Morgunblaðið - 29.05.1997, Síða 36

36 FIMMTUDAGUR 29. MAÍ1997
MORGUNBLAÐIÐ
1

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrfmur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
EMU OG SEÐLA-
BANKINN
*
Islenska söguþingið sett í gær
Vitnisburður 1
sóknarkraft sa
fræðinnar
UMMÆLI Ingimundar Friðrikssonar, aðstoðarbanka-
stjóra Seðlabanka íslands, um að gildistaka Efna-
hags- og myntbandalags Evrópu kalli á aukið sjálfstæði
bankans, hljóta að vekja stjórnmálamenn á íslandi til um-
hugsunar.
Um alllangt skeið hefur verið full ástæða til þess fyrir
Alþingi að breyta núgildandi lögum um Seðlabankann og
veita honum aukið sjálfstæði, burtséð frá áformum Evrópu-
sambandsins um myntbandalag. Annars vegar er þörf á
að draga úr áhrifum stjórnmálamanna á stefnu Seðlabank-
ans og greina þannig á milli pólitískrar stefnumörkunar
annars vegar og faglegrar hagstjórnar hins vegar. Rétti-
lega hefur verið bent á að það sé tímabært að stjórnmála-
menn láti sér nægja að semja leikreglurnar, en hætti að
blanda sér í peningastefnuna á pólitískum forsendum.
Hins vegar hefur starfsumhverfi Seðlabankans tekið
miklum breytingum. Fijálsræði á fjármagnsmarkaðnum,
jafnt innanlands sem og að því er varðar alþjóðlegar fjár-
magnshreyfingar, eykur þörfina á að Seðlabankinn hafi
yfir að ráða skjótvirkum stjórntækjum, sem hann geti beitt
til leiðréttingar á peningastefnunni án þess að þurfa að
sinna tímafreku samráði við stjórnmálamenn.
Talsmenn aukins sjálfstæðis bankans virðast hafa talað
fyrir daufum eyrum og frumvarp um breytingar í þá átt
hefur ekki náð fram að ganga á Alþingi. Nú, eins og oft
áður, virðist hins vegar sem þrýstingur að utan muni koma
málinu á hreyfingu. Ingimundur Friðriksson bendir á að
vegna þeirrar áherzlu, sem lögð er á sjálfstæði hins væntan-
lega Evrópska seðlabanka (sem er bannað að taka við fyrir-
mælum frá stjórnmálamönnum), muni jafnvel seðlabankar
í þeim rikjum ESB, sem hyggjast standa utan EMU, hljóta
aukið sjálfstæði. Dæmi um það sjáum við nú t.d. í Bret-
landi og Svíþjóð, þar sem ákvarðanir og áform um aukið
sjálfstæði seðlabanka hafa haft jákvæð áhrif á efnahagslíf-
ið.
Staða íslands sem lítils gjaldmiðilssvæðis á jaðri Efna-
hags- og myntbandalagsins mun útheimta afar svipaðar
áherzlur í stjórn efnahags- og peningamála og í EMU —
jafnvel enn aðhaldssamari stefnu seðlabankans, ef eitthvað
er. Það blasir því við að laga verður lögin um Seðlabank-
ann að því, sem nú er að gerast um alla Evrópu.
SKRIÐUR Á EINSETN-
INGUSKÓLA
SKRIÐUR er nú að komast á framkvæmd þeirrar stefnu-
mótunar í málefnum grunnskólans, sem ákveðin var
með lögum í tengslum við flutning hans frá ríki til sveitarfé-
laga. Samkvæmt henni skal einsetningu lokið strax upp úr
aldamótum. Við flutninginn 1. ágúst 1996 var aðeins þriðj-
ungur skólanna einsetinn, eða 70 talsins, en 130 skólar
ekki. Bygging skólahúsnæðis vegna einsetningar er mikið
og dýrt verk og var kostnaður áætlaður nær sjö milljarðar
króna. Samkvæmt samningi ríkis og sveitarfélaga leggur
ríkissjóður fram 2.135 milljónir til aðstoðar sveitarfélögunum
við þetta verkefni. Ríkið hefur að auki afhent sveitarfélögun-
um til eignar allt skólahúsnæði grunnskólans. Þetta er hluti
þess heimanmundar, sem sveitarfélögin fá frá ríkinu vegna
flutnings grunnskólans. Reikningurinn er að sjálfsögðu
greiddur af skattgreiðendum og er það með þeim hætti, að
1. janúar sl. hækkaði lágmarks- og hámarksútsvar um 2,79
stig og um næstu áramót fer hækkunin í 2,84 stig. Tekju-
skatturinn lækkaði á móti um 2,74 stig um síðustu áramót
en útsvarshækkun umfram tekjuskattslækkunina er varan-
leg.
