Morgunblaðið - 23.10.1996, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREIIMAR
Á að lengja leið 300 þúsund
farþega um 80 kílómetra?
í FIMMTÍU ára
deilum um Reykja-
víkurflugvöll hefur
eitt höfuðatriði máls-
ins gleymst: Ef inn-
anlandsflugið yrði
fært til Keflavíkur
lengdist ferðaleið
300 þúsund manna á
ári að meðaltali um
"80 kílómetra eða um
þriðjung. Það er
vegna þess að vega-
lengdin frá miðju
höfuðborgarsvæðis-
ins til Keflavíkur-
flugvallar er 45 kíló-
metrum lengri en á
Reykj avíkurflugvöll,
og flugleiðirnar innanlands
lengdust að meðaltali um 35 kíló-
metra.
Fyrst þyrfti hver farþegi sem
ætlar út á land að fara 45 kíló-
metra í öfuga átt og fljúga síðan
aukalega 35 kílómetra til baka
af því að Keflavíkurfiugvöllur er
' yst á útskaga. Síðan þyrfti að
endurtaka þessa vitleysu í öfuga
átt á heimleið. Þetta myndi kosta
hvern farþega um 500 krónur í
hækkun fargjalds (10% lengri
flugtími) og 500 kr. í ferðakostn-
að á Iandi eða alls um 1000 krón-
ur fyrir hveija ferð aðra leiðina
og 2000 krónur báðar leiðir. Það
samsvarar 20% fargjaldahækkun
plús tímasóun upp á 40 mínútur
hvora leið.
___ Miðað við 300 þúsund manns
um Reykjavíkurflugvöll myndi
þetta kosta alls um 300 milljónir á
ári eða þijá milljarða króna á hveij-
um áratug. Tímatapið: 300 þúsund
x 0,7 x 500 kr. = 105 milljónir á
ári. Og þá vaknar spumingin: Er
það stefna R-listans að færa innan-
landsflugið til Suðumesja og eyði-
leggja flugvöll sem er líklega um
15 milljarða króna virði? Á sama
tíma em milljarða Hvalíjarðar-
göng, sem stytta leið um aðeins
helming á við Reykjavíkurflugvöll,
talin hagkvæm.
Sagt er: Reykjavík-
urflugvöllur tekur
pláss. Svar: Völlurinn
tekur álíka mikið pláss
og höfnin, sem engum
dettur í hug að leggja
niður vegna fyrirferð-
ar sinnar, og margir
tugir manna hafa far-
ist í og við hana á
þessari öld. Með því
að leggja höfnina nið-
ur myndi slysum
fækka en þau yrðu
bara færð yfir á eitt-
hvert annað hafnar-
svæði. Svipað á við um
flugvöllinn: Viðbót
300 þúsund ferða-
langa um Reykjanesbraut myndi
fjölga slysum á henni. Slysin yrðu
bara færð til.
Aðflug yfir
íbúðarhverfi
Annað dæmi: Miklabrautin í
Reykjavík nær yfír um 40 hektara
eða sem svarar 30% þess svæðis
sem flugvöllurinn tekur og á
brautinni verða mörg slys. Engum
dettur samt í hug að leggja Miklu-
Forseti borgarstjórnar
hamast, að mati
Helgu Jóhannsdóttur,
gegn Reykjavíkur-
flugvelli.
braut niður, reisa þar íbúðarhús
og breikka Sæbraut í staðinn.
Um höfnina, flugvöllinn og
stærstu umferðaræðar gildir það
lögmál samgangna að best er að
hafa leiðir sem stystar og mann-
virki sem næst notendum þeirra.
Forseti bæjarstjómar heldur því
fram að hvergi í Evrópu sé aðflug
yfír húsabyggð eins og í Reykja-
vík.
