
skilningslaus, ef Eva hefði ekki verið
þessi uppreisnargjami vandræða-
unglingur.
Háskólapróf í
fyrirlitningu
Boðskapur gyðingdóms og krist-
innar kirkju um kvenfyrirlitningu,
sem sérann fræddi okkur um, og
undirgefni kvenna sem hún segir
gríska heimspeki ætla konum, getur
verið skýringin á sögunni um Maríu
og Hebrea-guðinn. Engum þar datt
í hug að samþykki konu um þungun
hennar þyrfti að vera inni í mynd-
inni. Þetta er hið fullkomna patriarkí
(feðraveldi) sem innfluttu trú-
arbrögðin (kristni) innleiddu í fagra
menningu okkar norrænna manna.
Undirgefni konunnar sem húsdýrs.
Við skiljum ekki þessi suðrænu karl-
rembuþjóðfélög. Mér dettur í hug að
grey Jósep hafi verið hafður með í
helgisögninni, til þess að María hefði
ekki verið grýtt til bana.
Hinar stoltu norrænu gyðjur era
í upplagi norrænna kvenna. Fóstur-
landsins Freyjur. I huga kvensérans
umrædda er heiðindómur óvinurinn.
Háskólakennsla er léleg ef fyrirlitn-
ing er kennd í einhverri deild þar.
Þröngsýni er vísindastofnun ekki
sæmandi.
Það er vel þekkt herbragð, að
þjappa lýð saman gegn ímynduðum,
oftast upplognum, sameiginlegum
óvini, hræða sauðina með vonda úlf-
inum, sem bítur alla sem þora útfyr-
ir girðinguna. Rómversk hernaðarl-
ist. Notkun svona tækja í staðinn
fyrir haldbær rök ætti ekki að vera
háskólamenntuðum íslendingum
samboðin.
Skilningur eykur víðsýni
Ég skora á menn að kynna sér
fegurð þeirra trúarbragða sem hér
vora áður en innfluttu trúarbrögðin
komu sunnan með sviga lævi. Nýút-
komin bók, sem heitir ÓÐSMÁL,
skýrir guðfræði heiðinna manna á
heillandi hátt. Skilningur eykur þetta
margpredikaða umburðarlyndi gagn-
vart skoðunum náungans. Skilningur
kemur í veg fyrir hatur, hroka, fyrir-
litningu. Skilningur kemur í veg fyr-
ir að lygi sé beitt sem rökum.
Höfundur er rithöfundur.
Guðrún Kristín
Magnúsdóttir
Valdið og réttlætið
ÞAÐ ER oft gaman
að vera bæði stór og
sterkur og nejfta afls-
munar við andstæðing
sinn, en aldrei hefur það
þótt drengilegt né stór-
mannlegt að beita þeim
yfírburðum við minni-
máttar og varnarlausa.
Mér datt í hug þessi
samlíking er ég var að
velta fyrir mér hinu fá-
dæma óréttlæti, sem
stjómvöld íslenska ríkis-
ins hafa beitt gegn varn-
arlausu eftirlaunafólki
með skattpíningu og
annarri skerðingu á
framfærslu sinni. Mér
er ljóst að þetta era
nokkuð stór orð og ásakanir, en til
að fínna orðum mínum stað skal
bent á eftirfarandi. Um árabil hafa
ijögur prósent iðgjaldagreiðslna
eftirlauna fólks verið tvískattaðar,
sem ég dreg mjög í efa að stæðist
fyrir nokkram dómstóli. Það ber að
viðurkenna að árið 1995 rofaði örlít-
ið til í kolli stjórnvalda er þeir gáfu
heimild til að fella þessa tvísköttun
niður, en sú dýrð stóð ekki nema til
síðustu áramóta er þessi heimild var
felld niður, en trúlega hefur verka-
lýðsforustan lagt lóð á vogarskálarn-
ar til þessara breytinga þó ótrúlegt
megi virðast. Ef einhver telur þetta
réttlæti, þá vil ég taka hinn gamla
orðskvið mér í munn og segja „slæmt
er þitt ranglæti, en verra er þitt rétt-
Iæti.“ Það er með ólíkindum hvað
stjómvöld eru fundvís á matarhol-
urnar hjá eftirlaunafólki til skatt-
lagningar. Frá og með 1. ágúst sl.
