Morgunblaðið - 28.09.1996, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Félags- og menningarstarf
Félags heyrnarlausra
HEYRNARLAUSIR
hafa alltaf haft mikla
þörf fyrir að hitta hver
annan og eiga sam-
skipti sín á milli. Löngu
áður en Félag heyrnar-
lausra var stofnað
hérna hittust heyrnar-
lausir hver heima hjá
öðrum. Það voru
kannski óskráðar regl-
ur að allir kæmu þang-
að eftir vinnu eða á
ákveðnum tíma. Þau
voru „útvarp“ hvert
annars, fullnægðu
þeirri þörf að fá að vita
hvað væri að gerast í
kringum sig, það hefur
Sigurlín Margrét
Sigurðardóttir
án efa verið mjög glatt á hjalla
þegar svona samkundur voru, þarna
var allt það helsta sem hafði fyrir
augun borið þann daginn, það sem
heyrandi höfðu sagt þeim að
ógleymdum kjaftasögum um hinn
og þennan í þessu litla samfélagi
heymarlausra og allir voru vinir
innst inni.
Þannig var þetta frá aldamótum
fram til um 1950 en þá fengu
heyrnarlausir inni í gamla Málleys-
ingjaskólanum við Stakkholt í
Reykjavík. Það leiddi ti! þess að
Félag heyrnarlausra var stofnað 11.
febrúar 1960. Fyrsti formaður þess
var Guðmundur Björnsson sem nú
býr háaldraður í Danmörku.
Heilmikið vatn hefur runnið til
sjávar frá stofnun Félags heyrnar-
lausra. Félag heyrnarlausra hefur
-~#rá upphafi verið rekið með sjálf-
aflafé en lítill hluti kemur frá ríkis-
og borgarkassanum. Happdrættis-
miðasala er eitt mesta ankeri fé-
lagsins og heldur því uppi. Happ-
drættimiðasalan hefur verið við lýði
frá árinu 1975. Félagið hefur kom-
ið sér upp eigin húsnæði, fyrst 1977
á Skólavörðustíg 21 til ársins 1982
en þá keypti félagið stærra hús-
næði að Klapparstíg 28 og var þar
til ársins 1992 en þá var húseignin
Laugavegur 26 keyptur og þar er
Félag heyrnarlausra til húsa nú í
dag.
A Laugaveginum er margt gert,
þar er starfandi öflugt félagsheim-
ili, sem sinnir þörfum mismunandi
Önnumst sérpantanir á
húsgögnum, ljósum og
gjafavörum frá
hópa dags daglega.
Skal hér nefna nokkur
dæmi, annan hvern
mánudag er opið hús
fyrir aldraða. Þá koma
ellilífeyrisþegar saman
að föndra, spila bingó,
fá sér kaffi og spjalla
hver við annan um
daglegt líf sitt. Annað
hvert mánudagskvöld
koma daufblindir sam-
an. Það er fyrst nú sem
daufblindir hafa fastan
tíma í félagsheimilinu.
Þeir stofnuðu félag
sitt, Daufblindrafélag
íslands, fyrir 2 árum
og eru rétt að koma

artek
B&B
í\nn/r
zanotta
driade
MACiS
j.OS
Arkfuldr X
fram á sjónarsviðið nú, þessi hópur
hafði verið gleymdur. Um 15-20
félagsmenn eru í Daufblindrafélag-
inu. Daufblindir eru fólk sem hefur
litla eða enga sjón og litla eða enga
heym heldur. Annan hvern þriðju-
dag hittast atvinnulausir heyrnar-
lausir. Atvinnuleysi er svolítið mikið
í samfélagi heyrnarlausra. Talið er
að um 20-25% heymarlausra séu
atvinnulaus nú í dag, sem er vissu-
lega ekki gott, sjálfsmyndin getur
orðið mjög léleg og þarf því þessi
hópur á aðhlynningu að halda. At-
vinnulausir setja sjálfir saman dag-
skrána á þriðjudögum í samvinnu
við félagsmálafulltrúa FH. Annan
hvern fímmtudag hittist svo
mömmuhópurinn. I þessum hóp eru
heyrnarlausar mæður með lítil börn.
