Morgunblaðið - 28.09.1996, Qupperneq 22

22 LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 1996
ÍW
MORGUNBLAÐIÐ

LISTMUNIR Á LAUGARDEGI
Blómaskeið rókókó-
tímans í Frakklandi
5tíll Lúðvíks XV
í þessum þætti fjallar
Sigríður Ingvarsdóttir
um blómaskeið rókókótím-
ans 1 Frakklandi, sem
mótaðist við frönsku
hirðina frá 1720 til 1760
og breiddist fljótt til ann-
arra landa.
A18. öld var
Frakkland
forysturíld
í Evrópu
og var kon-
ungsvaldið hvergi
sterkara en þar. Konung-
ur var einvaldur, umhverf-
is hann var fyrirfólk ríkis-
ins, hirðin, sem hélt uppi
glæsilegu samkvæmislífi.
Það var ekki einungis ytri
glæsileikinn heldur fágun-
in og góðh' mannasiðir,
samræðulist var létt og
leikandi sem menn rækt-
uðu sem hverja aðra list-
grein. Ruddaskapur vai'
fyrirlitinn. Að baki þessa
fína yfírborðs leyndist þó
ýmislegt sem var ógeð-
fellt, tilgerð og hræsni. Engu að síður var
þetta mikil framför, sé miðað við þann rudda-
skap sem áður ríkti jaftivel í efstu þrepum
þjóðfélagsins. Franska hirðin var fyrirmynd
hirðlífs hjá öllum þjóðum í Evrópu og vakti
bæði aðdáun og öfund iyrir glæsileika. Á sviði
bókmennta og lista sat Frakkland í öndvegi.
Frá frönskum handiðnaðarmönnum komu
hlutir sem gerðir voru af einstöku listfengi.
Þjóðinni var skipt í glöggt afmarkaðar stétt-
ir; borgarar, bændur og verkamenn nutu
engra pólitískra réttinda, en það breyttist
eftir stjórnarbyltinguna mikiu 1789—1792.
IMýir siðir
ÍAvi'.V':

