Morgunblaðið - 21.11.1996, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 21. NÓVEMBER 1996 35
afurða hf., um stóraukin umsvif fyrirtækisins
Morgunblaðið/Ásdís Ásgeirsdóttir
BENEDIKT Sveinsson, forstjóri íslenskra sjávarafurða hf.
Sambandsstjórnarfundur ASI
Hætta í öllum
nefndum land-
búnaðarkerfis
Ákveðið var á sambandsstjórnarfundi ASÍ í
gær að hætta allri þátttöku í þríhliða sam-
starfí við bændur og stjómvöld í nefndum
opinbera landbúnaðarkerfísins. Á fundinum
var einnig kynnt samkomulag formanna
landssambanda um sérsamninga á vinnustöð-
------------------------------
um en Omar Friðriksson komst að raun um
að mikið ber í milli hugmynda ASÍ og vinnu-
veitenda um vinnustaðasamninga.
og við trúum því að nútímaleg verk-
smiðja hafi alla burði til samkeppni
og geti í raun staðið sig miklu betur
en hinar. Markaðurinn fyrir fiskrétti
í Bandaríkjunum er stór og ríkur.
Neytendur gera kröfu um mjög góða
vöru á lágu verði. Þessari kröfu get-
um við ekki mætt nema með því að
byggja nýja verksmiðju og auka
framleiðnina. Það er vitleysa að tala
um nóga framleiðslugetu. Eg get líkt
þessu við bílaiðnaðinn. Einu sinni
töldu menn sig geta framleitt alla
bíla sem þörf væri á í þeim verk-
smiðjum sem þá voru til, en til allrar
hamingju var uppbyggingu og end-
urnýjun ekki hætt, því annars væri
framleiðslan löngu orðin óhagkvæm
og bílar væru miklu dýrari en þeir
eru;“
Ákveðið var að reisa nýja verk-
smiðju í Newport News í Virginíu-
fylki, en núverandi verksmiðja er í
Harrisburg í Pennsylvaníu. „Við leit-
uðum að vinsamlegu umhverfi fyrir
nýju verksmiðjuna, þar sem við vær-
um ekki háðir verkalýðsfélögum og
þar sem fylki og borg væru tilbúin
til að leggja eitthvað á sig
til að fá verksmiðjuna.
Vinnulaun í gömlu verk-
smiðjunni eru mjög há,
enda er starfsemi verka-
lýðsfélaga þar öflug og við
urðum að ná fram meiri
hagræðingu, meðal annars með
ódýrara vinnuafli og nýrri tækni.“
Fýrst lægri laun skipta miklu, kom
þá aldrei til greina að reisa verk-
smiðjuna annars staðar en í Banda-
ríkjunum?
„Mesta eign okkar í Bandaríkjun-
um felst í dreifikerfi okkar og vöru-
merki,“ svarar Benedikt. „Við hefð-
um getað byggt verksmiðjuna í Mex-
íkó, en tókum ekki áhættuna af því
hvernig markaðurinn myndi bregð-
ast við ef Mexíkó væri allt í einu
tilgreint sem framleiðsluland í stað
Bandaríkjanna. Við skoðuðum hins
vegar hin ýmsu fylki í Bandaríkjun-
um, áður en ákveðið var að byggja
í Virginíu.“
Fjárfesting í Seaflower
Whitefish borgaði sig
íslenskar sjávarafurðir hafa veitt
aðstoð við veiðar og vinnslu í Namib-
íu undanfarin þrjú ár. „í Namibíu
er fyrirtækið Seaflower Whitefish,
sem IS á 20% í, en namibíska ríkið
á 80%. Við veitum ráðgjöf og mark-
aðssetjum alla vöru fyrirtækisins,
sem er mest lýsingur. Hann er seld-
ur á Spáni og í öðrum Miðjarðarhafs-
löndum, en hefur einnig verið seldur
til Englands. Verslanakeðjan Marks
& Spencer selur til dæmis lýsing frá
Seaflower Whitefish.“
Benedikt segir að íslenskar sjáv-
arafurðir hafi lagt um 100 milljónir
króna í Seaflower Whitefish, en tekj-
ur fyrirtækisins hafi verið miklar og
fjárfestingin því skilað sér vel.