Það er margt gert sér til dundurs
í þessum hópi, t.d. hefur verið farið
í ferð í húsdýragarðinn, á listsýn-
ingu Kaffe Fassett, haldnir fyrir-
lestrar svo eitthvað sé nefnt að
ógleymdu því að mæðumar hittast
og ræða sameiginlegt áhugamál og
hugðarefni þá daga sem börnin em
lítil. í hádeginu á hveijum föstudegi
er opið hús og hægt að kaupa þar
hádegismat, súpu og brauð, fyrir
lítinn pening og eiga góða stund
saman í glaðværum marglitum
Dagur heymarlausra er
á morgun, 29. septem-
ber. Af því tilefni skrifar
Sigurlín Margrét
Sigurðardóttir um
Félag heyrnarlausra.
hópi. Á þessum tíma koma ekki
bara heyrnarlausir heldur líka fólk
sem vinnur með þeim og er að læra
táknmál, það getur þá fengið ein-
hveija táknmálsreynslu á þessum
tíma. Svo á föstudagskvöldum er
alltaf opið hús og er þá gert heil-
margt þar sem skipulagt er af fé-
lagsmáiafulltrúa staðarins, allt frá
brandarakvöldi, spurningarkeppni
upp í háalvarlegan fyrirlestur um
fjölskyldu og heimili, mjög áhuga-
Bannað að
koma fram
MÖRKINNI 3
SlMI 588 0640 - FAX 588 0641
FYRIR SKÖMMU
birtist grein eftir mig í
Morgunblaðinu, þar
sem ég lýsti framgangi
rannsókna á silf-
ursjóðnum frá Miðhús-
um frá mínum sjónar-
hóli. Lýsti ég þar sér-
staklega ýmsum stjórn-
sýsluaðferðum þjóð-
minjaráðs eftir að
skýrsla danska Þjóð-
minjasafnsins var birt
um miðbik síðasta árs.
Kom þar fram að ráðið
hafði hunsað athuga-
semdir, sem settar
höfðu verið fram um
rannsóknarferlið og
birtingu þess. Sömu-
leiðis upplýsti ég um bréf, sem ekki
höfðu verið afhent opinberlega af
þjóðminjaráði, sem annars átti að
birta öll skjöl um málið. Þetta voru
t.d. bréf mín til þjóðminjavarðar
árið 1990 og 1992, þar sem ég óska
eftir rannsóknum á sjóðnum vegna
varðveisluskilyrða og efnasamsetn-
irgar þeirra sem þjóðminjavörður
greinir frá í grein um sjóðinn í Ár-
bók hins íslenzka fornleifafélags
árið 1980.
Grein mín var afhent til birtingar
um mánaðamótin júlí/ágúst. Áður
hafði ég gert þjóðminjaráði grein
fyrir þeim atriðum sem fram koma
í blaðagreininni, en fékk ávirðingu
fyrir í lok síðasta árs og hótun um
brottrekstur úr starfi. Ávirðinguna
fékk ég m.a. fyrir að sýna fram á
það að einn starfsmaður stofnunar-
innar hafði farið með hluta úr sjóðn-
um til Lundúna árið 1992. Starfs-
maður þessi situr reyndar í þjóð-
minjaráði, sem gaf mér ávirðinguna.
Ég hélt, að grein mín í Morgunblað-
inu yrði til þess að þjóðminjaráð
myndi sýna mér þá virðingu að
ræða loks við mig um athugasemd-
ir mínar. Það gerðist ekki. Hins
Vilhjálmur Örn
Vilhjálmsson
vegar barst mér enn
eitt valdboðið frá þjóð-
minjaráði 5. septem-
ber.
1. september sendi
ég þjóðminjaverði
beiðni um að fá að sitja
fund erlendis fyrir
hönd Þjóðminjasafns
og að safnið greiddi
þátttökugjald. Ég
greiði sjálfur ferða- og
uppihaldskostnað.
Fundurinn skiptir t.d.
máli fyrir verk það sem
ég hef verið að vinna
fyrir Þjóðminjasafnið á
Stöng í Þjórsárdal und-
anfarin ár, til að auka
ferðamannastraum að
einni merkustu rúst landsins, sem
er í umsjá Þjóðminjasafns.
Bannað að koma
fram erlendis
Þjóðminjavörður greindi mér frá
ákvörðun sinni 4. september og
sendi mér hana ritaða daginn eftir.
Þar kemur fram ákvörðun, tekin í
samráði við formann þjóðminjaráðs,
Stúrlu Böðvarsson alþingismann,
Ég harma, segir Vil-
hjálmur Örn Yil-
hjálmsson, að þjóð-
minjaráð komi fram á
svo gerræðislegan hátt.
sem bannar mér að koma fram fyr-
ir hönd Þjóðminjasafns að sinni.
Sagt er að þetta séu ákvæði fyrr-
nefndrar ávirðingar sem hafi verið
ítrekuð á fundi þjóðminjaráðs 23.
apríl sl. Aðspurður sagði þjóðminja-
vörður, að ástæðan fyrir þessu banni
væri sá vandi sem ég hefði valdið
verð dagskrá um efni þar sem allir
geta fundið eitthvað við sitt hæfí.
