Morgunblaðið - 11.12.1997, Qupperneq 38

tJI? StittF ti'itft*>Ht«t<tt1 F f fiHli JffttHHMiíFHt
38 FIMMTUDAGUR 11. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Óskabam
BÆKUR
Barnabök
ÓSKASTUNDIR
eftir Ania Bergmann. Margrét Lax-
ness myndskreytti.
Útgefandi Mál og menning.
Leiðbeinandi verð 1.490 kr.
ÁLFHEIMAR eru eins og hver
annar bær á Islandi og þar býr
fólk eins og í hverjum
öðrum bæ á íslandi og
þar gerast hlutir eins
og í hverjum öðrum
bæ á íslandi. Hildur
er líka eins og hver
annar krakki á ís-
landi. Hún á fjöl-
skyldu, vinkonu og
hund. Allt er svo
venjulegt í kringum
hana. Allir eru upp-
teknir af sínu og í raun
er það bara amma sem
hefur tíma fyrir hana.
Pabbi flækist um allan
heiminn í tölvunni,
mamma sökkvir sér
sífellt í ný áhugamál,
Árni
Bergmann
stóri bróðir á enga samleið með
neinum á heimilinu og það er helst
að litli bróðir veiti Hildi athygli og
það heldur mikla. Hildi leiðist. Hún
á allt en samt ekki.
Hildur sökkvir sér í heimsfrétt-
irnar til að vinna upp tilbreytinga-
leysið heima fyrir og vissulega er
af nógu að taka af sorglegum at-
burðum. Þegar grannt er skoðað
er nóg af vandamálum heima fyrir
líka. Hildur skilur ekki af hverju
til er mikið af vondu fólki og hætt-
um af öllu tagi. Mikið vildi hún
geta breytt öllu til hins betra. Og
kannski getur hún það.
Oskadísin vitjar Hildar. Hún fær
töluverðan fjölda af óskum með
nokkrum skilyrðum. Þau eru að
hún getur ekki óskað sér neins né
sagt öðrum frá þessu - og ekki
gert nein kraftaverk. Óskirnar
geta ekki bætt úr öllu heimsins
böli. Það er erfitt að geta hjálpað
til með eitt en um leið gerist eitt-
hvað annað. Til hvers er þá leikur-
inn gerður? Ósköp er erfitt að geta
ekki sagt neinum og enn erfiðara
er að fá aldrei klapp á bakið fyrir
hjálpina. Það er þó bót í máli að
það er hægt að nota óskirnar til
að hrekkja pínulítið.
Hversu margar ósk-
ir Hildur fær og hvern-
ig henni gengur að
halda skilmálana kem-
ur í ljós við lesturinn
en Hildur verður vissu-
lega að fylgjast vel
með alls staðar. Bara
það getur verið erfitt
og þreytandi og nauð-
synlegt að hvíla sig á
milli. Sagan er
skemmtileg, blanda af
raunsæi og ævintýri,
en nútimasaga. Hún
sýnir hvernig ólíkir
aldurshópar takast á
við hið daglega líf og
ráða fram úr uppá-
komum þess. Einnig er tæpt á
vandamálum í íslensku samfélagi
og heiminum öllum og hvernig má
leysa þau með því að spyija réttra
spurninga. Svör eru ekki endilega
á reiðum höndum en aðalatriðið
er að spyija og leita skilnings.
Teikningar tilheyra hveijum
kafla, þær eru látlausar og ein-
faldar. Persónusköpun er góð,
hver persóna tekur framförum og
allt er á réttri leið þó vissulega
hlaupi stundum snurða á þráðinn
í samskiptum Hildar við alla í
kringum hana. Örlitlir hnökrar eru
á prófarkalestri, sem er enn mikil-
vægari þegar um barnabækur er
að ræða.
Kristín Ólafs
Að lifa í sátt
við lífið og lög-
mál þess
BÆKUR
Ljóð
í SPEGLASAL
eftir Onnu S. Snorradóttur. Kápu-
mynd: Mússa. Útgefandi: Fjörður.
