Morgunblaðið - 08.11.1996, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1996
MORGUNBIAÐIÐ
FRÉTTIR
AMEN . . .
Forseti íslands í heimsókn til Danmerkur 18. nóvember
Síðasta forsetaheimsókn
til Danmerkur var 1981
ÓLAFUR Ragnar Grímsson forseti
íslands fer í opinbera heimsókn til
Danmerkur mánudaginn 18. nóv-
ember næstkomandi ásamt eigin-
konu sinni, Guðrúnu Katrínu Þor-
bergsdóttur, og fylgdarliði. Heim-
sókninni lýkur formlega hinn 20.
nóvember og mun forsetinn sinna
öðrum erindum í þágu íslands dag-
inn eftir. Síðasta heimsókn forseta
íslands til Danmerkur var árið 1981.
Margrét Þórhildur Danadrottn-
ing og Hinrik prins eiginmaður
hennar taka á móti forsetahjónun-
um á hádegi 18. nóvember og verð-
ur þjóðsöngur íslendinga meðal
annars leikinn að því búnu. Þvínæst
kanna Danadrottning og forseti ís-
lands heiðursvörð á flugvellinum
og skömmu síðar verður gestunum
ekið að Fredensborgar-höll þar sem
forsetahjónin munu dvelja. Þar
verður þeim síðan boðið til máls-
verðar. Síðar um daginn mun for-
setinn opna sýningu undir yfir-
skriftinni Norður-Atlantshafið, í
Kaupmannahafnarháskóla, og einn-
ig verður móttaka í höll Kristjáns
VII. í Amalíenborg. Klukkan tutt-
ugu verður síðan hátíðarkvöldverð-
ur í Fredensborgar-höll.
Stóra-Belti, Kage og
minnisvarði um fallna Dani
Næsta dag skoða forsetahjónin
ásamt fylgdarliði framkvæmdir við
Stóra-Belti og heimsækja bæinn
Koge. Þar verður snæddur miðdeg-
isverður og þvínæst verður Junck-
ers Industrier A/S heimsótt. Um
kvöldið bjóða Ólafur Ragnar Gríms-
son og Guðrún Katrín Þorbergs-
dóttir til málsverðar í Selyst í
Klampenborg.
Miðvikudaginn 20. október legg-
ur forsetinn meðal annars blóm-
sveig að minnisvarða um Dani sem
féllu í síðari heimsstyrjöld og heim-
sækir sambýli fyrir vanfæra eitur-
lyfjasjúklinga, Tjornegárd-grunn-
skólann og danska þingið. Að því
búnu verður blaðamannafundur í
Kristjánsborgarhöll og hringborðs-
umræður hjá félagi danskra iðnrek-
enda.
Heimsókn forsetahjónanna og
fylgdarliðs lýkur formlega að
morgni 21. nóvember þegar þau
yfírgefa Fredensborgarhöll. Eftir
það munu þau meðal annars heim-
sækja Stofnun Árna Magnússonar,
sækja sýningu á Djöflaeyjunni og
nýtt veitingahús Pizza 67 á Ráðhús-
torgi. Þau munu síðan halda aftur
til Islands um klukkan 19.30 frá
Kaupmannahöfn.
Hljóðmúr við Kirkju-
sand veldur áhyggjum
MEIRIHLUTI umferðarnefndar
lýsir áhyggjum sínum vegna fyrir-
ætlana um að reisa hljóðmúr í fjög-
urra metra fjarlægð frá Sæbraut,
vegna fyrirhugaðra byggingar-
framkvæmda á lóðinni við Kirkju-
sand 1-5. Ólafur F. Magnússon
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins í
nefndinni lagði tillöguna fram og
var hún studd af tveimur fulltrúum
Reykjavíkurlista en einn fulltrúi
sat hjá og annar vék af fundi.
í tillögunni er bent á að hljóð-
varnarmúrinn við Kirkjusand nái
út fyrir lóðarmörk fyrirhugaðrar
byggingar og inn á helgunarsvæði
Sæbrautar. Vakin er athygli á að
samkvæmt sænskum stöðlum um
umferðaröryggi þyrfti öryggis-
svæði án fastrar hindrunar við
stofnbraut að vera a.m.k. 6-9
metrar miðað við 50-90 km akst-
ur. Er þeim tilmælum beint til
borgaryfirvalda að fyllsta um-
ferðaröryggis verði gætt í tengsl-
um við framkvæmdina.
Samþykkt tillögunnar var síð-
asta samþykkt umferðarnefndar
Reykjavíkur, sem hefur verið lögð
niður og sameinuð skipulagsnefnd.
Skorað á þingmenn
Á fundinum var jafnframt sam-
þykkt tillaga Ólafs, þar sem um-
ferðarnefnd lýsir furðu sinni á því
að á Alþingi hafi komið fram til-
laga um hækkun á hámarkshraða
á þjóðvegum landsins úr 90 km á
klst. í 110 km á klst. Taldi nefnd-
in að samþykkt slíkrar tillögu
gæti haft í för með sér fjölgun
alvarlegra umferðarslysa og skor-
aði hún á þingmenn Reykjavíkur
og aðra Alþingismenn að hafna
tillögunni.
Prjónaskapur í daglegu lífi
Frásagnir fólks
af þjóðháttum
íslendinga
Hallgerður Gísladóttir
STUNDUM voru
piltur og stúlka
sett við sama bol-
inn, og varð þá oft gam-
an úr. Jón nokkur Sig-
urðsson, unglingspiltur,
átti einu sinni að prjóna
gráa boli móti kerlingu,
sem Helga hér Stefáns-
dóttir á Litlahamri, og
þótti skömm til koma.