Þetta ofantalda er það helsta sem
félagsstarfsemi Félags heyrnar-
lausra hefur með að gera. Einu
má ekki gleyma að segja frá, það
er nefnilega Klúbbur 37. Klúbbur
37 er klúbbur heyrnarlausra 30 ára
og eldri, þeir hittast fyrsta laugar-
dag í mánuði og gera eitthvað ær-
legt eins og t.d. halda haustfagnað,
þorrablót, jólaglögg, fara í vorferð
og margt fleira sér til ánægju og
skemmtunar. Það má ekki heldur
gleyma að segja frá því að ágóði
af öllu þessu skemmtanabrölti
Klúbbs 37 fer í sumarbústað Félags
heyrnarlausra í Skorradal, ef
brauðrist vantar í bústaðinn er bara
haldið jólaglögg og brauðrist keypt,
ekkert mál. Að öllu gamni slepptu
má segja að Klúbbur 37 hafi byggt
bústaðinn upp að innan. Má þar
með þakka fyrir óeigingjarnt starf
klúbbsins. Fyrir utan allt skipulagt
félagsstarf er félagsheimilið mikið
notað af félagsmönnum sjálfum
sem hittast þar dagsdaglega og eru
enn í dag óskráð „útvörp“ hver
annars rétt eins og í gamla daga.
Félag heyrnarlausra hefur haft í
gegnum árin samstarf við erlend
aðildarfélög eins og Dövas Nordiska
Rád, það er nefnilega Norðurlanda-
ráð heyrnarlausra og starfar á fag-
legum grundvelli hvað varðar rétt-
indi heyrnarlausra, s.s. í menntun-
ar-, menningar- og þróunarmálum
heyrnarlausra. Fulltrúar félags
Þjóðminjasafninu vegna silfurmáls-
ins, og að hann teldi að ég gæti
orðið stofnuninni til vandræða á
erlendum vettvangi. Þjóðminjavörð-
ur hélt því fram 4. september, að
eftir lok silfurmálsins yrði ég rekinn
frá Þjóðminjasafninu, ef ekki fyrr.
Lög brotin
Ljóst er að_ stjórnsýslulög hafa
verið brotin. Ég hef aldrei fengið
bréf eða boð um ítrekun á banni
við að koma fram fyrir hönd Þjóð-
minjasafns, sem samþykkt var 23.
apríl. Slíkar hömlur hljóta að hafa
í för með sér bann við því að ég
starfí á Þjóðminjasafni, riti á bréfs-
efni safnsins og svari í síma.
Ég veit ekki til þess að ég hafi
hnekkt orðstír Þjóðminjasafns á er-
lendri grundu, nema síður sé. Ég
harma að þjóðminjaráð komi fram
á svo gerræðilegan hátt og án þess
að virða landslög. Þessi síðasta,
vanhugsaða ákvörðun er í stíl við
brottnám á starfslýsingu minni við
Þjóðminjasafn Island fyrir tveimur
árum og það að mér hefur verið
meinuð stéttarfélagsaðild síðan ég
hóf störf á íslandi árið 1993. Ég
má ekki vera í ákveðnu stéttarfé-
iagi, þótt að ég sé gjaldgengur fé-
lagi þar. Það hefur m.a. þýtt að ég
hef ekki fengið launahækkun í rúm
3 ár. Þjóðminjaráð hefur ekkert
beitt sér fyrir því að leysa það mál.
Allt eru þetta ólýðræðislegar að-
gerðir, sem lýsa frekar vanda og
veikleika þeirrar stjórnsýslu sem
fremja þær, en þess sem verður
fyrir. Slíkar aðgerðir gegn einstakl-
ingum hafa verið reyndar í einræð-
isríkjum, en aldrei gefið góðan
árangur. Ég leyfí mér t.d. að nefna
kunnan píanóleikara, sem bannað
var að koma fram erlendis vegna
þess að stjórnvöld í heimalandi hans
voru hrædd við að hann talaði og
hugsaði líka. Af hveiju má ég ekki
koma fram fyrir hönd Þjóðminja-
safns íslands? Hvað eru menn
hræddir við? Ég fæ engin svör. Eina
skýringin sem ég hef fengið er að
ég eigi í málaferlum (silfurmálið).
Ég veit þó ekki betur en að formað-
ur þjóðminjaráðs eigi í sömu mála-
ferlunum fyrir hönd þjóðminjaráðs.
