Morgunblaðið - 31.10.1996, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
FIMMTUDAGUR 31. OKTÓBER 1996 29
Aukinn umferðar-
hraði - vond tillaga
NOKKRIR þingmenn hafa lagt
fram á Alþingi breytingartiliögur á
umferðarlögum þar sem lagt er til
að hámarkshraði verði hækkaður úr
90 í 110 km/klst. á þjóðvegum lands-
ins utan þéttbýlis. Þingmennimir
halda því fram að ekið sé á 110 km
hraða eftir þjóðvegunum í dag og
því sé verið að færa hraðamörk að
raunveruleikanum. Eg dreg í efa
þessa fullyrðingu þó hún geti verið
í samræmi við reynslu þessara þing-
manna. Hraðamælingar á þjóðvegum
sem Vegagerðin hefur framkvæmt
staðfestir ekki þessa röksemdafærslu
þingmannanna heldur að meðalhraði
sé um 95-100 km á tímann á sumum
þjóðvegum utan þéttbýlis.
Aukinn ökuhraði =
fleiri alvarleg slys
Þessi tillaga þingmannanna er
vond og mun ég færa nokkur rök
fyrir því. Á undanförnum tveimur
áratugum hefur verið sett bundið
slitlag á um 3.000 km af þjóðvegum
landsins. Á sama tíma hefur meðal-
hraði á þjóðvegum landsins aukist
verulega. Þessi þróun hefur leitt til
þess að alvarlegum
umferðarslysum hefur
fjölgað og er beint sam-
hengi á milli aukins
ökuhraða og aukinnar
slysatíðni. Um leið og
þjóðvegirnir hafa batn-
að hefur alvarlegum
slysum á þjóðvegunum
fjölgað en á sama tíma-
bili fækkað í þéttbýli
sem betur fer.
En hvernig háttar
þessu í öðrum löndum?
Almennur hámarks-
hraði í þéttbýli er alls
staðar 50 km/klst. Al-
mennur hámarkshraði
utan þéttbýlis á tveggja
akreina vegi er þessi:
Danmörk 80
Finnland 80
Ísland 90
Þórhallur
Ólafsson
km/klst.
km/klst.
km/klst.;
90 km/klst. á malarvegi
Noregur 80 km/klst.
Svíþjóð 70 km/klst.
Þá eru ákvæði um hærri hámarks-
hraða á sérstökum vegum (hrað-
brautum) venjulega 110 km/klst.
Yfirleitt eru þjóðvegir
á Norðurlöndum breið-
ari en hér á landi eða
8,5 m og þar sem þeir
eru 6,5 m er hámarks-
hraði yfirleitt 70
km/klst. Hér á landi eru
flestir þjóðvegir
6,5-7,5 m breiðir. í
þýskalandi er enginn
hámarkshraði á hrað-
brautum en á vegum
með gagnstæða umferð
sem eru 6,5-7,5 m
breiðir er hámarkshraði
70 km/klst. Slysatíðni á
hraðbrautum er mikið
lægri en á vegum með
gagnstæða umferð.
Vegir almennt ekki hannaðir
fyrir 110 km/klst. ökuhraða
Flestir þjóðvegir landsins eru
hannaðir fyrir 90 km/klst. ökuhraða
en þó ná margir þeirra ekki þeim
staðli auk þess sem viðhald veganna
og sléttleiki er ekki alltaf í samræmi
við þann umferðarhraða sem þeir eru
hannaðir fyrir. Á þjóðvegum landsins
Eigimi við landið
okkar? Hver á Island?
MIKILL meirihluti
þjóðarinnar er farinn að
vakna til skilnings á því
að enn í dag hefur ekki
verið formlega úr því
skorið hvort við eða fá-
einir landeigendur geti
gert eignarréttartilkall
til óbyggða, víðáttumik-
illa landsvæða á hálend-
inu, vegna fomra, úr-
eltra ákvæða um beitar-
réttindi búflár.
Meinið er að sá réttur
hefur viðgengist alltof
lengi og skilið eftir sig
örfoka eyðimerkur á
víðáttumiklum svæð-
um. Þessar eyðimerkur
stækka stöðugt og fokið úr þeim
veldur ómældum skaða á gróðri og
jafnvel vötnum, samanber Mývatn,
sem grynnist stöðugt vegna áfoks.
Til að reyna að hefta sandfokið
og endurgræða landið hafa í meira
en hálfa öld verið gerðar ráðstafanir
sem kosta slmenning í landinu millj-
arðatugi. Á meðan er ennþá rekið
fé á þessi viðkvæmu svæði og upp-
blásturinn heldur áfram.
Þessi örvæntingarfulla klepps-
vinna vegna rányrkju bænda er
óskiljanleg í dag. A öldum áður urðu
menn að nýta allan jarðargróður,
jafnt plöntur sem skóga og höfðu
þó varla í sig og á. Sérstaklega á
seinni öldum þegar gróður hafði
rýrnað um nær helming því sauðk-
indin var eini bjargvætturinn. Þetta
vitum við öll.
