Morgunblaðið - 01.10.1996, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. OKTÓBER 1996 29
LISTIR
«. FRANKFURTCR BUCNMESSE IS4S
»-
u
u
o
z
<
-I
K
n
>
>
n
o
J IRELKNO ANO ITS OIASPORA
ÍRLAND verður í brennidepli
á Bókastefnunni.
ÍRLAND verður í brennidepli á Bóka-
stefnunni í Frankfurt sem er sú 48.
í röðinni. Bókastefnan sem verður
sett í dag með ávarpi forseta og
nóbelsskálds Ira og kanslara Þýska-
lands sem vel að merkja er líka rit-
höfundur (höfundur matreiðslubókar
í samvinnu við konu sína), stendur
til 7. október. í fyrstu er stefnan
aðeins opin blaðamönnum, sérstök-
um gestum og bókaútgáfu- og bók-
sölufólki, en öðrum áhugamönnum
verður samkvæmt venju hleypt inn
um helgina.
Á stefnunni verður fjöldi rithöf-
unda, gagnrýnenda og blaðamanna
auk útgefenda og bóksala sem vit-
anlega ráða ráðum sínum og taka
mikilvægar ákvarðanir í útgáfumál-
um. Þetta er í raun markaðstorg út-
gáfunnar. Sumt hefur þegar verið
ákveðið svo að menn koma bara til
Frankfurt til að sýna sig og sjá aðra
um leið og þeir skrifa undir samn-
inga. Það er útgefendum keppikefli
að geta hampað sem frægustum höf-
undum og er enginn skortur á blaða-
mannafundum með þeim frægustu.
Þjóðveijar leggja sérstaka áherslu á
að efna til funda með sínum höfund-
um og er þýska sýningarsvæðið jafn-
an fullskipað og þröng á þingi.
íslenskir rithöfundar
ná fótfestu
Tveir íslenskir sýningarbásar
verða í Frankfurt að þessu sinni eins
og undanfarin ár. Mál og menning
og Forlagið sýna saman og Vaka-
Helgafell sér. íslenskir útgefendur
eiga þó fleiri fulltrúa en starfsmenn
þessara stóru forlaga. Á Bókastefn-
una koma ýmsir sem eiga þangað
erindi enda ekki nauðsynlegt að vera
hólfaður af til að stunda bókavið-
skipti. Það er þó óneitanlega nokk-
urs virði að íslendingar sýni og upp-
lýsi um sinn hlut.
Góðu heilli hafa margar íslenskar
bækur verið þýddar á erlend mál og
vaxandi fjöldi rithöfunda nær fót-
festu á erlendum markaði. Þetta
gerist ekki án öflugs kynningarstarfs
og útgáfustyrkir eru í flestum tilvik-
um nauðsynlegir. Þótt fyrrnefnd for-
lög leggi yfirleitt megináherslu á
bókmenntaverk fyrir börn og full-
orðna eru landkynningarbækur, mat-
reiðslubækur og aðrar handbækur
ofariega á blaði.
Til þess að gefa nokkra hugmynd
um umfang stefnunnar má upplýsa
að 330.000 bækur verða sýndar á
184.000 fermetrum. Sýnendur verða
9.000 frá 100 löndum. Reiknað er
með 320.000 gestum.
+ ________ ______
Irland í brennidepli á Bókastefnunni í Frankfurt
Heimsbókmenntir í
skng’g’a sundmngar
Bókastefnan í Frankfurt verður sett síðdegis í dag
með því að Mary Robinson forseti írlands, írska
Nóbelsskáldið Seamus Heaney og Helmut Kohl
kanslari Þýskalands ávarpa gesti. Jóhann Hjálm-
arsson telur vel við hæfi að Irar séu í forystu í
Frankfurt sem mikil bókmenntaþjóð.