Þá var þetta kveðið:
Siðug Jón og Helga hér
heiðra þjónastandið
liðug pijóna saman sér
sauðgrátt hjónabandið.
Þessa sögu er að finna
aftan á spurningaskrá
sem þjóðháttadeild Þjóð-
minjasafns íslands sendi
nýlega frá sér. Um er
að ræða 91. spurninga-
skrá deildarinr.ar og er að þessu
sinni leitað eftir alþýðufróðleik
um prjónaskap og prjónles í dag-
legu lífi fólks áður fyrr. Spurt
er um prjóna, band, hnykla, út-
prjón, prjónauppskriftir og
munstur, um hvernig prjónles af
ýmsu tagi var gert og notað,
ptjónavélar, kennslu og margt
fleira. Ljósmyndir, gripir, sögur,
vísur eða annað sem efninu við-
kemur er vel þegið.
Hvert er hlutverk þjóðhátta-
deildar Þjóðminjasafn Islands?
„Á undanförnum áratugum
hefur þjóðháttadeild safnað
meira en þrettán þúsund handrit-
um af ýmsu tagi þar sem frá-
sagnir fólks af þjóðháttum ís-
lendinga að fornu og nýju eru
skráðar ítarlega. Upplýsingar um
gömul vinnubrögð, sem ofttengj-
ast hlutum sem eru sýndir á Þjóð-
minjasafni, eru áð mestu fengnar
frá göinlu fólki, enda er stærstur
hluti heimildarmanna okkar á
aldrinum sjötíu til hundrað ára.
Hins vegar rekst maður stundum
á fólk á miðjum aldri sem býr
yfir ótrúlegum fróðleik og kann
sögur langt aftur í tímann um
það hvað afar og ömmur þess
og langafar og Iangömmur höfð-
ust að.“
Hvað er langt síðan þessi deild
tók til starfa?
„Þjóðháttadeild var formlega
stofnuð árið 1964, en starfsemin
á rætur að rekja til ársins 1960
þegar Kristján Eldjárn og Þórður
Tómasson fóru. að leita eftir
ábendingum um fólk sem væri
viljugt til þess að svara spurning-
um um lífið í gamla daga. Þá
varð til grunnheimildarmanna-
skrá þjóðháttadeildar og síðan
hefur sífellt verið að bætast við.
Við leitum með vissu millibili eft-
ir ábendingum um nýja heim-
ildarmenn og förum stundum út
um land til þess að
safna þeim. Það er
alltaf vel þegið að fá
upplýsingar um nýja
heimildarmenn, ekki
síður en upplýsingar
um þjóðhætti fyrri tíma. Við höf-
um alltaf þörf fyrir fólk sem er
reiðubúið að vera á skrá hjá deild-
inni og svara reglulegum spurn-
ingum um ýmislegt varðandi
daglegt líf Islendinga á fyrri
hluta aldarinnar.“
Er það helsta leiðin að senda
út spurningalista til að fá upplýs-
ingar um ákveðin efni?
„Það má segja það. Við söfnum
upplýsingum meðal annars með
því að senda út lista með ítarleg-
► Hallgerður Gísladóttir lauk
cand.mag.-prófi í sagnfræði
með þjóðfræðiívafi frá Há-
skóla Islands og fjallaði loka-
ritgerð hennar um íslenskan
mat. Hún hefur starfað við
þjóðháttadeild Þjóðminjasafns
Islands frá því að námi lauk.
Eiginmaður Hallgerðar er
Árni Hjartarson jarðfræðing-
ur og eiga þau þrjú börn.
um spurningum um ákveðna, af-
markaða þætti þjóðlífsins. Spurn-
ingalistinn um prjónaskap er sá
fyrsti sem fer frá deildinni um
það efni. Það er reyndar eitt af
því sem hefur verið á vinnulista
hjá okkur, en sá listi er ansi lang-
ur. Þjóðháttadeild sendi á árun-
um 1965 til 1968 frá sér fjórar
spurningaskrár um tóvinnu. Þar
var spurt um alls konar ullar-
vinnu og tóvinnu, vefnað, rún-
ingu, ullarþvott, ullarlitun, kemb-
ingu, spuna, snældur, hespur og
fleira. En það var ekkert spurt
um pijón og það varð aldrei neitt
úr því þá að send yrði út spurn-
ingaskrá um pijón. Nú er verið
að bæta úr þvi. Ef menn vilja
leggja þessari söfnun lið, eða vita
um einhveija sem eru fróðir um
pijónaskap og tengd mál, bið ég
þá að hafa samband við þjóð-
háttadeild.“
Hvað fara margar skrár frá
ykkur á ári?
„Þær eru svona tvær til þijár
og efnin sem við tökum fyrir eru
bæði mörg og misjöfn. Við höfum
til dæmis spurt um gestakomur,
sumardaginn fyrsta og hross-
hársvinnu. Síðustu spurningalist-
ar hafa verið um náttúruhamfar-
ir, snjóflóð og svo um vegavinnu.
Það er reyndar áberandi hvað
áhugi fólks á þjóðháttum fyrri
tíma hefur aukist á undanförnum
árum og viðbrögð við spurninga-
listunum eru alla
jafna mjög góð. Það
er í raun alveg ein-
stakt hvað það er
góð svörun.“
En hvað er svo
gert við þær upplýsingar sem
berast?
„Hjá þjóðháttadeild sjáum við
um að safna upplýsingunum
saman en látum aðra um að
vinna úr þeim, enda höfum við
engan mannskap til þess. Það
er helst fólk úr háskólanum og
kennaraháskólanum, bæði nem-
endur og fræðimenn, sem sjá
um úrvinnslu gagnanna og ýms-
an fróðleik þaðan má síðan sjá
í bókum.“
Nýir heimild-
armenn vel
þegnir