Morgunblaðið - 08.11.1996, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Til varnar
heilbrigðis-
þjónustunni
MIKLAR breytingar
hafa orðið í heilbrigðis-
þjónustu ýmissa vest-
rænna landa á undan-
fömum ámm. Flestar
þjóðir hafa átt við vax-
andi fjárlagahalla að
stríða og orðið að skera
niður ríkisútgjöld til
þess að ná jöfnuði.
Gæði í heilbrigðisþjón-
ustu hafa verið endur-
skilgreind á þann hátt
að það merki að upp-
fylla þarfir og óskir
sjúklinga fyrir sem
minnstan kostnað. Öll
þróun í læknisfræði
hefur einnig stuðlað að
því að mögulegt er að veita sjúkl-
ingum þjónustu á allt annan og
fljótvirkari hátt en áður. Margar
rannsóknir og aðgerðir, sem áður
kröfðust langrar legu á spítala, er
nú mögulegt að gera án innlagnar,
legutími þeirra, sem þurfa að leggj-
ast inn, hefur styst verulega og ný
lyf hafa gert meðferð á mörgum
sjúkdómum einfaldari. Spítalar víða
um heim hafa stóraukið dagdeildar-
þjónustu og sjúkrahótel hafa verið
> sett á laggirnar til þess að ná niður
kostnaði svo að ekki þurfi að neita
fólki um þjónustu.
Allar þessar staðreyndir hafa
.haft í för með sér miklar sviptingar
í heilbrigðisþjónustu ýmissa landa.
í Bandaríkjunum hefur hundruðum
spítala verið lokað og sérfræðingar
þar spá því að u.þ.b. helmingi þeirra
900 þúsund sjúkrarúma, sem nú
eru þar í notkun verði búið að loka
um næstu aldamót. í Svíþjóð hefur
einnig farið fram uppstokkun á
stórspítölum, t.d. var spítalanum í
Linkjöbing gert að segja upp 750
starfsmönnum af um 4.000 fyrir
tveim árum. Í Kaupmannahöfn fer
fram róttæk breyting á spítalakerf-
inu. Þeir ætla að eyða sem svarar
6 milljörðum ísl. kr. til breytinga
fram að aldamótum. Kommune-
hospitalet verður lagður niður, rúm-
^um fækkað um 750 (af 5.100) og
2.000 starfsmönnum sagt upp. Þeir
búast við að þessar skipulagsbreyt-
ingar fari að skila um 5 milljörðum
ísl. króna árlegum sparnaði þegar
kemur fram yfir aldamót. Samein-
ing spítala hefur víða farið fram
og vandamálin við það
hafa ekki verið neitt
frábrugðin því sem við
þekkjum af sameiningu
Landakots og Borgar-
spítala.
Fjármögnun
þjónustunnar
Það markmið núver-
andi ríkisstjórnar að ná
niður fjárlagahalla og
greiða niður skuldir er
óumdeilt. Deilan snýst
hinsvegar um þær leið-
ir sem farnar eru að
markmiðinu. Heil-
brigðiskerfi þeirra
þjóða sem taldar eru
upp hér að ofan hafa orðið að taka
þátt í að ná sama markmiði. Þau
kerfi búa hinsvegar við allt aðrar
forsendur en íslenska heilbrigði-
skerfið. Þar er kostnaðargreining á
öllum þáttum þjónustunnar. Menn
vita hver kostnaður er við hana á
hveijum stað. Sami aðili íjármagnar
alla þætti þjónustunnar og skilur
ísland notar fjármögn-
unarkerfí í heilbrigðis-
kerfínu, segir Olafur
Örn Arnarson, sem er
algjörlega úrelt.
að auknar fjárveitingar á einum
stað spara mikið í öðrum þáttum
þjónustunnar. Fjármagnið fylgir
sjúklingnum, þ.e. sú stofnun sem
veitir þjónustuna fær greitt fyrir
hana í samræmi við kostnað. Menn
hafa komist að því að mjög litlar
einingar eru óhagkvæmar og mjög
stórar eru það einnig.
ísland er sennilega eina landið í
hinum vestræna heimi sem enn
notar fjármögnunarkerfi, sem er
algerlega úrelt. Það kerfi fastra
fjárlaga sem bytjað var með hér á
landi upp úr 1980, og var kannske
nauðsynlegt á sínum tíma, kemur
beinlínis í veg fyrir að hægt sé að
nýta þá möguleika sem hafa skap-
ast í hagræðingu og byggjast á
þeim framförum í læknisfræði, sem
áður voru nefndar.
Ólafur Örn
Arnarson.