„Starfsemin hefur þó ekki gengið
hnökralaust. Við þurftum að byija á
að koma skipakosti og búnaði frysti-
húss í gott horf og kvóti hefur verið
mun minni en gert var ráð
fyrir. Upphaflega var
búist við að fyrirtækið
fengi 20 þúsund tonna
kvóta á ári, en á þessu
ári var hann 10 þúsund í
byijun^ en síðan aukinn í
13 þúsund tonn. Á næsta ári minnk-
ar hann aftur í 10 þúsund, vegna
minni heildarkvóta, en þrátt fyrir
þetta er reksturinn í þokkalegum
farvegi.“
Er ekki mögulegt að kaupa kvóta
í Namibíu?
„Jú, en hann er mjög dýr svo við
hugsum okkar gang áður en við
grípum til slíkra ráða,“ segir Bene-
dikt. „Reksturinn verður að laga sig
að kvóta félagsins, rétt eins og hér
heima og áhugi heimamanna á
rekstrinum er vaxandi.“
Benedikt segir aðspurður að ekki
sé við sama vanda að etja í Namibíu
og Rússlandi. „Lagabálkur þessa
nýfrjálsa ríkis er aðeins um 6 ára
gamall og sniðinn að enskri fyrir-
mynd, svo viðskiptaumhverfið er að
því leyti gott. Hins vegar er töluverð
verðbólga í Namibíu og vextir eru
háir. Það setur auðvitað strik í reikn-
inginn.“
Markaðsskrifstofa á Spáni
Enn eykst starfsemi íslenskra
sjávarafurða erlendis þegar fyrir-
tækið opnar markaðsskrifstofu á
Spáni, en stjórn ÍS tók þá ákvörðun
í liðinni viku að hefja undirbúning
að opnun skrifstofunnar. „Núna
störfum við á íslandi, í Bandaríkjun-
um, Namibíu, Englandi, Þýskalandi,
Frakklandi, Rússlandi og í Japan,
þar sem við opnuðum nýlega mark-
aðsskrifstofu í Tókýó. Á skrifstof-
unni á Spáni, sem líklega verður í
Madrid, verða 3-4 starfsmenn og
hlutverk hennar verður að selja fisk-
inn frá Namibíu, en að auki nýtist
hún til að selja aðra vöru okkar.
Lýsingurinn frá Namibíu gerir okkur
kleift að opna skrifstofuna á Spáni,
rétt eins og afurðir frá Kamtsjatka
styrkja skrifstofuna í Tókýó, en öll
starfsemi okkar nýtur góðs af.“
Benedikt segir ijölbreytni í rekstri
æskilega, því kaupendur telji fyrir-
tæki álitlegra eftir því sem umsvifin
séu meiri og sýslað sé með fleiri fisk-
tegundir. „Fyrirtæki, sem framleiðir
130-150 þúsund tonn á ári, eins og
ÍS gerir í ár, er miklu álitlegra en
fyrirtæki sem framleiðir 65 þúsund
tonn, sem var heildarframleiðsla
okkar í fyrra. Það er allt sem mælir
með að fyrirtækið stækki enn frek-
ar. Hins vegar er ÍS sjávarútvegsfyr-
irtæki og á að halda því áfram. Þetta
er það sem við kunnum og við eigum
að velta þessum snjóbolta áfram og
hlaða utan á hann, en ekki fara að
reyna fyrir okkur á gjörólíkum svið-
um.“
Hættum aldrei starfi á íslandi
íslenskar sjávarafurðir hafa fjár-
fest mikið hér á landi og segir Bene-
dikt að fyrirtækið gæti þess vel að
styrkja undirstöður sínar. Hann svar-
ar því hins vegar játandi, hvort ekki
sé hætta á því að vopnin snúist í
höndunum á stórum fyrirtækjum
þegar umsvifin verði mjög mikil á
litlum markaði hér á landi. „Jú, þetta
er mjög lítið þjóðfélag og fyrirtæki,
sem nýtur velvildar sem öflugur
vinnuveitandi, getur orðið það stórt
að neikvætt viðhorf myndist. Við
munum aldrei hætta starfsemi hér á
landi, því hér er grundvöllur alls ann-
ars starfs okkár. Við gætum ekki
starfað um allan heim, ef við hefðum
ekki þann trausta grunn. Ég tel hins
vegar að fyrirtæki, sem eru stór á
íslenskan mælikvarða og hafa reynslu
af alþjóðaviðskiptum, eigi mikla
framtíð fyrir sér utan landsteinanna.
