Morgunblaðið - 22.02.1997, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
4
Fá blindir sýn?
Kristinn
Pétursson
skilyrði á
brugðust hinir verstu
við og beittu óspart
hroka og yfirlæti til
að gera lítið úr kenn-
ingunni. En nú þrem-
ur árum síðar, þegar
uppsveiflan hefur skil-
að sér á íslandsmið í
formi mikillar upp-
sveiflu í uppsjávar-
stofnum (loðna, síld)
þá - kemur sérfræð-
ingur Hafrannsókn-
arstofnunar í uppsjáv-
arstofnum fram í fjöl-
miðlum og segir okkur
að það hafi engin upp-
sveifla komið í sjávar-
slandsmiðum. (?)
HJÁLMAR Vil-
hjálmsson fiskifræð-
ingur skrifar grein í
Verið (Morgunblaðið)
29. janúar 1997um
meintan misskilning
kollega sinna á Veiði-
málastofnun um
skyldleika uppsveiflu
í Barentshafinu og á
íslandsmiðum þremur
árum. Mikil vonbrigði
eru það að fiskifræð-
ingar á Hafró skuli
haldnir blindu á um-
hverfi sitt eins og
kemur fram í grein
Hjálmars. Þrír sér-
fræðingar Veiðimálastofnunar
héldu því fram fyrir þremur árum
að uppsveifla í Barentshafínu yrðu
að öllum líkindum þrjú ár að skiia
sér á íslanasmið. Kenning þessara
ágætu manna var vel rökstudd og
mér fannst hún merkilegt og gott
innlegg í umræðuna. Þá brá svo
við að sérfræðingar á Hafró
Blindan í
þorskveiðiráðgjöfinni
Hjálmar beitir þeim rökstuðn-
ingi að nýliðun í þorskstofninum
hafi ekkert batnað. Það er eins
og Hjálmar viti ekki að nýliðunin
mælist varla öll fyrr en leyft verð-
Betra er að reyna að
áætla skekkjuna og
vera nær sannleikanum,
skrifar Kristinn
Pétursson, en að
breiða upp fyrir haus
og hafa enga hufflnynd
um hvar menn eru
staddir í myrkrinu.
ur að veiða þorskinn og hann skrá-
ist inní aflabókhald Hafró.(!) Nýl-
iðun mælist líka langtum verr þar
sem öfgarnar í veiðistjórninni leiða
til þess að smáþorskurinn leitar
út um lensportið í sjóinn aftur (!)
Blindan virðist mest í þorskveiðir-
áðgjöfinni og ráðgjafar vilja ekki
sjá að langtum meira er af þorski
ISLENSKT MAL
FÉLAGI minn í mörg ár,
Sverrir Páll Erlendsson, mennta-
skólakennari, rýfur nú langa
þögn og sendir mér bréf af venju-
legum röskleika. Bréfið er í fjór-
um liðum og setur umsjónarmað-
4 ur stundum fáein orð frá sjálfum
sér á eftir efnisatriðum, ef hon-
um þykir ástæða til. Enn skal
bréfriturum þakkað að standa
vörð um íslenskt mál og halda
uppi þessum þætti. Jafnframt er
ítrekað að þættinum hefur aldrei
verið ætlað að vera dómstóll,
heldur vettvangur umræðu og
skoðanaskipta. Að svo mæltu
fær Sverrir Páll orðið:
„Mig langar til að nefna við
þig fáein atriði um islenskt nú-
tímamál. Þau eru mismerkileg,
en hafa samt haldið fyrir mér
vöku að undanförnu.
I.
