Morgunblaðið - 29.05.1997, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FIMMTUDAGUR 29. MAÍ1997 35
áverka, en önnur voru með minni.
Minnstir áverkar höfðu orðið á lík-
um barnanna. I vélinni sjálfri voru
nokkur lík.“
Björgun líkanna úr fjallinu reyndi
mjög á björgunarmennnina við
þessar aðstæður auk þess sem flest-
ir þeirra voru ungir menn og hafði
þessi reynsla djúpstæð áhrif á þá.
Líkin voru fyrst flutt til Ólafs-
flarðar og þaðan til Akureyrar og
kom ms Atli með þau kl. 22.00 að
Torfunefsbryggjunni þar sem voru
saman komnir um 4.000 manns.
Sorgarlög voru spiluð og sungin.
Pétur Sigurgeirsson, síðar biskup,
hélt ræðu og voru líkin síðan sett
á vörubílspalla og ekið til kirkjukap-
ellunnar.
Minningarathöfn var haldin um
þau sem jörðuð voru utan Akur-
eyrar 5. júní og þau flutt í varðskip-
inu Ægi til Reykjavíkur. Það var
síðan 6. júní að í Akureyrarkitju
fór fram jarðarför þeirra 11 sem
jarðsungin voru á Akureyri. Að
henni lokinni var virðuleg líkfylgd
þar sem bílalest flutti kisturnar og
skátar gengu fylktu liði með bíla-
lestinni.
í Reykjavík voru hinir látnu jarð-
sungnir dagana 10. til 12. júní.
Ekki feig
Til eru sögur af fólki sem ekki
fór ferðina. Hafa þrjár slíkar borist
höfundi til eyma en ekki er ástæða
til að segja nema eina þeirra hér
þar sem tvær eru frá öðrum eða
þriðja aðila. Saga Maríu Jóhanns-
dóttur frá Úlfá er á þessa leið:
„Var María stödd hjá vinkonu
sinni, Kristínu Böðvarsdóttur, í
Hafnarfírði. Ætlaði hún að kaupa
sér far með TF-ISI til Akureyrar,
treysti hún sér ekki til að fara ein
út á Reykjavíkurflugvöll vegna
ókunnugleika og fór því Kristín með
henni. En er þær voru komnar á
flugvöllinn og hún ætlaði að fara
að greiða fargjaldið þá er hún pen-
ingalaus og var Kristín undrandi á
því að María skyldi fara út á flug-
völl peningalaus. Kristín býðst til
að lána henni fyrir fargjaldinu en
þá hafði hún sáralitla peninga á sér
svo að þær höfðu rétt fyrir far-
gjaldi í vagninn til Hafnarfjarðar.
Er þangað kom var María orðin
veik svo að hún treysti sér ekki til
að fara. Morguninn eftir var ekkert
að henni en þá heyra þær vinkonur
að verið sé að leita að vélinni. Þótti
þeim það merkilegt að þær skyldu
báðar gleyma peningunum er þær
fóru til að kaupa farseðilinn.
Telur María að þarna hafi æðri
máttvöld séð til þess að hún fór
ekki með vélinni. Kom María síðan
með Catalínu flugbát til Akureyrar
jarðarfarardaginn. Voru fáir far-
þegar í vélinni og allir hálf hrædd-
ir.“
Minnisvarði
Það sem eftir var af flaki flugvél-
arinnar mun hafa verið fjarlægt
nokkrum árum eftir slysið. Ekki
hefur tekist að hafa upp á neinum
sem kann að greina frá örlögum
þess. Sennilegast er aó leifarnar
af flakinu hafi verið dregnar niður
í fjöru þar sem sjórinn hefur eyði-
lagt það sem eftir var.
Nú, þegar 50 ár eru liðin frá
þessum sorgardegi, hafa Kiwanis-
menn á Ólafsfirði, auk annarra,
bundist samtökum um að reisa
minnisvarða nærri slysstaðnum. Er
gert ráð fyrir því að hann verði
vígður 12. júlí.
Það eina sem höfundur hefur
fundið á prenti eftir 1947 þar sem
slyssins er minnst, er lítil klausa í
Degi á Akureyri 29. maí 1957, 10
árum eftir slysið. Það er vel við
hæfi að gera orð Erlings Davíðsson-
ar, ritstjóra Dags, að lokaorðum
þessarar greinar, þar segir í niður-
lagi: „Vér minnumst þessa sorgar-
dags og þeirra er þá voru í burt
kallaðir, með þökk og virðingu."
Höfundur er safnvörður við
Ljósmyndadeild Minjasafnsins á
Akureyri og hefur skrifað um
flugsögu. Grein þessi er útdráttur
úrgrein höfundar í tímaritinu
Súlur 1997, sem Sögufélag
Eyfirðinga gefur út.