Borgarráð Reykjavíkur hefur nú einróma samþykkt fimm
ára áætlun um einsetningu skóla í höfuðborginni og á henni
því að vera lokið árið 2001 og er það í samræmi við ákvæði
laganna. Kostnaður er áætlaður um fimm milljarðar króna.
Strax í haust er ráðgert, að ríflega helmingur grunnskóla
borgarinnar verði einsetinn, eða 18 af 29. Samkvæmt þessu
er Ijóst, að Reykjavíkurborg mun standa fyllilega við sinn
hlut í einsetningu skólans og er það sérstakt fagnaðarefni.
Vonandi munu önnur sveitarfélög ekki láta sitt eftir liggja.
Einsetning skóla hefur lengi verið á óskalista foreldra og
margra skólamanna. Meiri festa verður í skólastarfi og öryggi
barna tryggara. Þá fær hvers konar tómstunda- og félags-
starf væntanlega tækifæri til að blómstra við betri aðstæður.
ÍSLENSKA söguþingið var sett með við- viðhorfum til sögu íslai
höfn í Háskólabíói í gær. Næstu dagana steinsson og Gunnar 1
munu áttatíu fyrirlesarar, bæði erlendir og efni fyrirlestranna spai
innlendir, sagnfræðingar og aðrir fræði- á miðöldum og listasög
menn, segja frá nýjum rannsóknum og bannfæringa og lifandi
ANNA Agnarsdóttir, dósent
í sagnfræði og einn full-
trúa í stjórn þingsins,
setti söguþingið en ávörp
fluttu Ólafur Ragnar Grímsson, for-
seti íslands og Sveinbjörn Björns-
son, rektor Háskóla íslands.
Anna Agnarsdóttir skýrði meðal
annars hvernig farið var að því að
velja þinginu tákn7 sem jafnframt
væri tákn allrar Islandssögunnar.
„Fjallkonan varð loks fyrir valinu,
sem tákn lands og þjóðar. Þessi
mynd af fjallkonunni var táknmynd
á veggspjaldi Benedikts Gröndal á
1000 ára afmæli íslandsbyggðar
árið 1974. Enn kemur fjallkonan
fram á svölum Alþingis á þjóðhátíð-
ardegi íslendinga ár hvert. Fjallkon-
an tengir því íslandssöguna við
samtímann."
Ólafur Ragnar Grímsson^ forseti
íslands, sagði dagskrá Islenska
söguþingsins sýna að víðtækar og
margþættar breytingar hefðu orðið
á sagnfræðirannsóknum og sögu-
þekkingu á síðustu áratugum. „ís-
lenska söguþingið er ánægjulegur
vitnisburður um sóknarkraft grein-
arinnar og áhrifamátt nýrra kyn-
slóða sem nú hafa auðgað íslenska
sagnfræði að nýjum viðfangsefn-
um, þróaðri aðferðafræði, alþjóð-
legum kenningarstraumum,
skarpri gagnrýni og sterkri sjálfs-
vitund.“
Þagað um nýjar uppgötvanir
Ólafur Ragnar gagnrýndi skort á
umræðu um nýjar uppgötvanir ís-
lenskra sagnfræðinga, og vitnaði
þar sérstaklega til nýlegs rits Vals
Ingimundarsonar um samskipti
Bandaríkjanna og íslands á árum
kalda stríðsins. „Kannski eru hags-
munir fyrri tíðar enn svo ríkir í fjöl-
miðlum, flokkum og valdastofnun-
um að flestir kjósi þögnina um slík
tíðindi í ritun íslenskrar nútíma-
sögu.“
Sveinbjörn Björnsson, rektor Há-
skóla íslands, benti á hversu mikill
vöxtur hefði orðið í fjölda sagnfræð-
inga á síðustu árum. Hann sagði
að á síðastliðnum tíu árum hefðu
brautskráðst 244 kandídatar með
BA-próf eða meistarapróf í sagn-
fræði, og flestir hinna áttatíu fyrir-
Iesara á söguþinginu væru úr þeim
hópi. „Þeir hafa margir fullnumað
sig í öðrum löndum en snúið heim
á norðurhjarann til að hlynna að
þessu fjöreggi íslenskrar menningar
og þjóðernis með rannsóknum í
sagnfræði. Háskólinn er stoltur yfir
þeim krafti og grósku sem býr í
ungum og gömlum nemendum hans
á þessu þingi.