í fyrsta lagi hefur lengi kvalið
mig afar vond og að mínu skapi
vitlaus regla sem mig grunar að
einhver sérvitringur hafi hand-
smíðað og þröngvað inn á frétta-
fólk. Þetta er trúlega orðað eitt-
hvað á þá leið að orð sem leidd
eru af þjóðaheitum megi aldrei
enda á -ani eða -anskur nema
heiti þjóðarinnar endi á -an. Með
þessari reglu má maður vera
Japani og vera japanskur. Gott
er það út af fyrir sig. En á sama
tíma virðist bannað að maður,
sem áratugum, eða öldum saman
hefur verið Mexíkani og mexík-
anskur, fái að halda áfram að
vera það.
Frá því þessi óregla var látin
vaða uppi hafa menn verið að
reyna að taka sér í munn alls
kyns óyrði yfir þetta ágæta fólk,
mexíkóskur (!!!), Mexíkói
(skelfílegt) eða Mexíkómaður,
sem er í sjálfu sér nothæft orð.
Svipaður vandræðagangur hefur
ríkt um það ágæta fólk sem
byggir Kúbu. Þar er reynt að
fjasa um Kúbverja (!!!), Kúbu-
menn (sem er út af fyrir sig
nothæft orð) og að þeir sem þar
búa séu kúbverskir (þeir skyldu
þó ekki vera frá Kúbveijalandi!)
eða jafnvel kúbskir (!!!).
Af hveiju má ég ekki éta mex-
íkanskan mat? Af hveiju mátti
Ási í Bæ ekki yrkja um Mexíkana-
hatt? Af hveiju má ég ekki hlusta
á kúbanskan djass? Er kannski
líka bannað að vera Ameríkani?
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
889. þáttur
Aðalspurningin er kannski
þessi: Hvaða vit er í því að hand-
stýra málinu með þessu móti og
algerlega að tilgangslausu?
Venjulegir íslendingar eru smátt
og smátt farnir að trúa að það
sé rangt að segja Mexíkani og
kúbanskur. Viltu ekki standa
með mér og slá þessa óreglu af?“
[Umsjónarmaður vill það ekki.
Hann hefur alltaf verið á Árna
Böðvarssonar-línunni í þessu
efni, sjá Orðalykil hans. Er til
einhver millivegur? Eða sam-
komulagsgrundvöllur?]
„II.
Ég brá mér burt af landi í
næstum heilt ár. Mér fór að vísu
ekki eins og manninum sem fór
í mánaðarferð til útlanda og
skildi ekki málið þegar hann kom
heim. Hins vegar þótti mér
margt breytt þegar ég fékk að
heyra íslensku á ný. Mest undr-
aðist ég þó á öllu þessu aðkomu-
fólki sem sagt var frá í annarri
hverri frétt fjölmiðla. Svo og svo
margir komu að þessu, og ein-
hveijir höfðu komið að hinu.
Bókstaflega allir voru sí og æ
að koma að.
Allt í einu kviknaði á týrunni
og ég sá að hér var komin ný
tíska. Og hún hefur leyst af hólmi
marga gamla leppana. Nú heyr-
ist varla lengur að einhveijir taki
þátt í, eigi hlut að, fylgist með,
vinni að, vinni með, vinni saman,
eigi aðild, leggi hönd á plóg, eða
komi til liðs við einhvern. Nei.
Nú er þetta orðið svo Ijómandi
einfalt. Menn bara koma að og
þess vegna eru allir meira og
minna orðnir aðkomumenn, sem
hlýtur að vera nýja orðið yfir
þátttakendur. En er þetta ekki
óþarfaeinhæfni?"
[Jú, það finnst umsjónar-
manni.]
„Þar fyrir utan er allur fjand-
inn orðinn sjálfbær, og ég veit
ekki alveg hvað það er. Kannski
ær og kýr séu sjálfbærar ef ekki
þarf að hjálpa til við burðinn.“
[Já, því ekki það. Og nú verð-
ur umsjónarmaður að vitna í
þætti 853, 857 og 859.]
„III.