var svo kölluð uppbót á sjúkrakostn-
að tekin af hjá þeim sem skriðu yfir
75.000 kr. tekjumarkið. Þessa dag-
ana er blessuð ríkisstjómin að fjalla
um væntanleg fjárlög ríkisins fyrir
1997. í þeirri áætlun virðast aldraðir
ekki hafa gleymst, því hafi ég skilið
það rétt, þá eru aldraðir eini hópur-
inn sem á að tekjutengja fjármagns-
tekjur hjá og á að ná þar í 100 millj-
ónir, þeirri hugmynd hafði skotið upp
að skerða ellilifeyrinn um hálfan
milljarð á næsta ári. En hver veit
nema „Eyjólfur hressist“ svo, þegar
ijárlögin verða rædd á alþingi í vet-
ur, að þeir korni þessari hugmynd í
framkvæmd. í það minnsta kemur
mér ekkert á óvart sem kemur frá
stjórnvöldum og neikvætt er í garð
aldraðra. - 200 milljónir á að taka
úr framkvæmdasjóði aldraðra til
rekstrar dvalarheimila, látum það
gott heita, þótt ég hafi haldið að
Framkvæmdasjóðurinn, eins og
nafnið ber með sér, væri samkv. lög-
um ætlað það hlutverk að vera til
framkvæmda en ekki til rekstrar.
Þá hefur það flogið fyrir að afnema
allt sem heitir verð-
trygging af ellilaunum
og hver veit nema það
takist með tímanum.
Eftir þennan reiðilestur
ber að viðurkenna það
sem öllum er ljóst að
ijármagn þarf til að
standa undir rekstri
velferðarþjóðfélags, en
ef gæta á einhvers rétt-
lætis þá er ekki sama
hvar ijármagnið er tek-
ið. Hún gildir kannski
ekki lengur sú gamla
speki sem einu sinni
var í gildi, að hver og
einn bæri skatta eftir
efnum og ástæðum.
Heldur er það ótrúlegt
að hinir öldruðu séu með breiðustu
bökin til að bera þyngstu skattana.
Það er með ólíkindum,
segir Guðmundur Jó-
hannsson, hvað félög
aldraðra eru ósamstíg-
iga og tvístruð í stað
þess að sameinast í bar-
áttunni um að halda
uppi rétti sínum.
Sameinaðir stöndum vér -
sundraðir föllum vér
I framhaldi þessara staðreynda
sem að framan getur, þá langar mig
að leggja þá spurningu fyrir mína
gömlu félaga í stjórn S.L.R.B. (Sam-
band lífeyrisþega ríkis og bæja) hvort
þeir hafi hugleitt að leita réttar síns
fyrir alþjóðadómstólnum varðandi
tvísköttunina?
Allt bendir til að ekkert hnekki
rangsleitninni annað en dómstólar.
Það er með ólíkindum hvað félög
aldraðra eru ósamstígiga og tvístruð
í stað þess að sameinast í baráttunni
um að halda uppi rétti sínum. Ég
gat þess fyrir alllöngu á fundi hjá
öldruðum að við þyrftum að samein-
ast í hagsmunamálum okkar og jafn-
vel að yfirgefa okkar gömlu stjórn-
málaflokka og bjóða sjálfir fram til
alþingis til að betjast þar fyrir því
að réttindi okkar séu ekki skert.
Mörgum kann að finnast að þetta
séu órar gamals manns, en aldrei er
að vita hvað út úr því kæmi ef á
væri reynt. Með félags kveðju til
eftirlaunamanna.
Höfundur er eftirlaunaþegi.
Guðmundur
Jóhannsson
Meðal annarra orða
Níðingar
Lifum við í heimi, spyr Njörður P. Njarðvík, þar
sem börn fá ekki lengur að vera börn?.
AÐ BERJA beija barn þótt ekkert sjá-
ist á því ber að telja meiri glæp en
lemja fullorðinn mann til óbóta.“ Þann-
ig kemst Sigvaldi Hjálmarsson að orði
í lítilli bók sem heitir Að sjá öðruvísi, og ann-
ars staðar í sömu bók segir hann: „Þú eignast
ekki barn með því einu að fæða það af þér,
þú þarft líka að vera því skjól og skjöldur..."
Bamið kemur til okkar í heiminn með himna-
ríki í augunum, sakleysið sjálft holdi klætt,
fullt trúnaðartrausts og kann ekki að ljúga né
blekkja né dyljast. Að þessu leyti færir það
rneð sér í upphafi það sem við teljum raunveru-
lega eftirsóknarvert, þegar við skyggnumst inn
í lífið sjálft í gegnum hégómann, eigingimina
og sjálfsupphafninguna, sem umlykur okkur
líkt og þoka á lífsleið okkar.