Sem dæmi _um slík fyrirtæki get ég
nefnt, auk ÍS, Eimskip, Flugleiðir og
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna. Þessi
fyrirtæki geta verið boðberar, ekki
bara fyrir sína starfsemi, heldur
óbeint í ýmsum verkefnum."
Trú á landvinnslunni
Benedikt kveðst hafa mikla trú á
framtíð landvinnslu sjávarafurða á
íslandi, þrátt fyrir erfiðleika hennar
nú. „Hráefnið er dýrt og vinnslu-
kostnaður hár, en ef þorskafli fer
vaxandi og hagkvæmni í útgerð og
vinnslu eykst, þá getur landvinnslan
gengið vel. Við flytjum út hráefni,
en of lítið af unnum vörum og því
þarf að breyta, því kröfur neytenda
um fullunna vöru aukast sífellt.
Framtíð landvinnslunnar felst í að
sinna þessu kalli.“
Benedikt Sveinsson segir að ís-
lenskar sjávarafurðir hf. vinni nú
ásamt Aflvaka að því að kanna, hvort
hagkvæmt sé að reka fiskréttaverk-
smiðja hér á landi fyrir markað í
Evrópu. „Ég vil engu spá um hver
niðurstaðan verður, en ég vona að
málin skýrist fyrir mitt næsta ár. Þá
getum við tekið afstöðu til þess hvort
skynsamlegt sé að byggja fiskrétta-
verksmiðju hér, sem framleiði fyrir
Evrópumarkaðinn."
SAMBANDSSTJÓRN Al-
þýðusambandsins sam-
þykkti í gær að draga full-
trúa sína út úr fimm-
manna-, sexmanna- og. sjömanna-
nefndum landbúnaðarins og taka
ekki frekari þátt í þríhliða sam-
starfi við bændur og stjórnvöld í
nefndum opinbera landbúnaðar-
kerfisins.
Samþykkt var á miðstjórnarfundi
í september sl. að tilnefna fulltrúa
í nefndirnar til bráðabirgða en meta
árangurinn í nóvember. Mikil
óánægja er innan ASÍ með hve lítið
hefur þokast í átt til hagræðingar,
markaðsaðlögunar og aukins frjáls-
ræðis í íslenskum landbúnaði. Ari
Skúlason, framkvæmdastjóri ASÍ,
segir það mat ASÍ að svo lítið hafi
gerst á þessum vettvangi að ákveð-
ið hafi verið að draga fulltrúa ASÍ
út úr starfí í þessum nefndum. ASÍ
telur opinbera verðlagningu land-
búnaðarafurða úrelta og að stefna
beri að því að hætta henni. Marka
þurfi framtíðarstefnu varðandi tolla
og innflutningshöft á landbúnað-
arafurðum.
Stéttarfélög geti hlutast til um
vinnustaðasamninga
Formenn landssambanda ASÍ
hafa náð samkomulagi um drög að
rammasamningi um sérsamninga á
vinnustöðum. Var tillaga þeirra
kynnt á sambandsstjómarfundinum
í gær og kom engin andstaða við
hana fram á fundinum. Björn Grétar
Sveinsson, formaður Verkamanna-
sambands íslands, segir að sam-
komulagið byggist á samþykktum
þings ASÍ, þar sem lögð er áhersla
á samningaviðræður við einstakar
starfsgreinar og fyrirtæki.
Bjöm Grétar segir þennan ramma
einnig byggjast á mikilli reynslu
verkalýðsfélaga af sérsamningum á
undanfömum árum, sem oft hafi
verið gerðir að beiðni atvinnurek-
enda sjálfra og gefíst báðum aðilum
vel.
