Morgunblaðið - 13.02.1997, Qupperneq 36

36 FIMMTUDAGUR 13. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Heimspeki eymdarinnar
- eymd heimspekinnar
Opið bréf til rit-
stjóra Morgun-
blaðsins
HEIÐRAÐI Matthías, skáld og
ritstjóri með meiru. Því sendi ég þér
þennan pistil, að dregist hefur að
. „síðasti sósíalistinn", sem þeir kalla
óréttilega sægreifarnir og ef til vill
fleiri, er eitthvað feimjnn við að birta
stafkrók eftir mig. Ég veit þú ert
mikill andans maður og ekki eins
jarðbundinn og „SS“. Þú birtir allt
milli heims og helju og lætur þig
ekki muna um það. Það mætti ef til
vill einnig hafa fyrirsögnina „einn
dagur úr lífi o.s.frv." Þú þekkir það
sem bókmenntasnillingur og þarf
ekki að hafa fleiri orð um það. Ég
veit þú kannast við fyrirsögnina sem
mikill vinur þinn setti sem titil á
bæklingi á árum áður. Snjall sem
fyrr og mér sýnist vera tími til kom-
inn að velta þessu fyrir sér.
Þetta verður sem sagt úr sitt
, hvorri áttinni eins og gærdagurinn
kom fyrir, auðvitað með smá ívafi,
því alltaf er það eitthvað sem kemur
upp á yfirborðið, þegar maður hlust-
ar á mæta menn.
Þótt ég byrji daginn snemma gafst
ekki tími til að hlusta fyrr en eftir
hádegi, enda hafði gufan auglýst að
biskupinn myndi skýra frá því að
hann hefði fundið Guð. Að vísu
fannst mér það svo sem ekkert ný-
næmi, þvi mér skilst hann alltaf vera
að biðja menn um að fínna Guð. Að
vísu í hjarta sér. Ég átti von á meiru.
( Ég varð þó engu nær. Enda ekki von
á að hann sé kominn frá veruleikan-
um. Því mér skilst hann hafi verið
að selja eigur kirkjunnar til ríkisins
upp á að fá umbun launa sinna hjá
Þorsteini og Friðrik í staðinn. Sagan
segir að þessar eignir hafi kirkjan
eignast eftir að ríkisvaldið og nýja
kirkjan voru búin að sölsa undir sig
eignir katólsku kirkjunnar. Einhveiju
bættu þeir svo við sig. Því stuðið
rann ekki af fólkinu fyrr en mörgum
öldum seinna. Það var alltaf að gefa
fyrir sálu sinni. Og ekki vantaði lo-
forðin. Menn verða ríkir af mörgu.
Ég skildi aldrei hvenrig þetta gat
samrýmst kenningum Jesú Krists.
Er ég þá helst með í huga söguna
af honum þegar hann rak peninga-
^ lýðinn út úr musterinu. En þetta er
nú allt að verða klappað og klárt,
svo væntanlega fær maður meira að
heyra af leitinni að Guði.
Um kvöldið þá skrúf-
aði ég enn frá gufunni.
Mér hafði borist til
eyma að heimspekipró-
fessor, sem Ólafur á
Bessastöðum hafði
verðlaunað fyrir gott
mál mundi _ tala. Ekki
veitir af. Ég hélt að
þarna myndi maður
heyra vel talaða ís-
lensku svo sem ylhýra
málið getur best hljóm-
að, eftir að hafa þurft
að hlusta á ráðherra og
þuli klæmast á því. Jú
mikið rétt. Þetta er
sennilega ágætur ís-
lenskumaður. Mér
fannst þó á stundum
eins og hann var málhaltur. Þagnirn-
ar voru svo miklar. Kannske hefur
þetta bara verið ótætis fyrirspurnin
sem spyrillinn lagði á borðið með
sér. Hún var þessi: Hvað eru vís-
indi? Einna helst komst ég að þeim
niðurstöðum að vísindin væru sann-
leikur. Þótti engum mikið. Eða dett-
ur mönnum í hug að vísindamenn
gangi ljúgandi um. Eitthvað fór pró-
fessorinn inn á „getgátukenningar“
sem mér skildist að væru mikið not-
aðar. Hvert var hlutfallið þar á milli
kom ekki í ljós. Mikil birta skín frá
virðulegum háskólanum.