Jæja, hvað um Fornebu í Ósló,
Kastrup í Kaupmannahöfn,
Bromma í Stokkhólmi, La Guar-
dia í New York og Gatwick og
nýjan flugvöll í miðri Lundúna-
borg? •
Enn er talað um einteinunga
og hraðlestir upp á tugi milljarða
rétt eins og það stytti leið. Hvers
vegna eru margfalt ríkari þjóðir
en við ekki búnir að leggja slíkar
brautir til flugvalla sinna?
Tíðust vindátt á Reykjavíkur-
flugvelli er austanátt, og aðflug
að austur-vestur-brautinni liggur
ekki yfír íbúðabyggð. Nær væri
að auka öryggi vallarins með því
að lengja þessa braut og draga
úr notkun norður-suður-brautar-
innar en að fara á taugum á tímum
vaxandi flugöryggis og minnkandi
hávaða.
Andstaða við flugvöllinn er
tímaskekkja. Borgin á tilveru sína
að þakka að vera miðpunktur sam-
gangna á landi, sjó og í lofti með
samgöngumannvirki sem eru þjóð-
hagslega hagkvæm.
Að lokum: Er það til hagsbóta
að lengja mikilvæga og fjölfarna
samgönguleið um 80 kílómetra?
Hvernig fær það staðist skuldbind-
ingar okkar um að minnka meng-
un? Væri ekki hollt að huga að
dæmisögunni um þráðinn að ofan;
hvað það er sem hefur gert
Reykjavík að höfuðborg? Forseti
borgarstjórnar hamast nú gegn
flugvellinum og telur að húsa-
hverfí þar muni efla miðbæinn.
Er það stefna R-listans að hætta
að láta hundruð þúsunda þjónustu-
þyrsts landsbyggðafólks koma
beint inn í miðbæinn á hveiju ári
eins og nú er, heldur fyrst til
Keflavíkur? Er það leiðin til að
efla atvinnulíf og þjónustu í mið-
borg Reykjavíkur? Eða hvers
vegna skyldu fulltrúar Reykjanes-
bæjar eiga þá ósk heitasta að
Guðrúnu Ágústsdóttur verði að
ósk sinni?
Höfundur er varaborgarfulltrúi
D-Iistans í Reykjavik.
Helga
Jóhannsdóttir
Skortir okkur
þjónustulund?
HVERT er hlutverk
iðnaðarmannsins og
hönnuðarins?
Fáránlega spurt
mundi margur segja,
ef tekið er dæmi af
lagnakerfum í ný-
byggingu er það hlut-
verk hönnuðar að
teikna á blað hvemig
kerfin eiga að liggja
og reikna öll þau
dæmi sem því fylgja;
iðnaðarmaðurinn á að
framkvæma verkið.
Ef um viðgerðir eða
endurbætur er að
ræða kemur iðnaðar-
maðurinn á staðinn
(eins fljótt og hann getur!) og kipp-
ir öllu í lag. Síðan borgar verk-
kaupinn og vonandi eru allir
ánægðir.
En er öll sagan sögð með þessu?
Tæpast, ef framvindan er þessi
er líklegt að mikilvægur þáttur
verði útundan.
Það eru væntingar húseigand-
ans. Hvers væntir hann sér af því
Komið á sýningu
Lagnafélags íslands,
segir Kolviður Helga-
son, en hún stendur í
Perlunni 25., 26. og 27.
október nk.
lagnakerfi sem hann hefur látið
hanna og leggja og greitt upp í
topp?
Þar er komið að mannlegu hlið-
inni, þeirri hlið sem því miður
gleymist æði oft hjá hönnuðum,
pípulagningamönnum, blikksmið-
um og öðrum þeim stéttum sem
að þessu koma.
Eigandi hússins og kerfanna á
algjöran rétt á því að vera tekinn
í stutta kennslustund um hvers
hann á að vænta af
því sem hann hefur
keypt, hann á rétt á
að fá í hendur ná-
kvæmar leiðbeiningar
um hvernig kerfin
vinna, hvemig þau
geta skapað honum
sem best þægindi eftir
hans eigin óskum.