Það eru ekki bara
venjulegar bækur í
Frankfurt. Tölvubækur,
rafræn boðskipti og
margmiðlun hvers konar
ryðja sér til rúms. Geisla-
diskum fjölgar sífellt og
deild hinna rafrænu sam-
skipta verður stærri og
stærri. Skammt undan
eru sýnd veggspjöld og
eftirprentanir listaverka
og klámiðnaðurinn er á
sínum stað. Fjölbreytni
mannlegra samskipta
blómstrar í Frankfurt.
Vargas Llosa
friðarverðlaunahafi
Meðal viðburða á
stefnunni er veiting Frið-
arverðlauna þýskra bók-
sala og útgefenda. At-
höfnin fer að venju fram
í Pálskirkju (á sunnudag-
inn kl. 11) að viðstöddum
forseta Þýskalands og
fleiri áhrifamönnum.
Verðlaunin hlýtur rithöf-
undurinn Mario Vargas
Llosa frá Perú sem nú
JAMES Joyce er kunnastur allra írskra
rithöfunda. Málverk eftir Jacques-Emile
Blanche, 1935.
er orðinn spænskur ríkisborgari. Sá
sem lofar hann í ræðu er annar frið-
arverðlaunahafi, Spánveijinn Jorge
Semprún, rithöfundur og fyrrverandi
menntamálaráðherra Spánar.
Skáldsögur eftir Vargas Llosa
hafa komið út á íslensku, tvær í
þýðingu Sigrúnar Ástríðar Eiríks-
dóttur: Pantaljón og sérþjónustan og
Hver myrti Moleró? Hann hefur látið
að sér kveða í stjórnmálum, var í
framboði til forseta Perú og tapaði
naumlega.
Að mati þýsku dómnefndarinnar
er Vargas Llosa „einn af hinum stóru
rithöfundum Rómönsku-Ameríku,
Spánar og Evrópu og lýsir frábær-
lega pólitískum átökum".
Landar Ódysseifs
í því felst mótsögn að tala um íra
sem landa Odysseifs, það eru vissu-
lega Grikkir, en sé tekið mið af kunn-
asta bókmenntaverki íra á þessari
öld, skáldsögunni Ódysseifí eftir Ja-
Nuala Ní
Dhomhnail
Mario
VargasLlosa
mes Joyce, má vonandi bregða á leik.
Þessi skáldsaga Joyce, sem fáir hafa
lesið orði til orðs en allir tala um,
er einhver byltingarkenndasta til-
raun til að lýsa degi í lífi eins manns,
Dublinarbúans Leopolds Bloom, og á
sér þrátt fyrir nýstárleikann mjög
klassískar skírskotanir. Hún liggur
nú fyrir í þýðingu Sigurðar A. Magn-
ússonar.
Joyce gerði fleiri tilraunir í skáld-
sagnagerð, m.a. í skáldsögunni
BÓKASTEFNAN í Frankfurt
kynnir það nýjasta á sviði
bóka og margmiðlunar.
Finnegans Wake, en samdi einnig
smásögur sem eru yfirleitt hefð-
bundnari að frásagnarhætti. Hann
var líka ljóðskáld, en lét ekki eftir
sig nema tvö kver, réttara sagt eina
Ijóðabók, Kammermúsík, sem hann
jók og endurbætti.
Að frægð kemst ljóðskáldið og
leikritahöfundurinn William Butler
Yeats einna næst Joyce. Hann fékk
Nóbelsverðiaun 1923. Eitt helsta ljóð
Yeats' er ort út af Páskauppreisninni
1916 þegar lýst var yfir lýðveldi í
gamla Pósthúsinu í Dublin og Bretar
svöruðu með byssukúlum og sprengj-
um. Þar fæðist „hin hræðilega feg-
urð“ sem Yeats nefndi svo í ljóði.
