Morgunblaðið - 18.09.1996, Page 5

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 1996 E 5
FRÉTTASKÝRING
er verið að loka hveiju fyrirtækinu
á fætur öðru,“ segir Kristján þeg-
ar hann er spurður út í afstöðu
sína gagnvait veiðileyfagjaldi nú
í ljósi nýrra sóknarfæra útgerðar-
innar utan lögsögunnar. „Við
erum í samkeppni við erlenda að-
ila, sem ekki þurfa að greiða fyrir
veiðileyfi. Þvert á móti kaupa rík-
in veiðileyfi fyrir þá og láta þá
hafa án endurgjalds. Þannig kaup-
ir Evrópusambandið t.d. veiði-
heimildir í stórum stíl og lætur
sínar útgerðir hafa án nokkurs
gjalds.“
Ekki komið að
endamörkum vaxtar
í nýjustu spá sinni áætlar Þjóð-
hagsstofnun að verðmæti sjávaraf-
urðaframleiðslunnar verði 4,4%
meira á árinu 1997 miðað við 1996,
en að magnið verði 2% meira. Þessi
spá er til endurskoðunar nú vegna
vinnu við gerð þjóðhagsáætlunar.
Sveiflur í aflabrögðum milli ára
eru auðvitað hluti af veruleikanum,
sem við búum við. En það eru
ekki skammtímasveifiurnar, sem
skipta máli heldur þróunin til lengri
tíma. Þórður Friðjónsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar, telur að sjáv-
arútvegurinn og skyldar atvinnu-
greinar geti lagt mikið af mörkum
til hagvaxtar og framfara á kom-
andi árum. Þróun greinarinnar að
undanförnu sýni að hún sé ekki
komin að neinum endimörkum
vaxtar, heldur þvert á móti virtust
sóknarfærin mörg. Ásjóna greinar-
innar væri að breytast og taka á
sig alþjóðlegri og breiðari mynd í
takt við nýja tíma. Fjölmörg
ögrandi verkefni á sviði sjávarút-
vegs, fiskveiðistjórnar og hag-
stjórnar á vegferðinni til aukinnar
hagsældar blöstu við á næstu árum
og áratugum.
Aðspurður um álit sitt á rétt-
mæti stórfelldrar verslunar út-
gerðaraðila með leigukvóta í því
umhverfi, sem nú blasi við í sjávar-
útveginum og án beinna arð-
greiðslna fyrir afnotaréttinn af
auðlindinni, segir Þórður að hér
sé um að ræða siðferðisspurningu
ekki síður en hagfræðilega sem
skera verður úr um á pólitískum
vettvangi. Sjálfur segist hann hafa
rætt þessi mál við ýmis tækifæri
út frá réttlætissjónarmiðum og
hagfræðinni og mælt með því að
auðlindagjald yrði þáttur í framtíð-
arskipan sjávarútvegs hér á landi.
Hagfræðilegu rökin fyrir gjaldtöku
af kvóta væru af ýmsum toga,
m.a. þau að um væri að ræða hag-
kvæma skattlagningu auk þess
sem samhengið á milli sjávarút-
vegsins og annarra greina skipti
töluverðu máli þegar gjaldfri út-
hlutun fiskveiðikvótans ætti sér
stað.
Þórður segir að sú umræða, sem
skapast, hafi á síðari árum, um
auðlindagjald eigi vissulega rétt á
sér. Spurningin snúist um það
hvort eigandi auðlindarinnar, þjóð-
in öll, eigi að fá greiddan arð af
eign sinni eins og eigendur ann-
arra eigna fá eða hvort úthluta á
kvótanum áfram á sögulegum rök-
um þannig að þeir, sem hingað til
hafi nytjað miðin, eigi að hafa for-
ganginn áfram.
Auðlindagjald styðst
við sterk rök
Þórður segir að meginrökin fyr-
ir auðlindagjaldi, sem almenn uin-
ræða hafi beinst að, felist ekki í
sveiflujöfnunum heldur miklu
fremur í réttlætissjónarmiðum, þ.e.
að eigendur auðlindarinnar fái
beinan arð af henni. Auðlindagjald
megi þó útfæra þannig að sveiflu-
jöfnun felist í því. Þannig megi
t.d. hafa gjaldtökuna breytilega
miðað við ástand og horfur í sjáv-
arútvegi.
„Ekki er þó vandalaust að út-
færa auðlindagjald þannig að það
nýtist vel til sveiflujöfnunar. Vand-
kvæðin eru bæði af pólitískum og
tæknilegum toga. Hætt er við pól-
itískum átökum þegar skilyrðin eru
á þann veg að hækka þarf gjaldið
og erfitt er að skilgreina þær viðm-
iðanir, sem kalla á breytingu á
gjaldinu frá einum tíma til annars.