Hann á rétt á því
að honum sé kennt
hvað hann á að fara
fram á í framtíðinni
og hvaða ábyrgð fylgi
frá hönnuði og lagna-
manni.
Það þarf að upplýsa
hann um að reglu-
bundið eftirlit er besta vömin gegn
því að allt gangi ekki úr sér og
koma þannig í veg fyrir að gripið
sé inn einvörðungu þegar skaði
skeður.
Það er hins vegar spuming
hvort fyrmefndir, hönnuðir og iðn-
aðarmenn, eru þess umkomnir að
veita þessa þjónustu sem byggist
fyrst og fremst á mannlegum sam-
skiptum, ekki á uppmælingu.
Þurfa þeir kannski að taka sjálfa
sig til endurmenntunar á þessu
sviði; endurhæfa sjálfa sig?
Hefur ekki alltaf skort nokkuð
á þjónustulund þessara starfs-
hópa, em þeir ekki eins og flestir
aðrir hópar í þjóðfélaginu?
Er ekki kominn tími til að
breyta því til hins betra og eigum
við lagnamenn ekki að taka
frumkvæðið að þessu sinni og
koma fram í dagsljósið, hætta
að vera í felum og auka reisn
okkar allra.
Komið á sýningu Lagnafélags
íslands í Perlunni dagana 25., 26.
og 27. október og ræðið málin,
vonandi fáið þið svör við spurning-
um ykkar.
Höfundur er blikksmíðameistari
og formaður Félags
blikksmiðjueigenda.
Kolviður
Helgason
Mennt: Máttur
eða máttleysi?
Meðal annarra orða
Svo virðist sem ráðherrum heilbrígðis- og menntamála,
segir Njörður P. Njarðvík, sé ætlað að vinna gegn
þeim málaflokkum sem þeim er trúað fyrir.
HEFJA þarf menntun til virðingar. Þann-
Ýg hljóðar fyrirsögn hér í blaðinu, þegar
greint var frá menntaþingi menntamála-
ráðuneytisins í byijun mánaðarins. í inn-
gangi þeirrar frásagnar er þess getið að
mönnum þyki nú „kominn tími til raunveru-
legra athafna í stað klisja eins og „mann-
auður er mikilvægasta fjárfesting fyrir-
tækja“ eða „mennt er máttur“. Þá töldu
menn nauðsynlegt að hefja menntun til virð-
ingar og umbuna mönnum í launaumslagi
samkvæmt því. Sýndu menn fram á að
velgengni þjóða ræðst í auknum mæli af
menntunarstigi þeirra“.
Manngildishugsj ón
í verki
Einkennilegt er að lesa þetta nú á þessum
*naustdögum, þegar stefna og framkvæmd
ríkisstjómarinnar er í raun þveröfug. Þetta
minnir á það sem einhveiju sinni var haft
eftir Winston Churchill, að stjómmál væru
fólgin í því að segja fólki skilmerkilega frá
því sem þyrfti að geta, — og útskýra svo
á eftir hvers vegna það var ekki hægt! Og
víst er um það, að pólitíkin er skrítin skepna.
Þannig er engu líkara en tveimur ráðherrum
sé ætlað að vinna gegn þeim málaflokkum
sem þeim er trúað fyrir. Auðvitað hafa
Bjöm Bjamason menntamálaráðherra og
Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðisráðherra
metnað fyrir hönd sinna málaflokka. Auð-
" vitað vilja þau efla menntun og heilbrigðis-
þjónustu. En þeim er gert það ókleift vegna
naumra fjárveitinga. Samt er eins og þau
séu látin bera ábyrgð á bágri stöðu ráðu-
neyta sinna. Það er engan veginn sann-
gjamt, þegar fjármálaráðuneytið er gert
að eins konar yfirráðuneyti. Þar er hin end-
anlega ábyrgð, og hún er mikil og verður
Ykki afsökuð. Hinn stórfelldi niðurskurður
til menntamála, sem við verðum nú vitni
að, er svo alvarlegt mál fyrir framtíð þjóðar-
innar, að nauðsyn ber til að þjóðin öll rísi
upp til mótmæla og sýni vanþóknun sína í
verki.