Í dag er öldin önnur, með ger-
breyttu þjóðfélagi og þekkingu hafa
malarvenjur okkar breyst, kindakjöt
er orðið aðeins lítill hluti af fæð-
unni, neysla þess hefur minnkað
þrátt fyrir að þjóðinni hefur fjölgað
og þess vegna þurfum við ekki að
ala allt þetta fé á landinu. Nú vitum
við líka hvað gerist við beit á við-
kvæmum svæðum svo það er öllum
til hagsbóta að ekki sé fleira fé beit
en við þurfum á að halda til innan-
landsneyslu. Að reyna með öllum
Herdís
Þorvaldsdóttir
ráðum og ómældum
kostnaði að fá útlend-
inga til að kaupa af
okkur offramleiðsluna
undir kostnaðarverði er
fáránlegt. Almenningur
er látinn borga niður-
greiðsluna fyrir utan
það að þetta fé er nært
á hverfandi gróðri
landsins. Við gætum
eins vel flett gróður-
torfunum af og selt þær
til útlanda.
Erum við blind eða
svo huglaus (ráðlaus)
að við erum alls ófær
um að stöðva sjáanlega
gróðureyðingu?
Það er kominn tími til að þjóðþing-
ið okkar setji lög um eign þjóðarinn-
ar á landinu sínu.
Lausaganga búíj'ár,
segir Herdís Þorvalds-
dóttir, hefur skilið eftir
sig eyðimerkur á víð-
áttumiklum svæðum.
Eða eiga nokkrir jarðeigendur og
hreppar að skipta því á milli sín, allt
frá sjó og upp í óbyggðir og jafnvel
jökla, ráða þar lögum og lofum um
framkvæmdir, nýtingu, auðlindir og
umgengnisrétt. Hvað um ca 80%
landsmanna, þeir geta varla ferðast
um landið sitt án þess að einhver eða
einhveijir hafi slegið eign sinni á
svæðið.
Hagsmunir almennings krefjast
þess að unnið sé markvisst að þessum
málum. Fámennur hópur sérhags-
munamanna og hópa mun beita öll-
um ráðum til þess að halda sínum
forréttindum í skjóli forneskjulegra
viðmiðana.
Furðu vekur og krefst endurskoð-
unar að í nefndarstarfi á vegum
umhverfisráðuneytisins um skipu-
lagsmál miðhálendisins sitja héraðs-
nefndir þeirra sveitarfélaga sem eiga
land að hálendinu. Er ekki hætta á
því að þar komi til með að ráða
meira hagsmunir sveitarfélaganna
en almennings? Hálendið á að vera
eins konar þjóðlenda og umfram allt
friðað fyrir beit, en ekki ferðamönn-
um innlendum sem útlendum.
Brýnasta verkefni Alþingis fyrir
næstu kosnignar er að koma á at-
kvæðajafnvægi í landinu, svo að hægt
sé að koma á lagabreytingum, sem
komandi kynslóir geti sætt sig við.
Þetta ranglæti gagnvart miklum
meirihluta landsmanna verður ekki
unað við lengur. Kjósendur munu
fylgjast grannt með hveijir vinna
heilshugar að þessu þjóðþrifa- og rétt-
lætismáli og hveijir standa á móti.
Það er tímanna tákn að ungt fólk
úr öllum flokkum hefur tekið sig
saman um að kreíjast þess að þessum
sjálfsögðu mannréttindum verði
komið í höfn fyrir næstu kosningar.
Höfundur er formaður
gróðurverndar Lífs og lands.
eru margar einbreiðar brýr og aðrar
tálmanir sem auka slysahættuna til
muna. Ytri aðstæður svo sem eins
og hálka, slabb, myrkur og hvas-
sviðri hefur áhrif á umferðaröryggi
og með hærri meðalhraða yrðu þess-
ir þættir til að alvarlegum slysum
fjölgaði. Þá er hætt við að ekið yrði
á enn fleiri skepnur en nú er raunin
ef hraðinn ykist.
Það er almennt viðurkennt að jafn
umferðarhraði er öruggastur. Ef lög-
legur hraði yrði 110 km/klst. þá yrðu
þeir sem vildu aka á 90 km/klst. að
víkja fyrir hinum sem ækju á lögleg-
um hraða og framúrakstur ykist
verulega og það skapar aukna hættu
í umferðinni. Tillaga þingmannanna
þýðir að ef tveir bílar á löglegum
hámarkshraða mættust væri mæt-
Tillagan um hækkun
hámarkshraða er,
að mati Þórhalls
Olafssonar, röng
og vanhugsuð.
ingarhraðinn um 220 km/klst. og
vegna þess að íslenskir þjóðvegir eru
margir hveijir 6,5 m breiðir þá yrði
0,5-1,0 m bil á milli bílanna þegar
þeir mætast.