Auðlindagjald, sem fast gjald,
styðst hinsvegar við sterk rök og
er tiltölulega einfalt í framkvæmd.
Sveiflujöfnun í slíku gjaldi er hins-
vegar takmörkuð, þó að markaðs-
tenging geti vafalaust skilað ein-
hveiju í þeim efnum.
Sveiflujöfnun í sjávarútvegi
mætti byggja á sölu aflaheimilda
á markaði. Til að koma slíku kerfi
á fót væri hugsanlegt að selja ár-
lega hluta af heildaraflaheimildun-
um, ef til vill 10-20%. Þar gæti
bæði verið um að ræða kvóta til
langs tíma og skamms tíma. Svona
tilhögun gæti stuðlað að sveiflu-
jöfnun og jafnframt skilað arði til
þjóðarinnar. Þessi leið hefur m.a.
þann kost að hún samlagast vel
markaðsbúskap í sjávarútvegi.
Þannig þarf t.d. ekki að taka póli-
tíska ákvörðun um hversu hátt
gjald á að taka fyrir aflaheimildirn-
ar, heldur sér markaðurinn um að
ákveða verðið," segir Þórður.
Spornað við
leigukvótaverslun
Ljóst er að mörg útgerðarfyrir-
tæki landsins nýta aðeins hluta af
úthlutuðu aflamarki sínu sjálf.
Kvótaverslun eru þó engin tak-
mörk sett ef frá er talið ákvæði í
lögum um fiskveiðar í landhelgi
íslands sem kveður á um að veiði
fiskiskip minna en 50% af saman-
lögðu aflamarki sínu í þorskígild-
um talið tvö fiskveiðiár í röð, fellur
veiðileyfi þess og aflahlutdeild nið-
ur. Skal við mat á þessu hlutfalli
miðað við verðmæti einstakra teg-
unda í aflamarki skips skv. ákvörð-
un ráðuneytis í upphafi árs. Við-
miðunarhlutfallið lækkar þó um
5% fyrir hveija fulla 30 daga sem
skipi er haldið til veiða utan fisk-
veiðilandhelgi íslands á fiskveiðiár-
inu. Tefjist skip frá veiðum í sex
mánuði eða lengur innan fiskveið-
iárs vegna tjóns eða meiriháttar
bilana hefur afli þess fiskveiðiárs
ekki áhrif til niðurfellingar afla-
hlutdeildar eða veiðileyfis.
Þetta ákvæði laganna kom inn
fyrir tveimur árum og tók gildi
1. september 1994, m.a. til að
sporna við því að útgerðir leigðu
frá sér megnið af kvóta sínum ár
eftir ár. Vegna þessa sendi Fiski-
stofa viðvaranir í ágústmánuði til
eigenda um 50 báta og skipa, sem
áttu þá á hættu að missa veiði-
leyfi og aflahlutdeild. Skv. upplýs-
ingum frá Þór Guðmyndssyni hjá
Fiskistofu náðu flestir að bjarga
sér fyrir horn, en aðeins örfáir
smærri aðilar misstu leyfi til veiða
í atvinnuskyni í íslenskri lögsögu
en náðu að flytja frá sér aflahlut-
deildina og það aflamark, sem
þeir höfðu til ráðstöfunar á fisk-
veiðiárinu. „Um er að ræða aðeins
örfá tilvik, sem betur fer miklu
færri en við bjuggumst við.“
ÚTHAFSVEIÐAR hefðu aldrei komið til ef ekki væri tryggður
framsalsréttur afiaheimilda í lögum um stjórn fiskveiða, að mati
formanns LÍÚ, sem þó viðurkennir að leigukvótaverslun sé orðin
of umfangsmikil.
Skymamlegar fjárfestingar
íatvinnutœkjum geta verið
lykillinn að velgengni
Tæki sem auka hagkvæmni og lækka þannig
rekstrarkostnað koma þér til góða. Og tæki sem auka möguleika
þína á að afla tekna eru skynsamleg fjárfesting.
Við hjá Glitni sérhæfum okkur í fjármögnun atvinnutækja.
Með Kjörleiðum Glitnis bjóðast þér fjórar ólíkar leiðir til
fjárfestingar í atvinnutækjum. Við gefum þér góð ráð um hver
þeirra hentar þér best.
Glitnirhf
DÓTTURFYRIRTÆKI ÍSLANDSBANKA
Kirkjusandi, 155 Reykjavík. Sími 560 88 00. Fax 560 88 10.
0TTÓ - GRAfiSK HðWNUW