Með hreinskilni sinni og ósjálfráðu hugrekki
á bamið það til að vekja okkur óþyrmilega með
snöggri spumingu eða athugasemd. Og þá dug-
ir ekki að svara með blekkingu. „Börn sjá ævin-
lega allt sem maður ætlar að dylja þau,“ segir
Jakobína Sigurðardóttir í Dægurvísu. En svo
gerist það einhvern tímann, því miður, að himna-
ríki slokknar í augunum, hin nakta hreinskilni
víkur og við göngum sjálfgerðri blekkingu á
hönd. Um það segir Jakobína í skáldsögunni
Lifandi vatnið: „Börn segja það sem fullorðnir
geta ekki sagt, þora ekki að segja, nenna ekki
að segja. Lítil böm segja það. Seinna skilst
þeim að það borgar sig ekki, og þau verða full-
orðin.“
Sá sem hefur gleymt því að hann var barn
og ætti að halda áfram að vera barn, hann
hefur með einhveijum hætti glatað hluta af
sjálfum sér og mun eiga erfitt með að bera
virðingu fyrir börnum. Og það er sorglegt, því
að virðing fyrir börnum ber í sér virðingu fyr-
ir lífinu sjálfu.
Þegar sakleysið deyr
Himnaríki slokknar í augunum og sakleysið
deyr, þegar bamið uppgötvar af eigin raun líf
hinna fullorðnu. Um þetta hafa margir rithöf-
undar fy'allað, og t.d. hefur Stefán Jónsson lýst
því af miklum næmleika. Þessi áhrifamikla
reynsla skiptir oft sköpum og getur beinlínis
haft mótandi áhrif um langan tíma, jafnvel
ævilangt. Oft er hún tengd kynlífi, og er það
eðlilegt ef slíkt gerist á kynþroskaskeiði. En
því miður er nú æ algengara að það gerist
alltof snemma, að börn séu í raun svipt bernsku
sinni vegna ofbeldis.
Einna svívirðilegast er þegar börn eru mis-
notuð kynferðislega. Fátt hefur ýtt harkalegar
við okkur en hinar átakanlegu fréttir af barna-
níðingum í Belgíu, sem hafa nauðgað börnum
og myrt þau. Það má raunar vera til marks
um algera fordæmingu, að einmitt þetta orð
barnaníðingur, skuli notað í fréttum, því að
yfirleitt er ekki kveðið svo fast að orði um
afbrotamenn, ekki einu sinni um morðingja.
Ekki þarf þó að vera um atvinnuglæpamenn
að ræða, því að oftast eru börn misnotuð kyn-
ferðislega af ættingjum og heimilisvinum. Og
fátt er skelfílegra í mannheimum en þjáning
barns, sem hræðist sitt eigið heimili, sem á
að veita því óbrigðult öryggi. Bam sem lifir í
sífelldum ótta við ofbeldi og kynferðislega mis-
þyrmingu og getur ekki treyst nánum ættingj-
um eða jafnvel sínum eigin foreldrum, það lifir
í senn í átakanlegri útlegð og í einangruðu
fangelsi eigin örvæntingar. Er fullkomlega
hjálparvana og getur í fæstum tilvikum leitað
ásjár nokkurs manns. Þess vegna er ofbeldi
gegn börnum einhver viðurstyggilegasti glæpur
sem hugsast getur, og þeir sem það fremja
annaðhvort níðingar eóa alvarlega geðsjúkir.
Stöðug tortryggni
Nú er svo komið víða, og ekki síst í Banda-
ríkjunum, að foreldrar hafa ekki augun af
börnum sínum á almannafæri af ótta við að
þeim verði rænt, og það vekur auðvitað ótta
hjá börnunum. Þannig eru þau einnig svipt
sakleysi sínu og sjálfri bernskunni, og vekur
hjá þeim stöðuga tortryggni og óöryggi. Því
má segja, að þar lifi svo til allir í ótta við obeld-
ismenn. Þeim mun undarlegri er sú staðreynd,
að ein helsta afþreying í sjónvarpi skuli vera
ofbeldi. Hvers vegna vilja menn skemmta sér
við að horfa á það, sem yrði þeim hrein mar-
tröð í eigin lífi?
Það er líka átakanlegt, en sagt er að oft
verði þeir sjálfir ofbeldismenn, sem verða fyrir
ofbeldi í bernsku. Og ofbeldismenn eru sífellt
að verða yngri. I bandaríska tímaritinu
Newsweek hafa obeldisbörn verið nefnd pred-
ators eða rándýr, og bent á hversu erfitt sé
að bregðast við þeim, af því að þau eru ekki
sakhæf. T.d. var skýrt frá því, að átta ára
strákar hafi fleygt jafnaldra sínum út um
glugga á háhýsi og drepið hann þannig, af því
að þeim hafði orðið sundurorða. Og mörgum
er enn í fersku minni, er ungir piltar myrtu
lítinn dreng í Bretlandi sér til skemmtunar.
Og þá vaknar sú spurning, hvort við lifum í
heimi, þar sem þarf að byija á því að kenna
ungbörnum að óttast allt og alla, þar sem börn
geta ekki lengur fengið að vera börn. Og hvað
verða þau þá þegar þau hætta að vera þau
börn sem þau fengu aldrei að vera?
Höfundur er prófessor og rithöfundur.