í samkomulaginu segir að vinnu-
staða- eða sérkjarasamningar skuli
vera skriflegir og undirritaðir af
trúnaðarmanni starfsfólks
og fulltrúa fyrirtækis og
staðfestir af viðkomandi
stéttarfélögum. Náist sam-
komulag ekki eiga stéttar-
félög að taka við málinu.
Gert er ráð fyrir að í slíkum samn-
ingi sé hægt að semja um hæfnisá-
lag, álag vegna sérstæðra vinnuað-
stæðna, framleiðslutengd laun, laun
tengd afkomu fyrirtækis, upphaf og
lok vinnutíma innan þeirra marka
sem aðalkjarasamningur setur,
lengd og skipulag matar-, kaffi- og
hvfldarhléa, skipulag orlofs og töku
frídaga í stað greiðslu fyrir yfir-
vinnu.
Sérstök áhersla er lögð á að
ágreiningsefni verði leyst hratt og
ef það gangi ekki sé hægt að kalla
stéttarfélög til aðstoðar, skipuð verði
sáttanefnd og náist ekki samkomu-
lag geti samtök starfsmanna og
atvinnurekenda beðið um sáttaum-
leitan í málinu.
Björn Grétar segir nýjar hug-
myndir sem vinnuveitendasamtökin
hafa sett fram um vinnustaðasamn-
inga byggjast á hugmyndafræði sem
sé fjarlæg því sem formenn lands-
sambandanna séu að leggja til.
„Við byggjum okkar störf á því
umhverfi og þeim lögum sem við
búum við. Ef ætti að fara út í þess-
ar hugmyndir þeirra þyrfti að
tryggja rétt trúnaðarmannanna
mikið betur en kjarasamningar og
lög hér á landi gera ráð fyrir. Það
er himinn og haf á milli réttinda og
verndar trúnaðarmanna hér á landi
og í nágrannalöndunum. Ef Vinnu-
veitendasambandið ætlar að klifra
niður úr trjánum núna, verða þeir
að taka tillit til gróðursins. Við ger-
um það og ég vona að þeir geri það
líka,“ segir Björn Grétar.
„Kemur hvergi nálægt
hugmyndum VSI“
Þegar Þórarinn V. Þórarinsson,
framkvæmdastjóri VSI, var inntur
álits á þessu samkomulagi sagði
hann að þama væri um að ræða
tillögu sem byggðist á gömlum hug-
myndum ASI um samninga ein-
stakra stéttarfélaga við einstök
fyrirtæki. „Hún kemur hvergi ná-
lægt þeim hugmyndum sem við höf-
um verið að bjóða upp á um sam-
starf starfsmanna og stjómenda við
að aðlaga kjarasamninginn að þörf-
um hvers vinnustaðar og skapa á
þann veg svigrúm til kaupmáttar-
auka á unna vinnustund," segir
hann.
Forsvarsmenn vinnuveitenda
gagnrýna fyrst og fremst að í hug-
myndum ASÍ formannanna sé geng-
ið út frá því að stéttarfélögin geti
hlutast til um samninga á vinnustöð-
um. Þórarinn segir að miðstýringar-
krafa landssambandsformannanna
gangi úr hófí fram. Hann
telur þó að þessar tillögur
muni ekki trufla samn-
ingaviðræðurnar að ráði
því að VSÍ hafí fengið
góðar undirtektir í þeim
viðræðum sem þegar eru hafnar.
„Alvarlegasta villan í þessum
gömlu hugmyndum ASÍ er þó sú
að samningar á vinnustað geti verið
gerðir undir verkfallshótun þannig
að tvöföld verkfallshætta steðji að
fyrirtækjunum, vegna almennra
samninga og síðan vegna sérkjara-
samninga í einstökum fyrirtækjum.
Það er algerlega fráleitt," segir Þór-
arinn.
Starfsemi Bslenskra
sjávarafurba hf.

NlOSkVU;
gússlaod'
SðSlSS*

Ný verk-
smiðja þegar
aðrir halda að
sér höndum
Opinberri
verðlagningu
verði hætt