Ef ég verð rekinn eins og mér
hefur verið hótað, er það bara enda-
punktur á áníðslu, sem hefur lýst
heyrnarlausra sækja fundi DNR
tvisvar á ári. Einnig er Félag heyrn-
arlausra aðili að World Federation
of the Deaf (WFD) sem eru alheims-
samtök heyrnarlausra. WFD skipu-
leggur á fjögurra ára fresti Heims-
þing WFD og hefur ákveðið þema
að hvetju sinni. Næsta heimsþing
verður haldið í Sidney í Ástralíu
árið 2000 og verður yfirskrift þess
þings málefni minnihlutahópa
heyrnarlausra og réttindi þeirra.
Samstarf Félags heyrnarlausra við
þessi tvö stóru erlendu félög hefur
verið mjög gott og gefið FH mikið
til að vinna úr sínum málum varð-
andi réttindi heyrnarlausra í al-
mennum skilningi talið. Félag
heyrnarlausra hefur nú á síðustu
tveim árum verið að koma inn í
European Uninon of the Deaf
(EUD). EUD eru starfandi í Bruss-
el og hafa með málefni Evrópuríkja
að gera með styrk frá Evrópusam-
bandinu. Þó ísíandi sé ekki með i
ESB fylgist FH með starfi EUD
og hefur sótt ráðstefnur á vegum
EUD um málefni heyrnarlausra.
í ársbyijun 1992 hóf starfsemi
sína Dvalarheimili aldraðra heyrn-
arlausra DAH, í daglegu tali nefnt
Vinahlíð. Vinahlíð er sjálfseignar-
stofnun rekin með daggjöldum frá
því opinbera. Félag heyrnarlausra
og Kirkja heyrnarlausra eru stofn-
endur þess ásamt heilbrigðisráðu-
neytinu. Vinahlíð er í einu fyrrver-
andi heimavistarhúsi á lóð Vestur-
hlíðarskólans. í Vinahlíð búa 5 aldr-
aðir heyrnarlausir. Starfsfólk er
allt heyrnarlaust og því engin sam-
skiptavandamál milli vistmanna og
starfsmanna. Vistmenn í Vinahlíð
sækja félagsstarfsemi í Félag
heyrnarlausra.
Höfundur er í stjórn Félags
heyrnarlausra.
sér í afnámi starfslýsingar, banni
við stéttarfélagsaðild og banni við
því að koma fram fyrir hönd stofn-
unar þeirrar sem ég vinn á.
Mótsagnir
Á sama tíma og mér er bannað
að koma fram fyrir hönd Þjóðminja-
safns Islands hefur þjóðminjavörður
beðið mig um að miðla af rannsókn-
amiðurstöðum mínum. Kirkju þá
sem fannst á Stöng í Þjórsárdal
árið 1992-93 er fyrirhugað að end-
urreisa og það er aðeins hægt að
gera með því að nota grunnmynd
af þeirri rúst sem ég rannsakaði
fyrir fjármagn úr Vísindasjóði.
Rannsóknarniðurstöðunum á ég
einkarétt á í fimm ár eftir að rann-
sóknum lýkur. Ætlast er til þess
að guðshús sé reist eftir grunn-
mynd, sem mæld var og skráð af
manni, sem ekki má koma fram
fyrir hönd stofnunar þeirrar, sem
hann vinnur hjá. Kirkjuna á að reisa
fyrir norsk-íslenska sýningu. Um
leið og ætlast er til þessa, hefur
þjóðminjavörður tjáð mér að ég geti
ekki unnið úr rannsóknarniðurstöð-
um frá kirkjurannsókninni í vinnu-
tíma. Hvar er skynsemin á Þjóð-
minjasafni íslands? Eina skýringin
við tjáningarbanni því sem ég verð
fyrir, sem ég get séð, er að ég hafi
orðið ósammála yfirmönnum mínum
í fræðilegu vandamáli og sett fram
álit sem þeim er ekki að skapi.
Nú hefur verið unnin mikil skipu-
lagsbreyting fyrir Þjóðminjasafn ís-
lands, sem kynnt verður opinberlega
21. september. Gert er ráð fyrir að
fjölga stjórnunarstöðum á Þjóð-
minjasafninu. Allir gjaldgengir ein-
staklingar geta sótt um slíkar stöð-
ur. Þjóðminjaráð og þjóðminjavörð-
ur eru hins vegar búin að taka af
allan vafa um að ég geti nokkurn
tíma gert það. Maður, sem enga
starfslýsingu hefur og er bannað
að koma fram opinberlega, getur
ekki sótt um stöðuhækkun. Ætli
stöðuhækkun mín verði ekki aðeins
brottreksturinn sem mér hefur nú
verið hótað svo lengi?
Höfundur er fomleifafræðingur.
Vegna ummæla í grein Vilhjálms er rétt
að taka fram að greinin hefur beðið
birtingar um hríð.
4»
%
c
L
|
4
V
i
i
i
<
i
I
I