Þjóðleikhúsið - leik-
hús allrar þjóðarinnar?
í DAG, fimmtu-
daginn 29. maí, kl.
16.30 efnir Sjálfs-
björg, landssamband
fatlaðra, og Ný-ung,
sem er ungliðahreyf-
ing samtakanna, til
svokallaðs átaksdags
við Þjóðleikhúsið í
Reykjavík. Þar verð-
ur þjóðleikhússtjóra
afhent Sjálfsbjargar-
ádrepan, Þrándur í
götu nr. 3, vegna lé-
legs aðgengis hreyfi-
hamlaðra að húsinu.
Formaður Sjálfs-
bjargar, Guðríður Ól-
afsdóttir, flytur
ávarp í tilefni dagsins og lands-
þekktir spaugarar mæta á stað-
inn og gera góðlátlegt grín að
þessu annars grafalvarlega máli.
Sjálfsbjörg lofar fyrir sitt leyti
að fara ekki fram á opinbera lög-
reglurannsókn á því sem þar mun
koma fram.
Því er gjarnan borið við, þegar
farið er fram á bætt aðgengi
hreyfihamlaðra að ýmsum opinber-
um byggingum og þjónustustofn-
unum hérlendis, að slíkar fram-
kvæmdir séu afar kostnaðarsamar
og því stundum ekki á færi þeirra
aðila sem hlut eiga að máli að
standa fyrir þeim. Nú er það svo,
að í gildi eru bæði lög og reglugerð-
ir sem skylda hið opinbera og
einkaaðila að sjá til þess að hreyfi-
hömluðum sé ekki meinaður að-
gangur að húsakynnum vegna lé-
legs aðgengis. Einnig má líta á
málið frá þeirri hlið að hér sé um
mannréttindamál að ræða, sem ríki
eins og ísland ætti að sjá sóma
sinn í að hafa í lagi. Vonandi lítur
meirihluti þjóðarinnar og ráða-
menn hennar ekki á málið eins og
einn verslunareigandi í Reykjavík
sem ekki vildi fá fólk í hjólastól
eða með barnavagna inn í verslun
sína, því hætta væri á að vörurnar
yrðu fyrir skemmdum. Hann sagði
aðspurður í viðtali í DV eitthvað á
þá leið, að það gætu ekki allir feng-
ið allt sem þeir vildu. Til dæmis
gæti hann ekki orðið geimfari,
þótt að hann langaði til þess!
Fæstar af reglunum um aðgengi
hreyfihamlaðra voru í gildi fyrir
u.þ.b. 50 árum þegar Guðjón
Samúelsson og fleiri snjallir arki-
tektar teiknuðu mörg þeirra húsa
sem íslendingum þykir nú einna
mest prýði af og sýndu
stórhug þjóðarinnar í
kjölfar nýfengins sjálf-
stæðis. Þegar bygging
eins og Þjóðleikhúsið í
Reykjavík var reist
huguðu menn ekki að
þessum hlutum. Því er
það í verkahring okkar
í dag að bæta úr því
sem miður fór. Á árun-
um 1990-91 var ráðist
í miklar endurbætur á
íjóðleikhúsinu sem
kostuðu um einn millj-
arð króna og í þeim
framkvæmdaáætl-
unum var fyrirhuguð
lyfta. En þegar verk-
inu lauk hafði engin lyfta verið
sett upp, þrátt fyrir að hönnun
lægi fyrir, búið væri að bjóða lyft-
una út og taka frá fjármagn til
verksins.
í fyrirspurn sem Ögmundur Jón-
asson lagði fyrir æðsta yfirmann
Þjóðleikhússins, menntamálaráð;
herra, á árinu 1995 segir m.a.: „í
húsinu er engin lyfta fyrir leikhús-
gesti, engin aðstaða fyrir hjóla-
stóla er í aðalsýningarsal hússins,
fólk í hjólastól getur ekki komið á
sýningar á Litla sviðinu eða á
Smíðaverkstæðinu eða notið veit-
inga í veitingasal. í ljósi þessa er
þeirri fyrirspurn beint til hæstvirts
menntamálaráðherra hvað hann
hyggst gera til að bæta aðgengi
fyrir fatlaða við Þjóðleikhúsið, leik-
hús allra landsmanna."
í svari sínu sagði ráðherra að
miðað yrði við að í lyftufram-
kvæmdir yrði ráðist samtímis frá-
gangi á nýju loftræstikerfi húss-
ins. Engin dagsetning eða ártal
fylgdi hins vegar sögunni og það
er ekki í fyrsta skipti sem opinber-
ir embættismenn tala loðið um lag-
færingar á aðgengi. Því miður.