LITLA BÆNABÓKIN^
Séra Karl Sigurbjörnsson tók saman
Niðurskurður í kerfi fastra fjár-
laga hefur verið flatur og öllum
gert að skera niður um sömu pró-
sentuna og ekkert tillit tekið til
mismunandi mikilvægis stofnana
fýrir kerfið í heild. Spítalaþjónustan
er fjármögnuð beint af Alþingi en
utanspítalaþjónustan af Alþingi í
gegnum Tryggingastofnun ríkisins
og skortir mikið á að menn átti sig
á tengslum þarna á milli. Niður-
skurður í þjónustu við utanspítala-
sjúklinga er hinn sami. Allir aðrir
hafa lagt sérstaka áherslu á að stór-
auka þá þjónustu á þeirri forsendu
að þannig sé mögulegt að fækka
spítalarúmum, sem eru margfalt
dýrari, án þess að draga úr þjónustu
við sjúklinga. Sama gildir í rekstri
spítala. Alls staðar hefur fjöldi spít-
ala, sem hafa reynst við þessar nýju
aðstæður óhagkvæmir, verið lagðir
niður og þjónustan flutt þangað sem
hægt er að veita hana á hagkvæm-
ari hátt. Rétt er að geta þess að sú
þjónusta sem verið er að tala um
er oft mjög sérhæfð, krefst flókins
tækjabúnaðar og sérþjálfaðs starfs-
fólks og því ekki hægt að veita hana
nema á fáum stöðum.
Spítalarnir í Reykjavík
Móðurskip spítalaþjónustunnar
eru hér í Reykjavík. Hingað sækir
fólk alls staðar af landinu til þess
að fá þá þjónustu sem ekki er hægt
að veita annars staðar. Fjárhags-
staða Ríkisspítala og Sjúkrahúss
Reykjavíkur er hinsvegar mjög
slæm. Þrátt fyrir margra ára hag-
ræðingu, m.a. með sameiningu
Landakots og Borgarspítala er enn
ætlast til samdráttar á sama tima
og verkefni þessara stofnana fara
vaxandi. Slæm rekstrarstaða
Sjúkrahúss Reykjavíkur er kunn en
rekstrarstaða Ríkisspítala er ekki
betri samkvæmt upplýsingum úr
íjármálaráðuneyti. Um mitt ár var
talið að þá skorti 450 milljónir
króna á þessu ári. I lok ágúst fengu
þeir 200 milijónir króna aukafjár-
veitingu en ekki er kunnugt hvern-
ig vandinn verður leystur að öðru
leyti. Það er þannig verið að stór-
skaða þessa mikilvægu þjónustu á
grundvelli rangrar fjármögnunar.
Ný viðhorf
Heilbrigðiskerfið á að geta lagað
sig að markmiðum ríkisstjórnarinn-
ar um hallalaus fjárlög. En til þess
að skaða ekki kerfið verður stjórnin
að skapa heilbrigðiskerfinu eðlileg-
an rekstrargrundvöll. Fyrsta skrefið
er greining kostnaðar á öllum þátt-
um þjónustunnar og að fjármagnið
fylgi sjúklingnum. í framhaldi af
því er nauðsynlegt að gera þjón-
ustusamninga við spítalana þar sem
skilgreint er hve mikla þjónustu rík-
ið vill kaupa. Reyndar var í sam-
komulagi um stofnun Sjúkrahúss
Reykjavíkur gert ráð fyrir slíkum
samningi en engin vinna hefur haf-
ist í því máli. Fyrr en staðreyndir
um reksturskostnað á öllum sviðum
liggja fyrir er ekki mögulegt að
taka afstöðu til meiriháttar breyt-
inga í rekstri, svo sem sameiningu
stærstu spítalanna í einn.
Höfundur er læknir og
framkvæmdustjóri v. Sjúkrahús
Reykjavíkur.
Afmælisfagnaðir
Árshátíðir - Brúðkaup
J Erfidrykkjur
Margrómuð
VEISLUÞJONUSTA
fyrir gæði, gott verð
og lipra þjónustu
S KÚTAN
Hólshrauni Hafnarfirði
sími: 555 1810
Þeir fiska
sem róa
Til þess að róa þarf að kunna áralagið
SÁ SEM þessar lín-
ur ritár las um síðustu
helgi grein í Morgun-
blaðinu eftir Jakob F.
Ásgeirsson, rithöfund.
í greininni er sérstak-
lega slegið upp eftir-
farandi lýsingu:
„Kristján Ragnarsson
er holdtekja þess „fyr-
irtækja-sósíalisma“,
sem segja má að sé
eitt helsta verkefni
nútíma stjórnmála að
kveða niður, segir
Jakob F. Ásgeirsson,
og bætir við að for-
maður LÍÚ berjist fyr-
ir miðstýringu í sjávarútvegi." Lík-
lega er uppslátturinn blaðsins.
Undirrituðum fannst yfirlýsing-
in merkileg og gluggaði nánar í
greinina. Þar gat að lesa lýsinguna
sem vitnað er í hér að framan en
ekki mikinn rökstuðning með
henni.
