Morgunblaðið - 16.09.1997, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 16. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Austurland:
Nýlenda Hydro
Aluminium?
FYRIR skömmu
birtist upplýsingaþátt-
ur um norska fyrir-
tækið Hydro Alumin-
ium þar sem fyrirtæk-
ið var talið annað
- stærsta álfyrirtæki í
heimi og jafnframt að
fyrirtækið hefði hug á
fjárfestingu hér á
Iandi. Jafnframt var
þess getið að fyrirtæk-
ið ætti næga úrkost
fyrir uppsetningu ál-
vera og virkjana í Suð-
ur-Ameríku, þar væri
ódýr orka og hóflegur
launakostnaður. Ban-
ana-lýðveldin í Suður-
Ámeríku hafa löngum verið fræg
fyrir þá sök, að auðlindir margra
ríkja þar eru í eigu erlendra aðila.
Háðsnafngiftin „banana-lýðveldi“
^er meðal annars til komið vegna
þess að ríki, sem er ekki einrátt
um eigin orkulindir getur vart tal-
ist til fyllilega sjálfstæðra ríkja.
Um svipað leyti og þessi kynn-
ingardagskrá í sjónvarpinu birtist,
komu tveir íslenskir fulltrúar af
samningafundum við Hydro Al-
uminium í Osló. Annar var utanrík-
isráðherra íslands sem lýsti við-
ræðum um væntanlegar stóriðju-
framkvæmdir nefnds fyrirtækis
hér á landi og nýjum viðhorfum í
v^því sambandi. Samkvæmt frum-
' drögum undirbúningsviðræðnanna
voru þau nýju viðhorf, að Hydro
Aluminíum yrði megin eigandi að
orkulindum, vatnsföllum þeim sem
renna um austurhluta landsins og
kostaði virkjanaframkvæmdir og
jafnframt byggingu 200-400 þús-
und tonna álvers. Utanríkisráð-
herrann taldi þennan viðræðu-
grundvöll og væntanlegar fram-
kvæmdir mjög fýsilegan kost fyrir
atvinnuuppbyggingu á Austurlandi
og gat þess í viðtali að þar með
mætti tengja helstu þéttbýlisstaði
fjarðanna með jarð-
göngum.
í Morgunblaðinu
31. ágúst sl. birtist
samantekt og kynning
á stöðu viðræðna um
stóriðju og um mögu-
leika til orkuöflunar.
Samantekt þessi nefn-
ist „Rafmagnaðir ál-
draumar" og virðast
upplýsingar fengnar
frá iðnaðarráðhera og
fulltrúum Markaðs-
skrifstofu Landsvirkj-
unar. Iðnaðarráðherra
segir: „Við stöndum
þess vegna á tímamót-
um. Nú þarf að huga
að næstu skrefum og við það þarf
mjög að vanda sig.“ Hann minnist
á möguleika á útflutningi raf-
Ef þessi umræðugrund-
völlur verður tekinn al-
varlega, segir Siglaug-
ur Brynleifsson, væri
það hliðstætt því að af-
henda Norðmönnum
landhelgina fyrir Aust-
fjörðum.
magns með sæstreng en höfuð
úrkosturinn í sölu rafmagns er að
hans dómi álver á Reyðarfirði í
eigu Hydro Aluminium og „ís-
lenskra fjárfesta".
Síðan segir: „Hugmyndirnar á
bak við álver Hydro Aluminium
eru í grundvailaratriðum frá-
brugðnar því sem áður hefur
þekkst í uppbyggingu stóriðju hér
á landi, eins og fram kemur ann-
ars staðar í þessari umfjöllun —
Verkefnafjármögnun í stað ríkis-
Siglaugur
Brynleifsson
ábyrgðar — (innskotskafli). Við-
skiptahugmyndin felst ekki í því
að erlenda fyrirtækið byggi og
reki álver og íslenska ríkið virki
og selji orkuna, heldur er rætt um
að koma á fót „verkefnafjármögn-
uðu orkufyrirtæki með blandaðri
eignaraðild og að álbræðslan verði
í meirihlutaeigu Hydro Aluminium
og íslenskra fjárfesta..." Áætlað
er að heildarfjárfesting í orkuveri
og álbræðslu verði á bilinu 100-110
milljarðar kr.“
Það kemur fram í umfjöllunum
að Landsvirkjun er oíViða að
standa að virkjunum sem ætlaðar
eru 400 þúsund tonna álveri, enda
ekki ólíklegt að stjórnvöld hiki við
að taka á sig skuldbindingar
Landsvirkjunar sem þessu fylgja —
helmingur ríkisskuldanna nú eru
tilkomnar vegna framkvæmda
Landsvirkjunar.
