Morgunblaðið - 04.10.1996, Side 6

6 FÖSTUDAGUR 4. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eldgosið í Vatnajökli bræddi um það bil einn rúmkílómetra af ís fyrstu þijá sólarhringana
Kröftugasta
gosið nyrst í
sprungunni
EKKERT benti til þess að dregið
hefði úr eldgosinu í Vatnajökli í
gær, að sögn Magnúsar Tuma Guð-
mundssonar, jarðeðlisfræðings hjá
Raunvísindastofnun Háskóla Is-
lands. í gær var gosið búið að bræða
um einn rúmkílómetra af ís, en eft-
ir fyrstu 18 klukkustundirnar
bræddi það um 0,3
rúmkílómetra, næsta
sólarhring bættust 0,4
rúmkílómetrar við og
næsta sólarhring þar á
eftir virtist bráðnunin
vera svipuð.
„Allt þetta vatn er
komið ofan í Gríms-
vötn, sem eru að yfir-
fyllast. Því lengra sem
líður þangað til hleypur
úr Grímsvötnum því
stærra hlaupi má búast,
við,“ sagði Magnús
Tumi.
Magnús Tumi flaug
með flugvél Flugmála-
stjórnar yfir gosstöðv-
arnar um kl. 14 í gær og aftur um
kl. 16.30. Hann sagði að kröftugt
gos hefði verið í gangi í fyrra skipt-
ið og greinilegt að töluvert öskufall
hefði orðið til suðurs og norðurs,
en skyggni var ekki mjög gott við
gosstöðvarnar. Þegar flogið var yfir
á nýjan leik um kl. 16.30 var
skyggni orðið mjög gott, en þá
hafði dofnað yfir gosinu þar sem
það kemur upp úr jöklinum.
Bárðarbunga farin að hafa
æ meiri áhrif á gosið
„Þá sáum við ofan í gíginn og
þar eru 100-200 metrar niður á
vatnsborð. Þar voru sprengingar
öðru hvoru og aska hafði fallið yfir
allan efri hluta Dyngjujökuls og
Bárðarbungu og suður milli Gríms-
vatna og Skaftárkatla. Ketillinn
niður í gegnum ísinn þar sem gýs
upp úr hafði lengst og stækkað
mjög [frá því í fyrradag], en mesta
breytingin er fólgin í því að virknin
hefur færst hægt og rólega til norð-
urs. Gossprungan hefur lengst um
2-3 km og er orðin um 8 km að
lengd,“ sagði Magnús Tumi.
Hann sagði að fyrsta sólarhring-
inn hefði virknin líklega verið mest
í syðsta katlinum, næsta sólarhring-
inn var mest á þeim katli sem vís-
indamenn kalla nú miðketilinn, og
þar braust gosið í gegn og hefur
gosið upp úr honum síðan.
„Núna er líklega kröftugasta
gosið undir jöklinum á nyrsta hluta
sprungunnar. Það er mjög athyglis-
vert að þessi sprunga hafði stefnu
norðnorðvestur til að byija með, en
þessi nyrsti hluti sveigir beint í
norður. Það segir að Bárðarbunga
er farin að hafa æ meiri áhrif á
þetta eldgos. Spennusvið Bárðar-
bungu er farið að sveigja gos-
sprunguna í átt að Bárðarbungu,
og það er ekkert sem bendir til
þess af því sem við sjáum að gosið
hafi verið neitt minna síðasta sólar-
hring en sólarhringinn þar á undan.
í þessum katli sem var að byija að
myndast í gær (miðvikudag), hafa
bráðnað um 0,3 rúmkílómetrar.
Krafturinn í gosinu undir honum
er því slíkur að síðasta sólarhring-
inn er hann búinn að bræða sama
vatnsmagn og safnast fyrir í stærri
Skaftárkatlinum á 2-3 árum,“ sagði
Magnús Tumi.
Morgunblaðið/RAX
MAGNÚS Tumi Guðmundsson jarðeðlis-
fræðingur um borð í flugvél Flugmála-
stjórnar.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
UM 100-200 metrar eru niður á vatnsborð í gosgígnum. í sigkatli sem byrjaði að myndast norðan
við hann í fyrradag hafa bráðnað um 0,3 rúmkilómetrar af ís, en það er svipað vatnsmagn og
safnast fyrir í stærri Skaftárkatlinum á 2-3 árum.
Flóð fyrir sextíu árum
Símalínur og
sæluhúsið fóru
FILIPUS Eyjólfsson á Núpsstað
upplifði hlaupin á Skeiðarársandi
1934 og 1938. Þó þau flóð hafi
verið mun stærri en búist er við
nú, urðu litlar skemmdir á mann-
virkjum.
„Þá voru engir vegir og brýr á
sandinum, aðeins slóðar," segir
Filipus. „Simi var lagður yfir
Skeiðarársandinn 1929, ogmargir
staurar fóru í flóðunum. Eg man
eftir því að í öðru flóðinu fóru
fimm kílómetrar af línunni við
Skeiðará og einnig nokkrir staur-
ar við Gígjukvísl. Eg var í vinnu-
hópi sem vann að lagfæringum
og þær tóku nokkra daga. I öðru
flóðinu fór einnig sæluhús, sem
stóð á hárri öldu, þar sem gert
var ráð fyrir að það væri öruggt
fyrir hlaupunum."
Filipus segir að áhugi hafi verið
lítill á flóðunum, hvorki ferða-
menn né sveitungar hans sóttust
eftir að skoða þau. „Þetta var allt-
af að gerast. Nú er orðið svo auð-
velt um ferðalög að fólk þyrpist
að strax, sama hvað lítið er á
seyði.“
Vísindamenn sögðu ekki til um
flóðin fyrirfram, eins og nú er.
„Ég man ekki til þess að nokkrir
vísindamenn hafi komið. Ég veit
þó til þess að Sigurður Þórarins-
son jarðfræðingur kom eftir
hlaupið 1938 til að skoða verks-
ummerki, því ég var samferða
honum yfir sandinn.“
Jakar á stærð við hús lágu á
sandinum mánuðum saman eftir
flóðin, og man Filipus til þess að
eftir annað hlaupið þurfti að
fresta því að reisa nýja símastaura
því ekki var hægt að koma þeim
við vegna jakanna. Var þá ein-
angraður kapall leiddur eftir jörð-
inni til bráðabirgða.
Auk jakanna skildu flóðin eftir

JAKI úr flóðinu 1934. Neðst til vinstri á myndinni grillir í mann
á hesti og má geta sér til um stærð jakans af samanburðinum.
litla tijálurka. „Einu sinni var
birkiskógur þar sem jökullinn var
og úr honum voru lurkarnir. Þeir
voru því orðnir mjög gamlir. Það
var þó nokkuð af þeim víða á
sandinum eftir hlaupin.“
Engir mannskaðar urðu í hlaup-
unum sem Filipus man eftir, en
fyrir hans tið fórst eitt sinn póstur
á sandinum. „Honum tókst ein-
hvern veginn að komast yfir
Skeiðará, þó hlaup væri í henni.
En eftir það sást ekki til hans, og
hann hefur því sennilega ekki
komist yfir Núpsvötn.“
Vindur að
snúast til
norðurs
VINDUR var að snúast til norð-
lægrar áttar í gærkvöldi og var
útlit fyrir nokkuð hvassa norð-
anátt í nótt.
Að sögn Unnar Ólafsdóttur,
veðurfræðings á Veðurstofunni,
mun það hafa þær afleiðingar
að gjóskan fer að berast lengra
suður eða suðsuðaustur, þ.e.a.s.
ef öskugosið heldur þá áfram.