Dulhyggja Yeats og þjóðtrú og feg-
urðar- og fullkomnunarhyggja birtist
með fáguðum hætti í leikritum hans
og kliðmjúkum ljóðum. Hann er eitt
þeirra skálda sem vex og dýpkar
með aldrinum og þar leikur óþol
skáldsins stórt hlutverk. Meðal þeirra
sem þýtt hafa Ijóð Yeats eru Magnús
Ásgeirsson, Helgi Hálfdanarson og
Þóroddur Guðmundsson.
Samuel Beckett var Iri en skrifaði
einkum á frönsku. Leikrit hans, eins
og Beðið eftir Godot og skáldsögurn-
ar Molloy og Dauði Malones, eru
meðal tímamótaverka og færðu hon-
um Nóbelsverðlaun 1969. Áður var
John Millington Synge á ferli með
Playboy of the Western world og
Riders to the Sea og gerðist írskast-
ur allra leikritahöfunda með dvöl
sinni á Araneyjum.
Það er samdóma álit manna að
fáar þjóðir hafi lagt jafnmikið af
mörkum til leikritagerðar og írar,
enda dramatískir í eðli sínu og ákaf-
lyndir samræðumenn.
Hallamálið
Síðustu áratugi hefur ekkert írskt
skáld vakið jafn mikla athygli og
Seamus Heaney sem fékk Nóbels-
verðlaun í fyrra. Rætur Heaneys í
írskum jarðvegi eru ljósar, enda sæk-
ir hann yrkisefni í írskt hversdagslíf,
sögu, trú og goðafræði. Oft yrkir
hann beint og óbeint um ástandið á
írlandi samtímans, ógnir og hryðju-
verk sem gripið er til þegar annað
sýnist gagniaust. Nýjasta ljóðabók
Heaneys, Hallamálið, kom út í vor.
Karl Guðmundsson er helsti þýðandi
Heaneys á íslensku.
Paul Muldoon er yngra skáld en
Seamus Heaney, ekki jafn hefðbund-
inn en speglar einnig hörmungar
daglega lífsins, skelfingar tvístraðrar
þjóðar. í framvarðarsveit skálda sem
yrkja á gelísku er Nuala Ní Dhom-
hnaill, alin upp í írskumælandi hluta
á Vestur-írlandi en býr skammt fyr-
ir utan Dublin. Meðal þeirra sem
þýtt hafa ljóð hennar á ensku er
þrístirnið John Montague, Heaney
og Muldoon.
Flann O’Brien er einn þeirra írsku
höfunda sem virðist ætla að verða
tískuhöfundur nú, en var forsmáður
meðan hann lifði. Kunnasta verk
hans, At Swim — Tvo Birds, seldist
í 250 eintökum og útgefendur endur-
sendu honum handrit bóka sinna.
Glasið var þá eina huggunin. Meðal
þeirra sem kunnu að meta þetta
brautryðjandaverk í skáldsagnagerð
sem byggist að nokkru á goðafræði
en er uppreisn gegn raunsæislegri
frásögn voru Graham Greene og
Jorge Luis Borges. Nú er því skipað
við hlið klassískra nútímaskáldsagna
eftir höfunda eins og Albert Camus
og Nathalie Sarraute.
Edna O’Brien er skáldsagnahöf-
undur sem storkað hefur ströngum
kaþólskum siðalærdómum í heima-
landi sínu með munúðarfullum læsi-
legum sögum; meðal söguefna henn-
ar eru léttlyndar írskar stúlkur í
London. Jafnréttisbaráttan er þó
undirstaða bóka hennar.
Það er ótrúlegt hve írar hafa lagt
mikið af mörkum til sinna eigin bók-
mennta og heimsbókmennta. Á póst-
korti sem Rithöfundasafnið í Dublin
hefur gefíð út með myndum írskra
rithöfunda er fátt eitt talið úr for-
ystusveit þeirra, en þar má sjá Jonat-
han Swift (höfund Gúllivers), Mariu
Edgeworth, Bram Stoker (Drakúla-
höfund), Lady Gregory, Oscar Wilde,
George Bernard Shaw, William Butl-
er Yeats, James Joyce, Sean O’Cas-
ey, Patrick Kavanagh, Samuel Bec-
kett og Brendan Behan.