Um skoðanir Kristjáns Ragn-
arssonar formanns LÍÚ á sjávarút-
vegsmálum er iðulega fjallað í
blöðum, útvarpi og sjónvarpi, oft
þannig að fréttamenn leita eftir
upplýsingum hjá honum og spyija
hann um afstöðu til mála. Undir-
ritaður fylgist töluvert með frétt-
um og hefur því fylgst nokkuð
með málflutningi Kristjáns.
Málflutningur hans hefur í ræðu
og riti byggst á því að útgerðar-
menn beri sjálfir ábyrgð á rekstri
sínum. Hlutverk stjórnvalda sé
hins vegar að setja atvinnulífinu,
þar á meðal útgerðinni, almennar
reglur til þess að skapa þau skil-
yrði að auðlindir og atorka lands-
manna nýtist sem bezt, lands-
mönnum öllum til hagsbóta.
Formaður LÍÚ hefur margoft
tjáð sig um reglurnar sem settar
hafa verið um takmörkun þess
magns sem sótt er af fiski í sjó.
Hann hefur lýst því að reglurnar
séu settar vegna þess að með ótak-
mörkuðum fiskveiðum verði geng-
ið of nærri fiskistofnunum með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum fyrir
lífsafkomu þjóðarinnar. Útgerðar-
menn, sjómenn á Alþingi og ríkis-
stjórn hafi sýnt fyrirhyggju og
ábyrgð þegar þessar reglur voru
settar.
Það er dálítið kúnstugt að Jakob
Ásgeirsson skuli telja að skoðanir
formanns LÍÚ eigi eitthvað skylt
við sósíalisma. Annaðhvort hefur
hann ekki fylgst með umræðunni
eða hann hefur einhvern allt annan
skilning á því hugtaki en flestir
aðrir. Rithöfundurinn hlýtur að
misskilja reglurnar um aflatak-
mörkun, eðli þeirra og tilgang, ef
hann telur þær sambærilegar við
viðskiptahöftin sem sett voru hér
á árum áður.
Vissulega hafa reglurnar um
aflatakmörkun verið umdeildar,
enda hafa þær áhrif
á margra hag með
margvíslegum hætti.
Það gildir almennt
um sjávarútveginn að
hann er svo mikil-
vægur þjóðinni að
umræðan um sjávar-
útvegsmál • verður
áfram lífleg og sýnist
sitt hveijum.
Líklega hefur sjáv-
arútvegurinn við
þann vanda að glíma
að of mörg skip róa
miðað við þann afla
sem heimilt er að
færa að landi. Þessi
vandi vex ef aflinn minnkar eða
skipunum fjölgar en minnkar að
sama skapi ef aflinn eykst og skip-
unum fækkar. Þess vegna er mikil-
vægt að finna heppilega leið til
þess að auka aflann og fækka
skipunum.
Viðskipti með afla-
heimildir, segir
William Thomas
Möller, hafa þau áhrif
að fækka skipum.
Reynslan sýnir að ekki farnast
öllum jafn vel sem atvinnurekstur
stunda. Kemur þar margt til.
Heppilegast hlýtur að vera að
þeir sem eru hæfastir til þess að
stunda tiltekinn atvinnurekstur
fái til þess sem mest frelsi jafn-
framt því að þeir beri sjálfir
ábyrgð á rekstrinum ef illa fer.
Þess munu dæmi að pólitískar
aðgerðir stjórnvalda á undanförn-
um árum hafi gengið þvert á þetta
viðhorf.
Aðalinntakið í reglunum um
aflatakmörkun, svonefnt kvóta-
kerfi, er það að skipin, sem áður
sóttu ótakmarkað fisk í sjó, mega
hvert um sig samkvæmt reglun-
um sækja tiltekið magn, kvóta.
Með þessum takmörkunum og
minnkandi fiskafla hefur rekstur-
inn gengið illa hjá mörgum út-
gerðarmönnum. Þá hafa menn
reynt að finna leiðir til þess að
koma rekstrinum í lag, með mis-
jöfnum árangri eins og gengur.
Hjá sumum hefur það orðið niður-
staðan að draga úr eða hætta
rekstri.
Aflatakmörkunarreglurnar
hafa þróast þannig að menn hafa
mátt selja veiðirétt sinn öðrum
eftir ákveðnum reglum. Reynslan
hefur sýnt að þessi heimild hefur
auðveldað mönnum að hætta
rekstri. Þetta gerist í stuttu máli
þannig að útgerðarmaður sér hag
í því að greiða öðrum útgerðar-
manni fyrir aflaheimild. Sá sem
William Thomas
Möller
Whpt HEWLETT' mLtiM PAPKARD Njkomin ódýr
PRENTARAR OG SKANNAR
Geriö náttfatnaður,
verðsamanburð
/7 leikfóng
og gjafavara.
Tölvu-Pósturinn tfvtPlJ/PVÍMrtVJÍíTyi
Hrímarksgæði Lrígmarksvcrð JfL) V///flLdf/líAí /
GLÆSIBÆ, ÁLFHEIMUM, Vj i leibinni
SÍMI 533 4600, FAX: 533 4601 H Glasiba, s. 553 3305