Okumenn landsins eru misgamlir
og hafa misjafna reynslu og hæfni
við að stjórna ökutækjum. Það má
vera að fólk á besta aldri og vel þjálf-
að við akstur treysti sér til að aka
hraðar en gildandi lög segja til um
en við ákvörðun hámarkshraða verð-
ur að taka tillit til allra ökumanna
og að sjálfsögðu einnig til aðstæðna
eins og þegar hefur komið fram.
Bílar hafa vissulega batnað mikið á
undanförnum árum en samt er eng-
inn bíll hannaður fyrir að geta stað-
ist þá raun að lenda í árekstri á 110
km/klst. hraða við bíl sem ekið er
úr gagnstæðri átt. Litlir bílar sem
ekki eru búnir líknarbelgjum (Air
bags) eru algengastir hér á landi og
ökumenn þeirra eiga frekar á hættu
að slasast alvarlega í árekstrum en
þeir sem eru á stórum og vel búnum
bílum. Þjóðvegir landsins eru ekki
bara fyrir þá sem aka um á stærstu
og bestu bílunum heldur fyrir alla
landsmenn á öllum tegundum bíla.
Kostnaður þjóðfélagsins
vegna umferðarslysa er a.m.k.
10-12 milljarðar á ári
Umferðarslys eru stærsta heilsu-
vandamál hér á landi eins og annars
staðar í heiminum. Á hveiju ári lát-
ast hér að meðaltali um 20 manns í
umferðarslysum og um 220 manns
slasast alvarlega. Umferðarslys
kosta á ári hveiju um 10-12 millj-
arða fyrir þjóðarbúið.
Þess vegna er það brýn nauðsyn
að draga úr umferðarhraða og fækka
umferðarslysum en ekki koma með
tillögur um að auka ökuhraða sem
allir sem að slysarannsóknum vinna
eru sammála um að muni leiða til
fleiri og alvarlegri umferðarslysa.
Ef þessi tillaga næði fram að
ganga má búast við að 2-4 fleiri
létust í umferðinni á ári, 16-25 fleiri
myndu slasast alvarlega og kostnað-
ur þjóðfélagsins vegna umferðar-
slysa hækkaði um 600-800 milljónir
á ári.
Telja þingmennirnir að nokkurra
mínútna tímaspamaður réttlæti
þennan fómarkostnað? Hafa þeir
leitt hugann að því hve margir eiga
um sárt að binda vegna umferðar-
slysa?
í Viktoría-fýlki í Ástralíu var
umferðarslysum fækkað um tæplega
helming á þremur árum. Hvemig
náðu þeir þessum árangri? Jú, með
því að draga úr ökuhraða, og fá
ökumenn til þess að aka á löglegum
hraða. Hvergi í heiminum er 110 km
ökuhraði á vegum sem ekki hafa
aðskildar akreinar. Ekki vildi ég vera
í þeirri aðstöðu að lenda í árekstri
við bíl sem kæmi á 110 km hraða
úr gagnstæðri átt. Sá bíll myndi
valda næstum 50% meiri skaða en
bíll sem ekur á 90 km hraða á tím-
ann.
Lærum að nota ökutæki, jafn
þarft og það nú er, á öruggan
og skynsamlegan hátt
Það væri hægt að færa endalaus
rök fyrir því að þessi tillaga um
hækkun hámarkshraða sé röng og
vanhugsuð svo ekki sé meira sagt.
Ég vona að Alþingi hafni tillögunni
og ég vona að Álþingi ræði umferða-
röryggismál af alvöru þegar fjallað
verður um umferðaröryggisáætlun
dómsmálaráðherra eftir áramót. Við
verðskuldum ekki að kallast menn-
ingarþjóð á meðan fórnarkostnaður
umferðarslysa er jafn hræðilegur
og hann er í dag. Lærum að lifa
með þeim sjálfsögðu þægindum sem
bíllinn óneitalega er en á öruggan
hátt fyrir okkur sjálf og aðra í um-
ferðinni.
Höfundur er formaður
Umferðarráðs, fyrrverandi
tæknifræðingur hjá Vegagerðinni
og nú aðstoðarmaður
dómsmálaráðherra.
Fondue á
fimmtudögum
í Skrúði
A fimmtudagskvöldum í vetur geta fondue aðdáendur komið
í Skrúð og gætt sér á þessum skemmtilegu og ljúffengu réttum.
Boðið verður upp á kjötfondue, ostafondue, fiskifondue,
grænmetisfondue, kabarettfondue og eftirréttafondue.
Til að gera kvöldið enn ánægjulegra leikur Jóna Einarsdóttir
ljúfa tónlist á harmonikku.
-þín saga!