Einnig nefndi ráðherra að starfs-
fólk leikhússins aðstoði fólk í hjóla-
stólum, sem koma að húsinu aust-
anverðu og að hjólastólum sé ekið
á sérstökum brautum inn í húsið.
Svo getur hann þess að áhorfendur
í hjólastól greiði ekki aðgangseyri
í Þjóðleikhúsinu.
Spurning Ögmundar var sú
hvernig ráðherra hyggðist bæta
aðgengi fyrir fatlaða að leikhúsinu.
Er það hugmynd menntamálaráð-
herra að aðgengi fatlaðra skuli
bæta með einhveijum spýtum ofan
á tröppur, sem eru svo brattar að
í dag verður Sjálfs-
bjargarádrepan (Þránd-
ur 3) afhent við Þjóð-
leikhúsið. Sigfurður
Einarsson skrifar um
aðgengi fatlaðra að leik-
húsi allra landsmanna.
það þarf aðstoðarmann til að ýta
hjólastólum upp. Og hvað með þá
sem ekki eru í hjólastól en eiga
mjög erfitt um gang, bæði fatlaðir
og aldraðir? Á að skella þeim á
einhveija kerru og ýta þeim þann-
ig inn í leikhúsið eins og einhveij-
um húsdýrum? Svo klykkir hann
út með því að áhorfendur í hjóla-
stól greiði ekki aðgangseyri. Hveij-
um datt þetta nú í hug? Á að kaupa
sig frá endurbótum á húsinu með
því að gefa hjólastólafólki frítt inn
á sýningar gegn því að fresta lyftu-
uppsetningu um ókomin ár? Hvar
eru markmið ráðherra í þessum
málum og hvað hyggst hann gera
til að bæta þetta ófremdarástand?
Ég verð að segja eins og er, að
mér finnst metnaðarleysi æðsta
yfirmanns Þjóðleikhússins,
menntamálaráðherra, gagnvart
bættu aðgengi að leikhúsinu, vera
algjört.
Eg held ekki að það sé hags-
munamál þeirra sem sitja í hjóla-
stól og allavega ekki baráttumál
Sjálfsbjargar eða annarra samtaka
hreyfihamlaðra, að félagsmenn
þeirra fái frítt inn á leiksýningar
eins og einhveijir þurfalingar! Nei,
við segjum hátt og skýrt: Krafa
okkar er fullt aðgengi hreyfihaml-
aðra að Þjóðleikhúsinu og öðrum
opinberum stofnunum eins og
kveðið er á um í lögum og bygg-
ingareglugerð!
I fyrrnefndum umræðum á Al-
þingi kemur fram að hægt er, með
miklum tilfæringum, að koma fyr-
ir allt að átta hjólastólum í aðalsal
leikhússins „á besta stað í saln-
um“, eins og ráðherra orðar það.
Þá þarf með nokkrum fyrirvara
að ryðja burt sætum í salnum.
Gott og vel, en í hléi vilja gestir
gjarnan njóta einhverra veitinga.
Þær eru bara seldar á efri hæð
Þjóðleikhússins og í kjallara. Og
ráðherra lýsir því hvernig starfs-
fólk leikhússins reyni að aðstoða
gesti í hjólastólum með því að
færa þeim veitingar á jarðhæð í
hléi.
Getur fólk ímyndað sér leikhús-
ferð fólks í hjólastólum í leikhús
allrar þjóðarinnar? Fyrir það fýrsta
er Smíðaverkstæðið og Litla sviðið
útilokað. Þar er ekkert aðgengi
fyrir hjólastóla. Ef viðkomandi vill
sjá sýningu í aðalsal Þjóðleikhúss-
ins þarf væntanlega að panta hana
með mjög löngum fyrirvara svo
ekki sé búið að selja í sætin, sem
þarf að fjarlægja úr salnum. Þegar
að sýningu kemur þarf að láta
starfsfólk hússins vita svo ráðstaf-
anir séu gerðar til að bera eða ýta
viðkomandi inn í húsið. Og allra
augu hvíla auðvitað á þessu fyrir-
bæri sem er haft svo mikið fyrir.
Svo kemur að hléi. Ef hinn fatlaði
óskar eftir veitingum þarf hann
að panta þær fyrirfram og meðan
aðrir leikhúsgestir njóta sinna veit-
inga í Þjóðleikhúskjallaranum eða
í Kristalssalnum á efri hæð situr
sá í hjólastólnum einn að sínum
veitingum á jarðhæð eins og barn
í skóla sem er fómarlamb eineltis.