Fyrir svo sem fimm eða tíu
árum þekktist á íslandi orðasam-
bandið á bak við eða einfaldlega
bak við, stundum skrifað bak-
við. Þetta virðist nú horfíð úr
málinu, að minnsta kosti í fjöl-
miðlum. Nú segja fréttamenn
hver um annan þveran: Fyrir
aftan þetta hús. Hér fyrir aftan
mig... Kústurinn er fyrir aftan
hurðina. Ég hef meira að segja
heyrt sagt: Myndin datt fyrir
aftan skápinn! Ég hefði trúlega
sagt upp fyrir.
IV.
Mjög algengt er, þegar fólk
telur upp einstaklinga í hóp, sem
það er sjálft hluti af, að það segi:
Þarna voru ég, Nonni, Sigga,
Gunni Sveins og pabbi. Svona
upptalning er röng, skv. uppeldi
mínu og frumskólanámi (kannski
það sé partur af því sem Rann-
sóknastofnun uppeldis- og
menntamála kallar GRUNN-
FÆRNI!). Mér var kennt í
bernsku að það væri dónaskap-
ur, þegar maður segði frá hóp,
að telja sjálfan sig fyrstan. Það
væri sjálfsögð tillitssemi við aðra
og sjálfsagt lítillæti að nefna
sjálfan sig ævinlega síðastan i
hóp. Segja: Þarna voru Nonni,
Sigga, Gunni Sveins, pabbi og
ég. Ég held að Sigurður Þórar-
insson hafi verið sama sinnis
þegar hann orti: Þar voru Kalli
Jóns og Gústi læknisins og Nonni
Sæmundar og Halli rakarans og
Fúsi Sigurleifs og Palli á Goðan-
um og Denni í Efstabæ - og
einnig ég.
Mér finnst alveg mega kynna
fólki þessa reglu. Ég hef reynt
það í skólanum mínum, en satt
að segja þykir furðumörgum
unglingum svona fornaldarkurt-
eisi hálfgerð gríska.
Með bestu kveðju.“
★
Þjóðhildur þaðan kvað:
Lagði Tryggvina stundir á tónverkið
og Tobias fíktist á sjóverkið,
en Ásgautur sleggja
vildi undir sig leggja
„allt heila heilvítis móverkið".
Auk þess kváðu forsetningar
vera vondar samkvæmt skil-
greiningu, því að þær „stýra
falli“. En Samúel Örn Erlingsson
fær stig fyrir að segja: „von
Griinigen renndi sér af öryggi.“
Hugsið ykkur smekkleysuna og
lágkúruna, ef hann hefði sagt
„skíðaði“ niður brekkuna.
en bókhald þeirra segir til um.
Þorskstofninn hér við land er nú
trúlega 1,2 milljón tonna en ekki
700 þúsund eins og Hafrann-
sóknastofnun heldur fram. Rökin
fyrir því eru hérumbil svona:
Skekkjur í
stof nstær ðar mati
1. Hent er a.m.k. 50 þúsud
tonnum af þorski (og landað fram-
hjá) árlega. Þetta veldur skekkju
í stofnstærðarmati upp á a.m.k.
150 þúsund tonn þar sem þessi
afli kemur ekki fram í aflabók-
haldi Hafró.
2. Mælingin „þorskafli á út-
haldsdag“ togara er snarvitlaus
vegna þess að skipstjórar forðast
þorsk meira með hveiju árinu.
Hvað yrði sagt um smiði sem brytu
einn part af tommustokknum á
ári og þegar tveir bútar væru eft-
ir notuðu þeir stubbinn áfram sem
100 cm. Þarna er skekkja til
stækkunar stofnsins um jafnvel
100 þúsund tonn.
3. í þriðja lagi hefur verið vax-
andi uppsveifla í uppsjávarstofn-
um sl. tvö ár og þorskstofninn
braggast langtum betur en áætlun
gerir ráð fyrir af þeirri ástæðu.