Þannig getum við alþýðumenn á
stundum haft getgátukenningamar
einar að leiðarljósi.
Ég er stundum að geta þess til
að mikið hljóti hann Davíð að vera
orðinn leiður á bólförum með madd-
ömu Framsókn. Mér finnst hann
vera orðinn svolítið þreytulegur.
Kannske er það bara eftir megrun-
arkúrinn? Kannske hefur hann
áhyggjur af að Þórarni vitræna tak-
ist ekki að koma sólarhringnum nið-
ur í 24 stundir eins og þeir eru að
fara lymskulega fram á í Brussel
með einni tilskipuninni. Ég held það
verði engin fyrirstaða í þessu hjá
þeim í ASÍ. Þeir gera allt þessa dag-
ana. Þeir eru bara alltaf að heimta
meiri peninga í stað loforða. Svo
kemur stuttbuxnaliðið og er að
kvarta undan jaðarsköttum. Eig-
inlega hefi ég aldrei skilið þetta með
jaðarskattana. Hvers konar skattar
eru þetta? Mér fínnst á stundum það
jaðra við ósvífni að hlusta á svona
málatilbúning hjá. orðsnillingum í
íjármálaráðuneytinu. Eða er þetta
bara einhver lúxusskattur, sem þeir
eru af og til að smeygja inn í skatta-
frumvörpin svona eins
og þegar konungkjömir
þingmenn og dansk-
sinnaðir bæjarfulltrúar
voru að læða inn hjá
almúganum í gamla
daga og þeir þöttust
skilja, því fáir vildu láta
um sig spyijast að þeir
skildu ekki dönsku. Ég
hefi miklar áhyggjur af
Davíð eins og þú getur
skilið. Allt þetta dynur
á blessuðum manninum
eftir að hann missti af
strætisvagninum í for-
setakjörinu. Hann taldi
þetta allt í lagi fram í
maí, en svo kom Ólafur
senuþjófur og Davíð réð
ekki neitt við neitt. Verst þykir mér
þó ef hann er orðinn leiður. Ætli sér
að kveðja kóng og prest og setjast
að í Landsvirkjun. Að vísu mun hann
vera þar hagvanur og eitthvað eru
launin hærri en hjá okkur ellilífeyris-
Verst er það þó hvað
það er að verða reimt á
Bessastöðum, segir
Kjartan Helgason. Ég
hélt að það væri búið
að kveða allt slíkt niður.
þegum. Svo hann er ekki á vonar-
völ. Hvað það snertir. Hitt er svo
öllu alvarlegra að finna eftirmann í
forsætisráðherraembættið, að ekki
sé talað um formennskuna í flokkn-
um. Hvernig væri að fá Haarde í
formennskuna og Friðrik í forsætis-
ráðherrann? Það verða engin vand-
ræði með íjármálin eins og þú veist.
Þeir eru með svo háar einkunnir í
stærðfræði í flokknum að ekki sé
talað um hvað glöggir þeir eru í
pappírslausum viðskiptum. Allt eru
þetta getgátur að sjálfsögðu en eins
og prófessorinn sagði, getgátukenn-
ingar geta orðið að sannleika. Ég
held þetta sé allt í lagi með Fram-
sókn. Þeir geta ekki rifíð kjaft þessa
dagana. Guðmundur góði frá Húsa-
vík er búinn að viðurkenna að hafa
svikið eina af 6000 tilskipunum Evr-
ópuráðsins og Finnur er milli steins
og sleggju út af Columbia Ventures.
Svo er framsóknarveðurfræðingur-
inn og nefndarmennimir hjá þeim
Kjartan
Helgason
félögum búnir að fínna upp slagorð,
sem á að koma í staðinn fyrir maður
í fyrirrúmi. Sem sagt að skipta land-
inu upp í skákir, þar sem ein skákin
er fyrir álver og önnur fyrir ferða-
menn og fagra náttúru. Þetta fínnst
mér lágloftaveðurfræði. Allt eru
þetta þó getgátur sem mér finnst
eiginlega vera sannaðar á einn eða
annan hátt því eins og þú heyrðir
frá Gallup, þá er flokkurinn þinn á
uppleið en Framsókn á niðurleið.