„Verkefnafjármagnað orku-
fyrirtæki“ þýðir Ijármögnun Hydro
Áluminíum á væntanlegri virkjun
og þar með eign þess fyrirtækis á
orkulindunum — fallvötnunum,
sem eru talin önnur höfuðauðlind
landsmanna.
Grundvallarbreytingin er því
fólgin í afhendingu íslenskra orku-
linda í hendur erlendra aðila — hér
Norsk Hydro, en norska ríkið er
eigandi þess fyrirtækis að hálfu.
Hér er komin banana-lýðvelda póli-
tíkin.
Það hlýtur að vekja undrun að
utanríkisráðherra, iðnaðarráð-
herra og aðrir samningaaðilar iðn-
aðarráðuneytisins og Landsvirkj-
unar skuli ljá máls á tilmælum
fulltrúa Hydro Aluminium um eign
orkulinda.
Manni kemur í hug danska hug-
takið „bondefangeri" og „bonde-
fange“, sem útleggst á íslensku
„að hlunnfara sveitamanninn11
ellegar einfeldninga úr öðrum
starfsstéttum — eða til komi óljós
skilningur á hugtakinu „sjálfstætt
ríki“ og „sjálfstæði" en forsenda
þess er tvímælalaust yfirráð og
eign orkulinda og auðlinda lands
og lagar.
Ef þessi tillaga og umræðu-
grundvöllur verður tekinn alvar-
lega, þá væri það hliðstætt því að
landhelgin fyrir Austijörðum væri
afhent Norðmönnum eða norsku
ríkisfyrirtæki til eignar og afnota.
Höfundur er rithöfundur.
Kynjamisrétti Hvatar
UNDIRRITAÐUR
hefur nú sótt um að fá
inngöngu í Hvöt, félag
sjálfstæðiskvenna,
sem fullgildur félagi,
enda þótt hann sé karl-
maður. Þykir mér að
það sé tímaskekkja að
í lýðræðislegum stjórn-
málafélögum þrífist
félagsskapur sem hef-
ur það í lögum sínum
að mismuna eftir kynj-
um.
>. Sveitarstjómar-
kosningar eru á næsta
ári. Þar mun hluti af
kosningaáróðri Sjálf-
stæðisflokksins vænt-
anlega ganga út á það að varasamt
sé að kjósa Kvennalistann, þar eð
þar fari ólýðræðislegur flokkur að
því leyti að hann leyfi aðeins konum
inngöngu. Hér mun þó frammistaða
Sjálfstæðisflokksins skera í augum,
vegna slælegs brautargengis
kvenna í flokknum, og vegna kynja-
misréttisstefnu Hvatar.
Þetta er því grátlegra þegar til
þess er litið að Framsóknarflokkur-
inn hefur nýlega tekið af skarið,
og leyft körlum inngöngu í félög
framsóknarkvenna. Að því leyti
standa þeir betur að vígi í sveitar-
og borgarstjórnarkosningunum sem
eru framundan.
Kynskipt félög eru almennt á
. undanhaldi, svosem Rótarýfélögin
eru dæmi um: Þar opna æ fleiri
félög sig fyrir konum.
Jafnvel Kvenréttinda-
félag íslands útilokar
ekki karlmenn.
Sjálfstæðisflokkur-
inn mun reyndar standa
sig betur að þessu leyti
í öðrum félögum sínum
og ráðum: þar eru kon-
ur ekki útilokaðar með
lögum, né heldur karl-
ar. Þannig eru konur í
Heimdalli, í málfunda-
félaginu Óðni og í
stjómum svæðisfélag-
anna í Reykjavík; auk
borgarstjómar og á Al-
þingi, og jafnvel á ráð-
herrastóli.
Nýlega voru samþykkt lög Evr-
ópusambandsins á Alþingi þar sem
bannað er að mismuna fólki eftir
þjóðernisuppruna, kynþætti eða
kyni. Það væri verkefni fyrir jafn-
réttisnefnd að athuga hvort þessi
lög ættu ekki að sumu leyti við um
fijáls félagasamtök einnig. Það
væri t.d. ólíklegt að Kvennalistinn
kæmist upp með að útiloka konur
frá inngöngu sem væru nýbúar frá
Grænlandi eða inúítar eða af út-
lenskum foreldrum. Eða þá líkam-
lega eða andlega fatlaðar eða með
einhvern arfgengan sjúkdóm. Af
hverju má þá útiloka fólk á grund-
velli líkamlegra kyneinkenna?
Þetta þarf Kvennalistinn að
hugsa um, og einnig Hvöt; félag
sjálfstæðiskvenna, sem og kvenfé-
Nýlega voru samþykkt
lög Evrópusambandsins
á Alþingi, segir Tryggvi
V. Líndal, þar sem
bannað er að mismuna
fólki eftir þjóðernisupp-
runa, kynþætti eða kyni.
lög í flokkum öðrum en Framsókn-
arflokknum.