Þarna áætla ég vanmat upp á 250
þúsund tonn sem þorskstofninn
hefur stækkað umfram bókhald
Hafró vegna aukins fæðuframboðs
(minnkandi sjálfáts) og betri um-
hverfisskilyrða.
Munar um
500.000 tonnum
Þannig áætla ég að skekkja sé
í stofnstærðarmati þorsks um 500
þúsund tonn nú. Betra er að reyna
að áætla skekkjuna og vera nær
sannleikanum en að breiða upp
fyrir haus og hafa enga hugmynd
um hvar menn eru staddir í myr-
krinu. Auðvitað mætti auka
þorskkvótann nú þegar um 125
þúsund tonn án nokkurrar áhætta.
Áhættan er aðallega - að mínu
mati - stórvarasamt reiknilíkan
sem heitir ýmist „fískihagfræði“
eða „stærðfræðilega fiskifærði"
og átti að mínu mati stærstan
þátt í að rústa þorskstofninn við
Kanada. Þetta get ég rökstutt og
er augljóst ef gögn þaðan eru
skoðuð.
Barentshaf
Snúum okkur að Barentshafinu.
Fyrir nokkrum árum töldu físki-
fræðingar á norsku Hafró að
þorskstofninn þar væri langtum
minni en sjómenn héldu fram -
(svipað og hér við land í dag). Þá
var gerður út leiðangur til að berg-
málsmæla þorskstofninn þar og í
þeirri mælingu mældist meira en
helmingi meiri þorskur en „bók-
hald“ norsku Hafró sagði til um.
Ráðgjafar hjá norsku Hafró stein-
þögðu yfir þessu fyrst.
Duglegur blaðamaður hjá
„Fiskaren“ komst í málið og allt
sprakk framan í ráðgjafana. Einn
þorskasérfræðingur á ísl. Hafró
skrifaði þá kjallaragrein í DV og
hneykslaðist á því að „ósvífinn
blaðamaður hefði komist yfir inn-
anhússplagg hjá norsku Hafró“.
Hvern andsk ... varðar þjóðina
um stærð þorskstofnsins (?). Þetta
er „innanhússmál" á Skúlagötu
4, ekki satt (??!!). Hvað varðar
þjóðina um það ef ráðgjöfin er tóm
della. „Ríkið, það er ég,“ sagði
Loðvík fjórtándi. Eftir mikið fjölm-
iðlafár í Noregi í kjölfar fréttarinn-
ar í „Fiskaren" neyddust ráðgjafar
í Noregi til þess að viðurkenna að
stofninn væri mun stærri en þeir
töldu og þá komu menn með aðals-
merkið; - hrokann - og fullyrtu
að þetta væri „árangur af upp-
byggingunni11 (svipað og hér nú)
og þú mátt auka kvótann sem
„árangur af uppbyggingunni“ (!!!).
Sjálfsblekking
Fullyrðingar um að stækkun
þorskstofns hér við land nú, sé
„árangur af uppbyggingunni“ er
algjör sjálfsblekking. Þó menn
geti ráðskast með ýmislegt að
geðþótta á Skúlagötu 4, þá stjórna
menn ekki sjávarskilyrðum, eða
gangi himintungla. Kjarni málsins
virðist vera sá að náttúran virðist
aðlaga sig að aðstæðum. Ef við
veiðum mikið framleiðir náttúran
mikið - ef við minnkum veiði -
þá virðist náttúran draga úr fram-
leiðslu. Gögn um þorskstofna
benda til þess að aðallega gangi
þetta svona fyrir sig. Enginn vissi
fyrir þremur árum að uppsveifla
myndi verða nú í sjávarskilyrðum.
Hvernig hefði farið fyrir þorsk-
stofninum hér ef niðursveifla hefði
ríkt hér sl. 3 ár? Trúlega svipað
og við Labrador. Sagan þaðan er
skelfileg. Þar virðist hafa farið
saman þorskfriðun og léleg um-
hverfisskilyrði og stofninn hrundi.