Irland og sundrung þess er áletrun
á merki Bókastefnunnar 1996. í
kynningu kemur fram sá fróðleikur
að írar séu 78 milljónir og eru þá
íbúar írlands í því dæmi og fólk í
Bandaríkjunum, Kanada, Nýja Sjá-
landi, Ástralíu og Bretlandi sem telur
sig írskt.
Metsölubók í sjónvarpsleshring
Washington. The Daily Telegraph.
VALD bandarísku sjónvarps-
konunnar Oprah Winfrey er
þvílíkt að aðeins níu dögum eft-
ir að hún sagði þeim 15 milljón-
um áhorfenda, sem horfa jafnan
á spjallþátt hennar, að kaupa
bók óþekkts rithöfundar trón-
aði hún á toppi bandaríska bók-
sölulistans.
Winfrey kvaðst í þætti sinum
ætla að stofna nokkurs konar
sjónvarpsleshring. Hún vildi fá
Bandaríkjamenn til að lesa bæk-
ur að nýju og kynnti jafnframt
fyrstu bókina sem lesa ætti,
„The Deep End of the Ocean“
eftir Jacquelyn Mitchard, 43 ára
blaðamann í lausamennsku frá
Madison i Wisconsin. „Þið verð-
ið öll að kaupa þessa bók,“ var
fyrirskipun sjónvarpskonunnar.
Utgefandinn brá við skjótt og
lét prenta 640.000 eintök og
dugði varla til.
Bókin er nú á metsölulista
The New York Times, The
Wall Street Journal og USA
Today og hefur slegið út höf-
unda á borð við Tom Clancy og
Stephen King. Winfrey segir
viðbrögðin hafa komið henni
ánægjulega á óvart en hún er
yfirlýstur lestrarhestur og seg-
ist hafa leitað huggunar í bók-
um sem barn sökum þess hve
einmana hún var.
Höfundurinn, Mitchard, er
ekki síður furðu lostinn. Hún
skrifaði bókina eftir að eigin-
maður hennar lést úr krabba-
meini fyrir þremur árum. Segist
hún liafa byggt bókina á
draumi, sem hana dreymdi, en
hún fjallar um viðbrögð for-
eldra við því er yngsta barni
þeirra er rænt á hóteli.
Viking Books-útgáfufyrir-
tækið heillaðist svo af bókinni
að Mitchard fékk um hálfa millj-
ón dala, um 33 milljónir ísl.
króna í fyrirframgreiðslu. Þá
hefur leikkonan Michelle Pfeiff-
er keypt kvikmyndaréttinn og
hyggst gera sjónvarpsmynd eft-
ir bókinni.
Atganginum hefur ekki linnt
í bókaverslunum, að sögn Win-
freys. „Fólk kemur í bókabúð-
irnar og segir: Við viljum Oprah-
bókina. Fólki er þá rétt bókin
sem ég skrifaði fyrir nokkrum
árum og þá svarar það: Nei, við
viljum hina bókina. Þetta leiðir
til þess að mín bók selst verr en
áður en mér er alveg sama,“
segir sjónvarpskonan.
Premium
PC
ítesiaapÍQD í t<ölms í dfegjS
Turnkassi
Pentium 133 örgjörvi
16MB ED0 minni
1280MB diskur
2MB PCI S3 skjákort
8 hraða CD-drif
Soundblaster 16VE
10W Hátalarar
15" hágæða litaskjár
Lyklaborð og mús
Windows 95 uppsett
Aðeins kr. 144.900 stgr.
Digital á íslandi
Vatnagarðar 14-104 Reykjavík
Sími 533-5050 - Fax 533-5060