Mér skilst að á næsta aðalfundi
Hvatar í nóvember muni verða lögð
fram lagabreytingartillaga þess
efnis að körlum verði leyft að ger-
ast flárstyrktarfélagar. Hins vegar
sé þetta gamla og virðulega félag
ekki tilbúið að hugleiða að veita
karlmönnum rétt til að verða al-
mennir félagsmenn með atkvæðis-
rétt, hvað þá að bjóða sig fram til
stjórnarsetu, þ.e. að verða fullgildir
meðlimir félagsins.
Ég held að ef það dragist að leysa
úr þessu máli, muni virðing Hvatar
fljótt þverra, sem og Sjálfstæðis-
flokksins almennt. Því sé Sjálfstæð-
isflokknum greiði ger ef almennir
flokksmenn hans knýi á um það í
fjölmiðlum, að hann þekki sinn vitj-
unartíma, og dagi ekki uppi sem
nátttröll, að þessu leyti.
Höfundur er þjóðfélagsfræðingur.
Tryggvi V.
Líndal
Olafur Jóhann
og meint andúð
gagnrýnenda
í VIÐTALSÞÆTTI á
Stöð 2 í desember síð-
astliðnum líkti Ólafur
Jóhann Ólafsson rithöf-
undur íslenskum bók-
menntagagnrýnendum,
sem þá höfðu flestir
gefíð honum heldur
slæma dóma fyrir nýj-
ustu skáldsögu sína Lá-
varð heims, við ösku-
tunnurnar og ruslið sem
hann þyrfti að klofa yfír
á göngu sinni um New
York borg dag hvern.
Ólafur Jóhann sagðist
vera orðinn vanur því
að hafa ruslið þannig
fyrir fótum sér, hann
leiddi það bara hjá sér og léti það
ekki aftra sér í að ná takmarki sínu.
í Morgunblaðinu 26. ágúst síðast-
liðinn_ birtist svo grein eftir Pétur
Má Ólafsson, útgáfustjóra Vöku-
Helgafells, sem gefur bækur Ólafs
Jóhanns út hér á landi, þar sem
nokkrir íslenskir gagnrýnendur og
Undirritaður hefur ekki
orðið var við að andúð-
arfullir hópar hafi
myndast gegn Ólafi Jó-
hanni hér á landi, segir
Þröstur Helgason, og
telur sjálfan sig ekki
hluta af slíkum söfnuði.
„ýmsir hérlendir menningarpostul-
ar“ eru teknir í karphúsið fyrir að
hafa fjallað um þýðingu á skáldsögu
Ólafs Jóhanns, Fyrírgefningu synd-
anna. Gefið er í skyn að þeir séu í
einhvers konar herferð gegn Ólafi
Jóhanni vegna þess sem kallað er
„velgengni íslensks rithöfundar á
erlendum bókamarkaði". Einnig eru
íslenskir kollegar Ólafs Jóhanns
sagðir þjást af öfundsýki af sömu
ástæðu. Þetta segir Pétur Már að
kanadískui- bókmenntamaður, sem
heimsótti Island fáeina daga í fyrra,
hafi bent honum á i einkasamtali
við sig. Þessi kanadíski maður, sem
heitir Greg Gatenby og er listrænn
stjórnandi Harbour Front Readings
Series í Toronto, hitti nokkra bók-
menntamenn hér á landi sem, sam-
kvæmt grein Péturs, höfðu víst frek-
ar lítið álit á verkum Ólafs Jóhanns.
Þegar Gatenby svo hitti Pétur Má
og fékk að heyra að Ólafur Jóhann
hefði verið tilnefndur til íslensku
bókmenntaverðlaunanna, selst í
13.000 eintökum „sex vikum fyrir
jól“ og að Random Hause hefði gef-
ið skáldsögu hans út í Bandaríkjun-
um og önnur stór forlög í nokkrum
öðrum löndum þá lagði hann tvo og
tvo saman og komst að fyrrnefndri
niðurstöðu. I grein Péturs Más seg-
ir: „Nú þótti þeim kanadíska nóg
komið og hafði hann sjálfur fundið
ástæðu þess að íslenskir kollegar
Ólafs Jóhanns vöruðu gestinn við
þessum voðalega höfundi: „Ahh,
jelousy," (öfund) sagði hann.“
Ekki veit ég hvort þessi saga
Péturs Más er einhvers konar tilraun
til þess að upphefja Ólaf Jóhann sem
rithöfund. Ef sú er raunin þá hefur
það mistekist algerlega enda ekki
líklegt til árangurs að hossa ein-
hveijum á kostnað annarra. Það
hefði hins vegar verið ótvíræð viður-
kenning fyrir Ólaf Jóhann og í frá-
sögur færandi ef Gatenby hefði boð-
ið honum á upplestrarhátíð sína en
það gerði hann ekki eins og kom
fram í viðtali við hann á Bylgjunni
5. september síðastliðinn.