Þetta lítur alls ekki illa út ef þið
kunnið að hamra járnið meðan það
er þó ekki væri nema hlandvolgt.
Svo eru 2 ár eftir og þú veist að
Halldór heldur utan um sitt og þú
veist líka að þingmeirihlutinn er
drjúgur, svo það gerir eiginlega ekk-
ert til þó einstaka karakúlþingmenn
séu að gera uppreisn af og til í
flokknum þínum. Þetta er dijúgum
öruggara en þegar þið voruð með
Jóni Baldvin.
Verst er það þó hvað það er að
verða reimt á Bessastöðum. Ég hélt
að það væri búið að kveða allt slíkt
niður. Mér sýnist að Ólafur hafí tek-
ið með sér eldhúsborðið þar sem
hann ræddi við Jóhönnu, Margréti
og Kvennalistann um sameiningar á
vinstri kantinum. Ég skil að þið
bræður á Mogganum séuð ekki hrifn-
ir af slíku. Ekki þýðir að tala vð Jón
Baldvin eftir að Davík sveik Viðeyj-
arsamkomulagið, svona eins og hann
væri að veifa hendi. Hann er lítils
megandi á því búi eins og þú veist.
Rétt marði Sighvat í gegn. Og svo
er Sighvatur haldinn stórmennsku-
bijálæði og segir bara við Jón: Nú
get ég, eins og bróðir Marteins kaup-
manns sagði forðum daga. Ég er
dulítið hræddur við þetta hvað það
dregst á langinn að koma Jóni Bald-
vin í sendiherraembættið fyrir balt-
nesku löndin. Það var snjallt þó að
láta líta svo út að hann sæti ekki í
Riga, eða Vilníus, bara í Kaup-
mannahöfn. Þetta voru klækir hjá
Halldóri. Mér líst þó illa á þennan
leik ykkar. Þetta með smuguna er
orðinn ansi langur leikur hjá Hall-
dóri og Þorsteini. Það versta er að
Yeltsín er farinn að skilja þessa hró-
keringu og fer hvergi. Líklega verðið
þið bara að fóma Jóni Baldvin og
setja hann einhvers staðar niður.
Hvar? Veit ég ekki. Ekki látið þið
hann fara að pakka upp. Hvernig
væri að koma honum niður í Króa-
tíu, Slóveníu og hvað þau heita með
aðsetri í Kaupmannahöfn? Þetta eru
getgátur sem reyndar gætu orðið
sannindi.
Eitt er það þó enn sem mér fínnst
ég verði að koma að, en það er með
hjúkkuna á Akranesi. Hún virðist
alveg vera að komast í mát, jafnvel
þó skákmaðurinn rembist við að
koma í veg fyrir heimaskítsmát
hennar í íslenskri pólitik. Hún vill
ekkert tala við lækna. Eða er það
kannske svo að þeir vilji ekki tala
við hana? Hvort tveggja er slæmt.
Svo er hún farin að gefa út tilskipan-
ir án þess að tala við kóng eða prest.
Heimtar meiri og meiri niðurskurð.
Stjómir sjúkrahúsanna eru stór-
móðgaðar að ekki sé meira sagt.
Eiginlega finnst mér það vera svo
að þegar neyðin er mest er hjálpin
næst. Þannig hafá ráðgjafar Yeltsin
gefið það út að Rússar ætli sér að
komast jafnt könum að selja vopn
til þriðja heimsins. Það þýðir að við
verðum að leggja meira til hjálpar-
starfa. Væri ekki snjallt að senda
hana þangað sem átökin eru hörð-
ust? Þeir fara varla að skjóta ráð-
herra þarna í Afríku. En þetta er
nú kannske versta getgátan, sem
tæpast verður að sannindum. En
hvað skal gera. Þetta er að vísu ekki
ykkar vandamál í flokknum en þið
fáið ábyggilega högg af þessu öllu.
Að lokum. Aldrei hafði ég uppi
getgátur um að Leifur okkar yrði
helsti talsmaður umhverfisverndar.
