Morgunblaðið - 22.02.1997, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 1997 35
AÐSENDAR GREINAR
Heilsugæsla á Islandi
- in memoriam?
ER HEILSUGÆSLA Á íslandi í
núverandi mynd að leggjast af? Á
landsbyggðinni virðist svo vera en
þéttbýlið á einnig undir högg að
sækja.
í flölmiðlum hefur orðið nokkur
umræða að undanfömu um lækna-
skort á landsbyggðinni. Ýmsir hafa
látið álit sitt í ljós um orsök vand-
ans. Vafalaust er fagleg og félagsleg
einangrun sá þáttur sem er lands-
byggðarlækninum hvað erfiðastur
auk langrar vaktstöðu, sérstaklega í
einmenningshéruðum. Þessar að-
stæður valda auknu álagi á fjölskyldu
landsbyggðarlæknisins. Illmögulegt
er að skipuleggja tómstundastarf eða
samverustund með íjölskyldunni, eitt
símtal og læknirinn er horfinn á braut
um óákveðinn tíma.
Starfsumhverfi landsbyggðar-
læknisins hefur breyst síðustu árin
og kröfur samfélagsins um öryggis-
þjónustu allan sólarhringinn hafa
aukist. í dag er nánast hægt að ná
sambandi við lækni hvar sem er á
landinu fyrirvaralaust í gegnum sím-
boða eða farsíma. Landsbyggðar-
læknirinn hefur þrátt fyrir stöðuga
vaktaskyldu engin sérstök vaktafrí.
Erfiðlega gengur að fá lækna til
afleysinga í dreifbýlinu þannig að
vandi er að ná út þeim fríum sem
þó eru lögboðin í dag.
Heimilislæknar hafa staðið í deil-
um við ríkið um bílamál
heilsugæslulækna.
Samningum við lækna
um þjónustu við öldrun-
arstofnanir hefur verið
sagt upp. Lyfsala eða
umsjón með henni hef-
ur verið tekin frá lækn-
um, hlutur sem er í
eðli sínu rökréttur, en
eitthvað þarf þá að
koma í staðinn. Állt eru
þetta atriði sem falla
undir liðinn kaup og
kjör og hefur mikil
áhrif á afkomu lækna
á landsbyggðinni.
Kjaranefnd
Eins og flestum er kunnugt um
þá hafa heilsugæslulæknar verið
settir undir kjaranefnd. Með því má
segja að kjaranefnd hafi framtíð
heilsugæslunnar á íslandi í hendi
sér. Síðustu mánuði hefur verið
nokkur flótti úr stétt heimilislækna
í önnur störf, m.a. til sjúkrahúsa í
þéttbýlinu. Þetta kemur til viðbótar
flótta heimilislækna af landsbyggð-
inni í ótryggar afleysingastöður í
Reykjavík. Einnig er mér kunnugt
um að nokkrir heimilislæknar séu
að afla sér sérfræðiréttinda í Noregi
til að vera við öllu búnir. Noregur
sýnist mér koma til með að veita
íslandi harða sam-
keppni um sérmennt-
aða heimilislækna á
næstunni vegna mikils
munar á starfsumhverfi
og launakjörum. Ég
veit því að heimilis-
læknar horfa með eftir-
væntingu en jafnframt
nokkrum kvíða til þess
dags er kjaranefnd skii-
ar niðurstöðu sinni.
Ráðuneyti heilbrigðis-
og fjármála hljóta einn-
ig að horfa til þessa
dags með nokkurri eft-
irvæntingu því úr úr-
skurði kjaranefndar má
lesa framtíð heilsu-
gæslunnar og hvort ráðuneytin þurfi
að grípa til sértækra aðgerða til að
þessi þjónusta haldist á landsbyggð-
inni og reyndar í þéttbýlinu einnig.
Bifreiðamál
Heilbrigðisráðuneytið hefur látið
þau boð út ganga að stjórnum heilsu-
gæslustöðva sé óheimilt að semja
við heilsugæslulækna um meira en
2.000 km akstur á ársgrundvelli en
það samsvarar 6.000 kr. á mánuði!
Fyrir þessa upphæð ætlast ríkið til
að heilsugæslulæknar láti sér í té
bifreið fyrirvaralaust allan sólar-
hringinn árið um kring. Þetta þýðir
Ágúst
Oddsson
Það er orðið löngu
—
tímabært, segir Agúst
Oddsson, að þymi-
rósarsvefni heilbrigðis-
yfirvalda ljúki.
í raun að lækni í einmenningshéraði
er uppálagt að kaupa bifreið fyrir
ríkið og fær til þess 70.000 kr. á
ári. Þessi bifreið verður aldrei heimil-
isbíll fjölskyldunnar heldur hreint
atvinnutæki sem ríkið sparar sér að
kaupa og reka en fær full og óskor-
uð afnot af árið um kring fyrir lítið.