í raun og veru hafa íslensk stjórnvöld
unnið skipulega gegn menntun þjóðarinnar
um langa hríð, hvort sem það er meðvitað
eða ekki, og er þar enginn stjórnmálaflokk-
ur undanskilinn sem staðið hefur að ríkis-
stjóm síðastliðin 20 ár. Með þeirri stefnu
í launamálum, að kennarar á öllum skóla-
stigum skuli vera láglaunafólk, er verið að
segja þjóðinni, að slík störf séu fyrirlitin.
Og hið sama á við um heilbrigðisstéttir, að
læknum undanteknum. Umönnun mann-
eskjunnar, andlega og líkamlega, er metin
til smánarlauna. Það er manngildishugsjón
stjórnmálamanna í verki. Sást ekki ein-
hvers staðar fyrirheit um manngildi, að
setja manneskjuna í öndvegi? Hvaða mann-
eskja skyldi það hafa verið?
Menntun snertir
alla framtíð
Samkvæmt fjárlögum má það kosta um
150 milljónir að reka 800 manna fram-
haldsskóla í Reykjavík. Mér er sagt að í
Danmörku sé sú fjárhæð tvöföld. Ætli það
segi eitthvað um viðhorf til menntunar og
gildis hennar? Fámennum framhaldsskól-
um á Húsavík, að Laugum og á ísafirði
er gert að fækka kennurum. Isfirðingum
mun gert að spara 6 milljónir. Á sama tíma
er búið til embætti erlendis sem kostar 5
milljónir handa presti, sem getur ekki
starfað með organista sínum og safnaðar-
stjórn. Og ættu þó allir hugsandi menn
að sjá að það er engin lausn á deilu. Þarna
eru allt í einu til peningar í fjármálaráðu-
neytinu, eða á kannski að taka þá frá
nemendum í Framhaldsskóla Vestfjarða?
Eigum við að taka svona ákvarðanir alvar-
lega? Eigum við að hlæja að þeim - eða
gráta?
Ég held að það hljóti nú að vera lýðum
ljóst, að ráðamenn þjóðarinnar skilja hvorki
eðli menntunar né gildi. Þegar þetta er
ritað, eigum við von á miklu hlaupi í Skeið-
ará. Þar eru í hættu samgöngumannvirki
sem talin eru kosta um tvo milljarða. Þetta
er hægt að bæta tiltölulega fljótt. Það
kostar að vísu peninga, en það er hægt
að endurnýja mannvirki á skömmum tíma.
Það er meira að segja hægt að laga það
skelfilega ófremdarástand sem nú ríkir í
heilbrigðismálum. Það kostar að vísu pen-
inga, en það er hægt á tiltölulega skömm-
um tíma.
Öðru máli gegnir um menntun. Kynslóð
sem fer á mis við góða menntun, fær það
ekki bætt. Kynslóð sem fer á mis við góða
menntun býr ekki heldur til menntaða og
öfluga kennarastétt. Þar af leiðandi fær
næsta kynslóð ekki heldur góða menntun.
Þess vegna getur það tekið þijár, jafnvel
fjórar kynslóðir að bæta fyrir afglöp stjórn-
málamanna í menntamálum. Og menntun
snertir ekki aðeins framtíðarvelgengni þjóða
í fjárhagslegri afkomu, þótt margsinnis
hafí verið bent á þau tengsl. Menntun snert-
ir alla framtíð þjóðarinnar, af því að hún
tengist almennri þekkingu á umhverfi og
tilveru, skapandi hugsun, siðferði, lífsvið-
horfi. Það eru fátækir menn, sem sjá ekki
verðmæti í öðru en peningum.
Höfundur er prófessor við Háskóla íslands
og rithöfundur.