Hann lifði í hugskoti mínu sem útrás-
armaður 30. mars. En það var ein-
hver ykkar þarna í flokknum, sem
sagði um afmælisbarn í stórveislu
að mikið hefði verið logið að sér hve
slæmur kommúnisti afmælisbamið
væri. Upp frá því gengur afmælis-
bamið undir nafninu uppáhalds-
kommi íhaldsins. Ég læt mér detta
í hug að útnefna Leif uppáhaldsí-
haldsmann kommanna. Þetta er
fínnst mér ef til vill besta getgátu-
kenningin, því þessu ráðum við einir
kommamir og er ekki til of mikils
mælst að fá að eiga eftir eitt átrúnað-
argoð eftir að öll önnur eru fallin eða
ramba til falls. Það er svo ósk mín
til þín, kæri Matthías, að þú minnist
skáldbróður þíns, sem skrifaði bókina
um eymd heimspekinnar og heim-
speki eymdarinnar og fékk eiginlega
aldrei botn í. Reynir að kryfja þetta
til mergjar og senda frá þér þó ekki
væri nema ljóð til útskýringar.
Ég sendi þér svo eina, sem sögð
er eftir Jón Rafnsson á velmektar-
dögum þeirra fyrir austan:
Ástandið er hér ei til hags, andlegur dvínar
þroski.
Ástin er köld í anda Marx, Engels og Zapot-
oski.
Stenst ekki neitt í stormi dags, Stalin er
verri en Trotski.
Sölumiðstöðin sendi strax sjö hundruð tonn
af þorski.
Hafðu það ætíð sem best.
Höfundur er framkvæmdasijóri.
Aths. ritstjóra:
Obirt bréf, sem höfundur vísar til,
var talið einkabréf en ekki til birting-
ar. Höfundur er vinsamlegast beðinn
um að gera greinarmun á einkabréf-
um og því efni, sem hann ætlar til
birtingar.
Ökuþór og dauðar hænur
FIMMTUDAGINN
23. janúar birtist í Helg-
arpóstinum lítii klausa
undir yfírskriftinni:
„Ummæli Finns tóm vit-
leysa.“ Þar fræddi Gísli
Már Gíslason prófessor
S við HÍ okkur á því að
ýmislegt annað en hið
jarðvegsbætandi kís-
ilryk kæmi upp um reyk-
háfa verksmiðju Járn-
blendifélagsins á Grund-
artanga. Hefur hinn
pennalipri ökuþór Helgi
Þ. Ingason verkfræðing-
ur Jámblendifélagsins
verið að blekkja okkur á
síðum Morgunblaðsins
undanfarin misseri? En
hann virðist hafa unnið það einstaka
afrek að keyra tvisvar á dag í fímm
* ár fyrir Hvalíjörð með lokuð augun
án þess að valda sér né öðmm tjóni.
Ekki ætla ég að efast um að kísilryk
sé gott til að bæta gróðurmold en
reikna með að það ferli sé nokkuð
öðmvísi en að hleypa því upp um
reykháfa og út í andrúmsloftið, og
dreg ég í efa að það sé hollt öndunar-
fæmm manna og dýra.
Sumir virðast álíta að andstæðing-
ar álvers haldi að í nágrenni verk-
smiðjanna verði aðeins
sviðin jörð, auðvitað vit-
um við að grasið verður
jafn grænt og áður og
vatn verður svo gott
sem eins tært og áður,
en við erum lítið bætt-
ari ef við getum ekki
neytt þess eða fóðrað
búpening.
Ríkulegt fuglalíf
En mengunarhættan
stafar ekki eingöngu frá
stóriðjuvemnum, aukin
skipaumferð heftir í för
með sér stóraukna
hættu á mengunarslys-
um. Það var einmitt skip
á leið til Gmndartanga
sem missti olíu í sjó úti fyrir Álfta-
nesi fyrir nokkmm ámm og hlutust
af því veruleg vandræði. Megin-
straumur í Hvalfírði liggur inn fjörð-
inn að norðanverðu og út fjörðinn að
sunnanverðu. Mengandi efni sem
lenda í sjó við Grundartanga myndu
því að öllum líkindum berast inn fjörð-
inn. Olíuslys við Gmndartanga hefði
þvi vægast sagt skelfilegar afleiðing-
ar. Varpstofn æðarfugls á Hvalfjarð-
arsvæðinu er líklega á bilinu 5-6.000
pör, en fjöldi fugla getur orðið mun
Ég dreg í efa, segir
Björn Hjaltason,
að kísilryk sé hollt
öndunarfærum
manna og dýra.
meiri, einkum fyrri part vetrar. Aðrar
tegundir eiga þar búsvæði að sjálf-
sögðu og má nefna að amarpar held-
ur sig í fírðinum og hinn sjaldgæfí
fugl flórgoði hefur þar viðkomu í
nokkrum mæli bæði vor og haust.