En hvað sem því líður þá hlýtur
það að vera rithöfundi þung byrði
að telja sig standa í þvílíku stríði
við íslenskan bókmennta- og menn-
ingarheim. Slík staða
myndi örugglega sliga
alla venjulega menn.
Misskilningur
Péturs Más
I fyrrnefndri grein Pét-
urs Más í Morgunblað-
inu er undirritaður sak-
aður um „ótrúlega
smekkleysu“ þegar
hann fyallaði um grein
Jóns Yngva Jóhanns-
sonar um þýðinguna á
Fyrirgefningu syndanna
sem birtist í Tímariti
Máls og menningar fyrr
á þessu sumri.
Að sögn Péturs Más
á ég að hafa haldið því fram að
Ólafur Jóhann sé ekki höfundur
bandarísku útgáfunnar á Fyrirgefn-
ingu syndanna. Þetta er misskilning-
ur. I grein minni,sem birtist í Morg-
unblaðinu, segi ég að skrif Jóns
Yngva veki upp ýmsar spurningar,
til dæmis um það hvort þær róttæku
breytingar sem Jón Yngvi segir að
hafi verið gerðar á bókinni í þýðingu
hafi haft áhrif á viðtökur hennar
erlendis. Einnig er sagt að það gæti
verið hnýsilegt _að vita hver gerði
breytingarnar. I ljósi þess að Jón
Yngvi færir sannfærandi rök fyrir
því að bókin sé löguð að bandarísku
bókmenntakerfi er sagt líklegt að
breytingarnar séu gerðar af mönn-
um sem hafa sérþekkingu á því, sem
sé af ritstjórum bandaríska útgef-
andans. Síðan er spurt: „Ef svo er
fer þá höfundarhugtakið ekki á flot?
Eru stafir höfundarnafnsins á titils-
íðu Absolution kannski farnir að
mást burt, eins og raunin varð á um
nafn þýðandans?" Hér er því ekki
haldið fram að Ólafur Jóhann sé
ekki höfundur bókarinnar heldur
spurt hvort staða höfundarins breyt-
ist ekki við þá meðhöndlun sem sag-
an hefur fengið í bandarísku útgáf-
unni sem, vel að merkja, láðist að
taka fram hver þýddi.
Engir andúðarfullir hópar
Pétur Már telur undirritaðan hafa
sett sig í hóp þeirra sem „sjá ofsjón-
um yfir velgengni íslensks rithöfund-
ar á erlendum bókamarkaði" með
skrifum sínum. Það er slæmt ef
gagnrýnendur mega ekki velta vöng-
um yfir verkum Ólafs Jóhanns án
þess að eiga það yfir höfði sér að
vera sakaðir um öfundsýki og ein-
hvers konar ofsóknir - að ég tali
ekki um skítkast eins og það sem
Ólafur Jóhann vænir menn um.
Undirritaður hefur ekki orðið var
við að andúðarfullir hópar hafi mynd-
ast gegn Ólafi Jóhanni hér á landi.
Og sjálfur telur hann sig ekki vera
hluta af slíkum söfnuði. Það er hins
vegar engu líkara en Ólafur Jóhann
og útgefandi hans sjái ofsjónum yfir
þeirri athygli sem þeir þó fá.
Sjálfur hef ég enga ástæðu til
öfundar gagnvart Olafi Jóhanni,
hvað þá ofsókna eða skítkasts. Ég
hef birt ritdóma um tvær bækur
Ólafs Jóhanns; einn jákvæðan og
annan neikvæðan sem er raunar lýs-
andi um viðtökur bóka hans hér á
landi - þær hafa bæði fengið góða
dóma og vonda.
I stað þess að ráðast með óbótum
og skömmum á gagnrýnendur og
rithöfunda hefði Pétri Má verið meiri
sæmd í því að svara einkar vand-
aðri grein Jóns Yngva á fræðilegan
hátt, það er að segja með rök-
studdri gagnrýni á niðurstöður hans.
Slík grein hefði vafalítið getað vakið
gagnlega umræðu um verk Ólafs
Jóhanns þótt hún hefði sennilega
ekki vakið jafn mikla athygli al-
mennings og sú grein sem Pétur
Már birti í Morgunblaðinu.
Höfundur er blaðamaður og
gagnrýnandi á Morgunblaðinu og
formaður Samtaka gagnrýnenda.
Þröstur
Helgason