Að lokinni sýningu hefst svo aftur
sama bröltið við að drösla hinum
hreyfíhamlaða út úr húsinu. Það
er eins líklegt að fatlaðir sleppi því
frekar að sjá það sem er á boðstól-
um í leikhúsinu og því miður er
sú einmitt oft raunin.
Sjálfsbjargarádrepan var fyrst
veitt árið 1994 vegna húsnæðis
umhverfisráðuneytisins í Vonar-
stræti og bæjarskrifstofurnar í
Hafnarfirði fengu Sjálfsbjargar-
ádrepu nr. 2 árið eftir. Umhverfis-
ráðuneytið hefur gert vissar lag-
færingar á sínu húsnæði síðan þá,
en ekki hefur frést af endurbótum
hjá bæjarskrifstofu Hafnarfjarðar.
Nú er komið að Þjóðleikhúsinu og
er vonandi að yfirmenn leikhússins
taka við sér í framhaldi af því og
sjái til þess að hreyfihamlaðir og
aðrir sem erfitt eiga um gang eigi
greiðan aðgang að sýningum þess
til jafns við aðra þegna landsins.
Eg vil hvetja sem flesta, bæði
fatlaða og ófatlaða, til að koma
að Þjóðleikhúsinu kl. 16.30 í dag
til að sýna þessari kröfu Sjálfs-
bjargar stuðning.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Sjálfsbjargar, landssambands
fatlaðra.
Sigurður
Einarsson
Um uppsögn lektors
í TILEFNI um-
ræðna í Morgunblað-
inu og fleiri fjölmiðl-
um um uppsögn lekt-
ors í spænsku við
heimspekideild Há-
skóla íslands og um
álit umboðsmanns Al-
þingis á málsatvikum
vill rektor koma þess-
um skýringum og at-
hugasemdum á fram-
færi:
1. Uppsögnin var
ekki vegna ávirðinga
í starfi heldur vegna
vilja heimspekideildar
að fara eftir þeirri
meginreglu að engum verði veitt
kennarastarf við Háskóla íslands
nema hann hafi keppt um það
samkvæmt auglýsingu og verið
metinn hæfur af dómnefnd t.il að
gegna starfinu. Ráðningu lektors-
ins hafði borið að með öðrum
hætti og vildi heim-
spekideild því segja
ráðningarsamningi
hans upp og auglýsa
starfið.
2. Heimspekideild
leitaði ráða um máls-
meðferð hjá lögfræð-
ingum Háskólans sem
túlkuðu málavexti svo
að það væri heim-
spekideildar að taka
ákvörðun um uppsögn
ráðningarsamnings-
ins. Menntamálaráðu-
neytið var sömu
skoðunar.
3. I áliti sínu komst
umboðsmaður Alþingis að þeirri
niðurstöðu að það hefði verið
menntamálaráðherra, en ekki
heimspekideildar, að taka ákvörð-
un um uppsögn. Rangur aðili hafi
staðið að uppsögninni. Af áliti
umboðsmanns verður ekki dregin
Ráðningu lektorsins
hafði borið að með öðr-
um hætti en reglur
sögðu til um, segir
Sveinbjörn Björnsson,
og vildi heimspekideild
því segja ráðningar-
samningi hans upp og
auglýsa starfíð.
sú ályktun að uppsögnin væri
óheimil, ef réttur aðili hefði staðið
að henni.
4. Meðferð forseta heimspeki-
deildar á málinu innan deildar var
í fullu samræmi við lög og reglu-
gerð um Háskóla Islands að mati
Sveinbjörn
Björnsson
lögfræðinga Háskólans og ráðu-
neytisins. Getsakir um að hann
hafi beitt sér til að hafa áhrif á
ákvörðun deildarinnar í þessu
máli eru úr lausu lofti gripnar og
með öllu ómaklegar.
5. Menntamálaráðuneytið hef-
ur tilkynnt Háskólanum að það
geri ekki athugasemd við álit
umboðsmanns í máli þessu og ósk-
að eftir tillögum Háskólans um
leiðir til að verða við tilmælum
umboðsmanns að rétta hlut lekt-
orsins. Háskólinn telur sig ekki
geta ráðið hann til starfa að nýju
en hefur boðist til að eiga aðild
að viðræðum um úrlausn á annan
hátt. Ráðuneytið hefur nú falið
Háskólanum að ræða við lektorinn
eða fulltrúa hans um úrlausn mála
í tengslum við starfslok hans og
mun Háskólinn tilnefna fulltrúa
sína til þeirra viðræðna innan
skamms. Meðan þær standa yfir
telur Háskólinn ekki æskilegt að
tjá sig frekar um þetta mál í fjöl-
miðlum.
Höfundur er rektor Háskóla
íslands.