Einnig má minna á hinar vinsælu
kræklingafjörur sem varla eiga sína
líka sökum aflabragða og þægilegs
aðgengis fyrir allan almenning.
Dauðar hænur
Allmargar greinar meðmæltar
stóriðju hafa birst undanfarið í dag-
blöðum, vitna þær gjaman í góða
reynslu okkar af álverinu í Straums-
vík, en hver er þessi góða reynsla?
Ekki var hún svo góð fyrir hænsna-
bændurna í Straumi. Fljótlega eftir
að álverið tók til starfa hmndi bú-
stofninn, púddurnar hreinlega duttu
niður dauðar af prikum sínum.
Björn
Hjaltason
Bændurnir höfðuðu mál á hendur
verinu en eins og svo oft áður þegar
þarf að losna undan óþægilegum
málarekstri var sönnunarbyrðinni
skellt á herðar bændanna sem fengu
að sjálfsögðu engar bætur. Fólki er
tekinn vari við því að nýta sér ávexti
jarðar í nágrenni versins s.s. ber og
sveppi. Það er vitað mál að frá álver-
inu í Straumsvík berst töluvert magn
mengandi efna en er þó næsta lítið
miðað við það sem kveðið er á um
í starfsleyfi til álvers á Grundar-
tanga. Svo virðist sem forsvarsmenn
fyrirtækisins setji skilyrðin og ráða-
menn hér skrifí undir en einhvern
veginn finnst mér að þetta ætti að
vera á hinn veginn. Getur verið að
grundvöllur fyrir byggingu álversins
sé svo veikur að draga verði úr öllum
kröfum til þess.
Stjórnvöld telja sig hafin yfir al-
þjóðlegar skuldbindingar sínar í
mengunarmálum og bera fyrir sig
mikla notkun á vistvænni orku, en
á þjóðina em farnar að renna tvær
grímur um það hversu vistvæn sú
orka er eftir allt. Henni hrýs orðið
hugur við glæstum áformum á
teikniborðum Landsvirkjunar, en
það væri efni í aðra grein.
Æra Hollustuverndar
Augljóst er á framkomu fulltrúa
Hollustuverndar ríkisins þegar þeir
ræða mál stóriðju á Gmndartanga
að þeir fara eins og kettir kring um
heitan graut, tala í tómum klisjum
og segja einungis það sem yfírboðar-
ar þeirra vilja heyra. Hollustuvernd
ríkisins hefur misst alla tiltrú al-
mennings. Æru stofnunarinnar verð-
ur ekki bjargað nema éinhver úr
hennar röðum sýni þann manndóm
að stíga fram og tjá sig hispurslaust
um alvöru málsins.
Rassvasaráðuneyti
Meðferð ráðamanna á skýrslu
Högna Hanssonar, sem er einn virt-
asti mengunarsérfræðingur í Svíþjóð,
sýnir og sannar að aldrei hefur stað-
ið til af þeirra hálfu að taka nokkurt
mark á andmælum almennings.
Lyktin af þessu máli öllu er orðin
mun rammari en af lífrænum áburði
Kjósarbænda. Það á að vera skýlaus
krafa okkar að umhverfísráðuneytið
verði nú þegar tekið úr rassvasa
landbúnaðarráðherra og fært í hend-
urnar á ábyrgum aðila sem hefur
þekkingu á málaflokknum.
Ég hvet alla til að mæta á baráttu-
fund samtakanna „Björgum Hval-
fírði" 18. feb. í Borgarleikhúsinu.
Ekki aðeins íbúa Hvalfjarðar heldur
einnig þá sem von eiga á að fá há-
spennumastur fyrir framan eldhús-
gluggann sinn, alla þá sem hafa
ímugust á brölti Landsvirkjunar á
hálendinu og alla þá sem unna ís-
lenskri náttúru.
Höfundur er félagsmaður í Hinu
íslenska náttúrufræðifélagi og
Fuglaverndunarfélagi Islands.