Kommóðan hefur mjög kínverskt
yfírbragð. Viðurinn er mynd-
skreyttur og lakkaður samkvæmt
kín verskri fyrirmynd.
Q Spegill í stíl Lúðvíks XV, frá
18. öld, í gylltu skrautinu má
sjá C lögun sem er einkenn-
andi fyrir rókokótímann.
Þegar kom
fram á 18.
öldina var
ráðandi
smekkur tek-
inn að vílqa
frá
barokkstílnum.
Nýir konungar
komu með nýja
siði, listamennimir
leituðu nýrra leiða
til tjáningar.
Rókokóstíllinn mót-
aðist við frönsku
hirðina frá 1720—
1760 og breiddist
fljótt til annarra landa.
Konungar höfðu gefist
upp á því að búa í salarkynn-
um barokhallanna, því það var
ógemingur að hita þau upp,
til að koma í veg fyrir drag-
súg. Breyttust þá salir hall-
anna í minni og vistlegri salar-
kynni svo sem svefn-, les- og setustofur.
Rókokó er dregið af heitinu rocaile, sem er
skrautgerð úr skeljum, kuðungum og kóröll-
um. Húsgögn urðu fínlegri og þægilegri, þótt
hvergi væri slakað á fegurðarkröfunum.
Mjúkar sessur og púðar flæddu yfir, uns slík-
ir gripir fylltu stóla og bekki. Húsgögnin
vom máluð í perlugráum eða mjólkurhvítum
litum með gylltu skreyti, fætur grannir og
sveigðir. Bak og seta vom þægileg. Léttir
pasteltónar á silkiáklæðum húsgagna. Ósam-
loka bugður eins og C og S vom áberandi í
skreytingu innanstokksmuna. Notast var við
Dömuskrifborð í stfl Lúðvíks
XV merkt JF Oeben sem var einn
virtasti hús gagnaiistamaður á 18
öld.
m Gylltir stólar í stíl Lúðvíks XV frá
miðri 18. öld. Áklæðið er frá Aubus-
son.
rj Chaise Lounge sem er málaður í
græn um pastellit með gylltu útflúri.
I stíl Lúðvíks XV frá miðri 18. öld.
Q Kúpt kommóða sem stendur á
sveigðum fótum í stíl Lúðvíks XV
frá miðri 18. öld eftir Mathieu Cri-
erd. í gylltu málmflúrinu má sjá
ósamloka bugður eins og C.
Q Gyllt klukka í blómamunstri í stíl
Lúðv bfks XV, frá miðri 18. öld. Eft-
ir Vern is bræður. Hérna gætir
nýög kínver skra áhrifa, efst uppi
situr kínverskur drengur.
Q Kommóða í stíl Lúðvfks XV, frá
1755 eftir Marin bræður. Viðurinn
er mynd skreyttur og lakkaður skv.
kínverskri fyrirmynd.
margvíslegar viðartegundir, rósaviðurinn var
sú tegund sem var vinsælust í Frakklandi.
Fíngerða kínverska sveigan skein í gegn
um allar skrautgerðir rókokóstílsins. Gagn-
fágaðir listmunir sem stóðu á gömlum kín-
verskum merg keisaramenningarinnar féllu
vel að smekk hirðarinnar í Evrópu. Flutt var
til Evrópu mikið af austurlenskum listmun-
um sem byrjað var að safna og stæla.
Mikið var lagt upp úr sófum og
„chaiselongues“ sem var mitt á milli sófa og
stóls. Skattholið naut vinsælda. I skattholinu
voru kommóða og skrifborð sameinuð. Lítil
dömuskrifborð voru áberandi, fagurlega
skreytt gylltu málmflúri. Mikið var lagt upp
úr speglum, en þeir voru búnir til á annan
hátt en í dag. Þeir voru blandaðir tini og
kvikasilfri. Spegilmjmdin varð því dekkri og
mildari. Spegillinn hékk fyrir ofan arinhill-
una sem var úr marmara. Fyrir ofan arininn
hékk spegill með gylltu flúri, sem var evr-
ópsk eftirlíking á kínverskum speglum. Á
miðri arinhiUunni stóð stór gyllt klukka með
ýmiskonar smádóti. Kristalkróna með klingj-
andi glingri lýsti mjúkri birtu. Málverkin
voru í gylltum útflúruðum römmum og gólfið
með háglansandi flísum.
Yfírburðir Frakklands
Þegar hér er komið, hafði Frakkland tví-
mælalaust yfirburði í heiminum í húsgagna-
smíði, listiðnaði góbelín-
vefnaði og kvenfatnaði.
Verksmiðjuiðnaður þekkt-
ist ekki, húsgögn voru
handiðnaður sem var yfir-
leitt stundaður á verk-
stæðum meistaranna í
borgunum í heimahúsum í
þorpum og sveitum. Hand-
verksmenn komu víða að
til Parísar til að læra hús-
gagnalist og listiðnað. Eft-
irspurn eftir 18. aldar
frönskum húsgögnum hef-
ur verið mikil í heiminum
allt til dagsins í dag og hef-
ur hækkað mikið og þótt
vænleg fjárfesting. Frá
1975 hafa frönsk húsgögn
hækkað um 450%.
í Frakklandi hafði hver
iðngrein lögboðin samtök,
meistarafélög og réðu þau
tölu sveina og
lærlinga. Til
voru einnig
félög iðn-
sveina en þau
voru illa séð af
meistimim og
því oft bönnuð.
Lengi vel nutu fé-
lög iðnmeistar-
anna stuðnings
stjórnvalda sem
töldu sér hag af því að
hafa eftirlit með fram-
leiðslunni. Réttindalaus-
ir iðnsveinar fengu oft að
starfa í þorpum eða út-
hverfum borga þrátt fyrir
andstöðu meistaranna.
Hvert húsgagn var smíðað
einsog um list væri að ræða.
Margir húsgagnameistarar
hver með sitt sérsvið áttu þátt í
því að sérsmíða eitt húsgagn sem
varð oft að sannkallaðri list.
Ebénister sérhæfði sig í spónlagn-
ingu íbenviðar, menuisier í massív-
um við, fondeur í málmsmíði, doreur
í gylhngu, vernissem- í lakkáferð,
ciseleur í bronsskreytingu og
marqueteur, inngreypti dýrindis við-
artegundum, málmum, perlum, stein-
um og skjaldbökuskeljum í viðinn.
Það var refsivert ef húsgagnasmið-
ir fóru ekki eftir settum reglum í
þessum efnum og skapaði vissulega
erfiðleika hjá þeim húsgagnasmiðum
sem féllu ekki undir þessa skilgrein-
ingu. Frá árunum 1743—1751 settu
Corporation de Mennuisiers-ébéni-
stes reglur um að húsgagnasmiðum
væri skylt að merkja eða stimpla húsgögn
sem þeir áttu þátt í að smíða. Þessar reglur
giltu þó ekki fyrir þá húsgagnameistai-a sem
störfuðu fyrir hirðina. Þetta hefur haft í för
með sér að það er oft tiltölulega auðvelt fyrir
sérfræðinga að leita uppruna franskra hús-
gagna frá þessu tímabili.
Um 1750 fór áhugi á klassískum minjum að
gæta á rókokó tímabilinu sem var einkenn-
andi fyrir Lúðvíks XVI stíl. Fyrstu húsgögn-
in voru smíðuð fyrir Madame Pompadour,
fylgiskonu Lúðvíks XV sem verður fjallað um
síðar.