Sé einhverjum kunnugt um hag-
stæðari „bílaleigusamning" en hér
um ræðir þætti mér vænt um að fá
að heyra. Þessi fyrirmæli heilbrigðis-
ráðuneytisins berast á sama tíma
og hvert læknishéraðið á fætur öðru
á landsbyggðinni er að missa heimil-
islækni sinn. Á Vestfjörðum einum
þar, sem eru 10 stöður heilsugæslu-
lækna, er einn heimilislækir að störf-
um, þó er einungis eitt hérað „lækn-
islaust“. Með þessum orðum er ekki
verið að kasta rýrð á þá kollega sem
þjóna læknishéruðum á landsbyggð-
inni án sérmenntunar í heimilisíækn-
ingum. Ég er einungis að benda á
að þau kjör og það starfsumhverfi
sem í boði er laðar ekki að heimilis-
lækna á þá staði sem menntunn
þeirra og starfsreynsla gagnast þjóð-
félaginu best.
Læknisbústaðir
Alþingi samþykkti nýverið fyrir
atbeina fjármálaráðherra lög sem
gætu stuðlað að enn meiri flótta
heimilislækna af landsbyggðinni en
þegar er orðið. Hér er átt við heim-
ildarákvæði um sölu á embættisbú-
stöðum. Hugmyndin er að bjóða
læknum á landsbyggðinni bústaðina
til sölu á „hagstæðum" kjörum, bú-
staði sem að öllu jöfnu hafa verið
viðhaldslitlir og vanhirtir af eigend-
um sínum (ríkinu) árum og jafnvel
áratugum saman. Bústaðirnir eru
þannig margir hverjir nánast verð-
laus eign á svæðum þar sem oftar
en ekki enginn fasteignamarkaður
er til og húseign er lögð að jöfnu
við átthagafjötra. Ef læknar taka
ekki þessu vildarboði verður húsa-
leigan hækkuð upp í „markaðsverð"
hvað sem það nú merkir. Þetta þýð-
ir í raun að læknar hafa tvo kosti;
annar er sá að kaupa vanhirta hús-
eign á stað þar sem nánast ómögu-
legt er að selja aftur. Hinn kosturinn
er að fara; varla verður húsaleigan
það lág að viðunandi verði, því ef
svo væri myndi að sjálfsögðu enginn
freistast til að kaupa bústaðinn og
lagaheimildin gagnslaus.
Það er löngu orðið tímabært að
þyrnirósarsvefni heilbrigðisyfírvalda
ljúki og þau sýni það í verki að heil-
sugæslan sé hornsteinn heilbrigðis-
þjónustunnar á íslandi. Enn er ekki
of seint að vakna til vitundar um
ástandið og bæta úr þeim vanda sem
hér hefur verið ræddur. Stefna heil-
brigðisráðuneytisins í heilsugæslu-
málum var kynnt í byrjun sumars;
er ekki kominn tími til aðgerða?
Höfundur er starfnndi
heilsugæslulæknir í Borgarnesi
og fyrrverandi héraðslæknir
Vestfjarða.
Erindi í
ÞORSTEINN Ólafs-
son, framkvæmda-
stjóri Styrktarfélags
krabbameinssjúkra
barna rekur lesendum
Morgunblaðsins raunir
sínar af litlum árangri
af endurteknum bréfa-
skriftum til VSÍ. Og
málið er sýnilega verra
fyrir það, að bréfin
voru send í ábyrgð og
annað nær 5 mánaða
gamalt. Tilefni þess
var óánægja hans með
svör framkvæmda-
stjóra ASÍ og VSÍ á
opnum fundi Alþýðu-
bandalagsins sl. haust.
Þar spurði hann hvort samtökin
væru ekki reiðubúin að semja um
auknar skyldur vinnuveitenda til
að greiða laun í fjarvistum forelda
vegna langvinnra veikinda barna.
Á fundinum svaraði fram-
kvæmdastjóri VSÍ því til, að fyrir-
tækin beri þegar mikinn félagsleg-
an kostnað. Þau greiði að jafnaði
yfir 6,5% af öllum launum í trygg-
ingargjald sem stendur m.a. að
ábyrgð
hluta undir útgjöldum
sjúkratrygginga Al-
mannatrygginga, önn-
ur 6% af launum til líf-
eyrissjóðs sem m.a.
standi undir greiðslu
örorkulífeyris, beri
kostnað af slysatrygg-
ingum starfsmanna og
greiði auk þess iðgjald
til sjúkrasjóða stéttar-
félaga. Þá er ótalið að
fyrirtækin bera stærst-
an hluta af tekjutapi
starfsmanna vegna
forfalla frá vinnu í
veikinda- og slysatil-
fellum í allt að sex
mánuði og jafnvel
lengur. Auk þessa greiða fyrirtækin
starfsmönnum laun í fjarvistum
vegna veikinda barna í allt að 7
daga á ári. Allt þetta bera fyrirtæk-
in sjálf andstætt því sem viða er í
nágrannalöndum, þar sem al-
mannatryggingar standa að baki
greiðslum í veikindaforföllum
starfsmanna. Fordæmi þaðan um
ríflegar greiðslur er því lítils virði
hvað fyrirtækin varðar.