Á eftir ávörpunum fluttu þeir
Einar Laxness sagnfræðingur og
Arthur Marwick, prófessor við Open
University, Englandi, fyrstu fyrir-
lestra þingsins. Einar fjallaði um
sagnfræðistörf Jóns Sigurðssonar
en Marwick um aðferðir og tilgang
sagnfræðirannsókna. Bók Marwicks
um þessi efni hefur um árabil verið
notuð við kennslu í sagnfræði víða
um heim, meðal annars við Háskóla
íslands.
Milli ávarpanna flutti söngflokk-
urinn Voces Thules íslensk sönglög
frá fyrri öldum, sum þeirra í nýjum
útsetningum Jóns Nordal sem frum-
fluttar voru í gær.
Nærri þrjátíu fyrirlestrar
fluttir í dag
í dag verða fluttir nálægt þrjátíu
fyrirlestrar um fjölmörg viðfangs-
efni, en aðalefni dagsins er saga
heimilis á miðöldum. Tvö hliðarefni
verða á dagskrá, um persónulegar
heimildir í sagnfræði og og um varð-
veislu og miðlun þjóðararfsins. Þessi
efni verða aðeins opin skrásettum
þinggestum, en átta stakir fyrir-
lestrar, sem haldnir verða í hátíðar-
sal aðalbyggingar verða öllum opn-
ir. Þar mun meðal annars Ingi Sig-
urðsson prófessor fjalla um áhrif
fj ölþj óðlegra hugmyndastrauma
meðal íslendinga 1830-1918, Guð-
jón Friðriksson sagnfræðingur fjall-
ar um ris og hnig flokksfjölmiðla,
Skúli Sigurðsson vísindasagn-
fræðngur segir frá rafvæðingu ís-
lenskrar tilveru, Jón Ólafur Isberg
sagnfræðingur ræðir um lækningar
og iðnbyltingu, Þorsteinn_ Helgason
sagnfræðingur fjallar um íslendinga
sem keyptir voru heim í kjölfar
Tyrkjaránsins og Hannes Hólm-
steinn Gissurarson prófessor um
heimildagildi lifandi mynda. Dag-
skráin hefst klukkan níu fyrir há-
degi.
SVEINBJÖRN Björnsson, rektor I
lands, Ólaf Ragnar Grímsson, og fri
ur velkomin :
SÖNGHÓPURINI
Flokksfjölmii
skerti málfr
ÍSLENSKIR fjölmiðlar voru mjög
vanþróaðir allt fram á síðustu ár í
samanburði við fjölmiðla í nágranna-
löndunum vegna yfirráða stjórn-
málaflokkanna yfir þeim, segir Guð-
jón Friðriksson sagnfræðingur.
Flokkstengsl hófu að veikjast um
1960 en þróunin var hæg og lauk
ekki fyrr en fyrir fáum árum. Guðjón
hefur skrifað sögu íslenskra fjöl-
miðla og er gert ráð fyrir að hún
komi út í haust.
Guðjón skiptir flokksfjölmiðlum í
tvennt. „Annars vegar eru fjölmiðlar
sem voru beinlínis eign flokkanna,
að öllu eða verulegu leyti. Hins veg-
ar eru fjölmiðlar eins og Morgunblað-
ið, sem var í eigu hlutafélags sem
var í sjálfu sér óháð Sjálfstæðis-
flokknum, en studdi hann mjög ein-
dregið og var í raun og veru mál-
gagn hans. Vísir var eins og Morgun-
blaðið hlutafélag, en studdi einnig
Sjálfstæðisflokkinn. Reyndar átti
flokkurinn á tímabili meirihluta í
blaðinu, frá árinu 1958-1966. Sem
dæmi um fjölmiðla sem voru í eigu
flokka má nefna Alþýðublaðið og
Tímann. Tíminn var upphaflega
stofnaður af hópi manna innan Fram-
sóknarflokksins, en síðar eignaðist
flokkurinn blaðið.“
Ekki greint milli frétta
og leiðara
Eitt megineinkenni flokksblað-
anna var að sögn Guðjóns það að
þau greindu ekki milli stjórnmála-
skrifa og fréttaskrifa. „Þetta voru
fremur áróðursmálgögn en frétta-