Reiknimódelið (stærðfræðileg
fiskifræði) tekur ekkert tillit til
umhverfisþátta. Vaxtarhraða er
enginn gaumur gefin til stjórnunar
eins og grundvallaratriði í fiskilíf-
fræði gera ráð fyrir. Ég á eftir
að minna ráðgjafa margoft á þessa
sögu. Hvernig fór í Barentshafinu
1983-1985 við mikla nýliðun,
samfara niðursveiflu í umhverfis-
skilyrðum og mikilli fiskvernd (??).
Vaxtarhraði hrundi og allt klúðr-
aðist hjá ráðgjöfum. „Stærðfræði-
leg fiskifræði“ (uppbygging fiski-
stofna) virðist hafa klúðrað dæm-
inu í þessum tveim tilvikum með
gífurlegri niðursveiflu í vaxtar-
hraða og stofnstærð. Síðan þegar
náttúran fer að jafna sig eftir
áfallið eða umhverfisskilyrði batna
er „uppbyggingin að skila ár-
angri“. Hvílík blinda (!).
Berja höfði
við steininn
Að lokum þetta: Því lengur sem
ráðgjafar í „stærðfræðilegri fiski-
fræði“ berja höfðinu við steininn
og neita að viðurkenna að reynslan
af ráðgjöfinni geti verið stórhættu-
leg (sbr. Kanada) því stærri verður
skandallinn þegar tjaldið fellur.
Þessi della tekur enda eins og
aðrar slíkar dellur. Fyrir 300 árum
héldu menn því fram að jörðin
væri flöt „samkvæmt bestu ríkj-
andi vísindalegri þekkingu“.
(Kannast menn við textann (?).
Við fjölmiðlamenn vil ég segja:
Kynnið ykkur muninn á stærð-
fræðilegri og líffræðilegri fiski-
fræði (fiskilíffræði) og - kynnið
ykkur svo söguna í ráðgjöfinni við
ýmsa þorskstofna í Atlantshafinu.
Sumir fjölmiðlamenn koma fram
eins og þeir séu blaðafulltrúar fyr-
ir tískubóluna „stærðfræðilega
fiskifræði" (fiskihagfræði), - en
að „líffræðileg fiskifræði" (fiskilíf-
fræði) sé einhver „drullupolla-
speki“ sem eigi bara við um heiða-
vötn. Mér finnst að fjölmiðlar séu
skyldugir til þess að fjalla efnis-
lega um líffræðilegu sjónarmiðin.
Það hafa þeir lítið gert. Helst hef-
ur ríkisútvarpið reynt að fjalla um
málið. Þau miklu fræðilegu átök
sem í reynd eru milli fræðimanna
um þessi málefni eru verðugt
umijöllunarefni. Hvor kenningin
stenst betur í ljósi reynslunnar?
Ég hef kynnt mér þessi málefni
og niðurstaðan er sú að líffræðileg
grundvallaratriði hafi gjörsamlega
verið sniðgengin við fískveiðiráðg-
jöf á Skúlagötu 4. Fiskveiðistjórn-
un sem styðst við „vísindi" sem
virðist hæpna stoð eiga í veruleik-
anum hlýtur að vera afskaplega
alvarlegt mál. Er allt kvótabraskið
og ofstjórnin á misskilningi byggt?
Hafa alþingismenn látið plata sig
á misskildum forsendum? Fólk
missir vinnuna í stórum stíl og
fiskvinnsla í landi er að leggjast
af. Ég vona að það fari að styttast
í að blindir fái einhveija sýn.
Að lokum er hér vísa eftir Pál
Ólafsson sem hann orti eitt sinn
er hann kom úr lélegum róðri:
Það er engan þorsk að fá,
í þessum firði.
Þeir eru landi allir á,
og einskis virði.
Höfuudur er fiskverkandi.
C:
<
(
(
(
I