Þá var einnig bent á að fyrirtæki
á íslandi eru flest smá, með innan
við 10 starfsmenn. Þau eru því við-
kvæm fyrir öllum viðbótarútgjöld-
um. Langvinn veikindi eina starfs-
manns smáatvinnurekandans geta
valdið honum miklu meiri ijárhags-
legum erfiðleikum en starfsmaður-
inn varð að þola. Sjái sig hver í því
að greiða öðrum manni laun af eig-
Sjúkrasjóðir eru nú
orðnir afar öflugir, segir
Ólafur B. Ólafsson,
og því eðlilegur
farvegur til að draga
úr tekjutapi foreldra
langveikra barna.
in launum um lengri tíma. Það þarf
því engum að koma á óvart að VSÍ
er ekki reiðubúið að fjölga þeim
einstaklingum, sem atvinnurekand-
inn þarf að bera fjárhagslega
ábyrgð á. Gildir þar einu hvort um
er að tefla maka, börn eða foreldra
sem stundum eru nefnd.
Verði menn fyrir forföllum frá
vinnu af öðrum ástæðum en eigin
veikindum er sannarlega ekki sjálf-
gefið að það sé hlutaðeigandi vinnu-
veitandi sem eigi að taka á sig tjón-
ið. Allt þetta var rækilega skýrt á
áðurnefndum fundi og því ekkert
tilefni til efasemda um afstöðu VSÍ.
Þorsteinn Ólafsson hefur sent
VSÍ tvö ábyrgðarbréf en í engu
tilfelli leitað eftir samtölum eða
svörum. Efni fyrra bréfsins var
áður svarað og því ekkert tilefni
til að endurtaka það og það eins
þótt sent væri í ábyrgð. í síðara
bréfinu var óskað eftir þátttöku í
fundi og skyldi þátttaka staðfest
fyrir 20. janúar sl. VSÍ fær jafnan
mörg tilboð um að mæta á fundi
um hin margvislegustu málefni og
hefur engin tök á að þiggja öll þau
boð. Þar sem ekki var sérstaklega
óskað svars heldur eingöngu stað-
festingar á þátttöku ef af yrði var
það ekki sérstakt tilefni til bréfa-
skrifta eins og á stóð. Þaðan af
síður átti ég von á að þetta fund-
arboð yrði tilefni greinaskrifa í
Morgunblaðið.
Að endingu er þó rétt að upplýsa
að atvinnurekendum er vel ljóst að
gildandi reglur tryggja ekki öllum
starfsmönnum í öllum tilvikum rétt
á launagreiðslum frá vinnuveitend-
um sínum, litlum eða stórum fyrir-
tækjum eftir atvikum, ef þeir for-
fallast frá vinnu vegna sjúkleika.
Þess er heldur ekki að vænta. Ein-
stakir starfsmenn geta því átt í fjár-
hagslegum erfiðleikum af þessum
sökum og var m.a. af þeim ástæðum
fyrir mörgum árum samið um, að
atvinnurekendur á almennum
vinnumarkaði greiði sem svarar 1%
af öllum launum í sjúkrasjóð við-
komandi verkalýðsfélags. Margir
þessara sjóða eru nú orðnir afar
öflugir og því eðlilegur farvegur til
að draga úr tekjutapi foreldra lang-
veikra bama.
Allt þetta veit Þorsteinn Ólafsson
og hann veit líka að þessu til viðbót-
ar hafa fyrirtækin aðstoðað starfs-
menn sína fjárhagslega með marg-
víslegum hætti og langt umfram
skyldur þegar langvinn veikindi
barna ber að höndum. Sjálfur hitti
ég Þorstein á Akranesi þann 17.
nóvember sl. á 90 ára afmæli Har-
aldar Böðvarssonar hf. Hann var
þar kominn til að veita viðtöku einn-
ar milljónar króna framlagi þessa
fyrirtækis til þeirra samtaka sem
hann er í forsvari fyrir. Hvorki þá,
fyrr né síðar hefur hann séð ástæðu
til að ræða við mig um erindið sem
áður var svarað. Það var heldur
ekki tilgangurinn, - hann var send-
ur í ábyrgð.
Höfundur er formaður
Vinnuveitendasambands íslands.
Ólafur B.
Ólafsson
á síðustu ARCTIC CAT vélsleðunum.
Eigum einnig nokkra notaða sleða.
SUÐURLANDSBRAUT 14, SÍMI: 568 1200
—