ÁRIN líða, skilja eftir sig gleði
og sorg, sár og tár. Það skeljar
yfir sárin og lærist að
lifa með þeim. Þetta
er sjálft lífsferlið. Það
veit skáldið Anna S.
Snorradóttir: Minn-
ingarnar gera okkur
fijáls / við förum til
baka í tímanum / tín-
um upp það / sem við
héldum best.
Skáldinu er lagið að
lýsa listrænni fegurð
náttúrunnar: Þann
dag sat hjarta mitt /
þétt við fegurðina og
gleðina / - hin hverf-
ulu form sumars - /
og óspillt golan söng
og andaði / á grann-
vaxin puntstrá.
Það er eins og skáldið reyni að
ráða í gátur lífsins sem verða því
áleitnari sem árin líða í mannlífi.
Engin fullyrðing, engin ásökun ef
eitthvað hefur glatast á vegferð-
inni, aðeins spurn í sátt:
Áttir
Hvers vegna fór ég í þessa átt
en ekki einhveija aðra?
Er það tilviijun að ég er hér?
Hendur mínar
á þessu borði, fætur
á þessu gólfi?
Anna S. Snorradóttir skiptir
ljóðum sínum í tvo kafla: I. Meðan
grasið sefur, II. í speglasal.
Það fagra og góða er í raun
undirtónn allra ljóðanna. Unaður
felst í stundunum sem skáldið á í
faðmi náttúrunnar, hvort heldur
er heima eða erlendis. Prönguð
sýndarmenning samtímans virðist
ekki ná til skáldsins, það lifir og
hrærist utan og ofan
við hana. Það viður-
kennir að lífið er víst
óskiljánlegt og horfir
til þess af hógværð:
í ágústhúminu
Sólroðið haf í óskiljanlegum
litum
og í skapi sem ekki verður
skýrt.
Allt það sem er en við
sjáum ekki
allt sem við áttum og
skildum ekki.
Anna S.
Snorradóttir,
Ljóð Önnu S.
Snorradóttur í þessari
bók vitna til vaxandi
þroska í skáldskap hennar.
Það er óhætt að minnast þess
dularfulla fyrirbrigðis er Guðrún
Gjúkadóttir dýfði hendi sinni í sjóð-
andi vatn og kom upp með gim-
steina án þess að skaðast. Samlík-
ingin er ekki svo fjarstæð ef grannt
er skoðað. Anna S. Snorradóttir
hefur dreift og dreifir sínum til
afkomenda og annarra.
Geðfellt er að horfa á kápumynd
eftir Mússu. Hún samræmist inni-
haldi ljóðanna.
Jenna Jensdóttir
Nýjar hljóðbækur
• FÓTSPOR á himnum er eftir
Einar Má Guðmundsson í lestri höf-
undar.
Bókin er á fjórum snældum og
tekur um 5 klst. í flutningi. Verð
3.680 kr.
0 Vestur í bláinn er skáldsaga eft-
ir Kristínu Steinsdóttur. Sagan er
lesin af höfundi og Sigrúnu Eddu
Björnsdóttur leikkonu. Bókin er á
fjórum snældum. Leiðbeinandi verð
kr. 1.880.
• Eiríks saga rauða og Græniend-
inga saga eru í lestri Kristjáns Eld-
járns og Vigdísar Finnbogadóttur.
Inngangsorð flytur dr. Ólafur Hall-
dórsson.
Eiríks saga var hljóðrituð hjá Rík-
isútvarpinu árið 1961, en Grænlend-
inga saga hjá Hljóðbókagerð
Blindrafélagsins 1997. Bækurnar
eru á tveimur snældum og tekur um
tværklst. íflutningi. Verð: 1.490 kr.
0 Harðarsaga ogHólmverja er í
flutningi Maríu Sigurðardóttur leik-
konu.
Hetja sögunnar er Hörður Grím-
kelsson, skáld og útilegumaður.
Bókin erá tveimur snældum, um
þrjárklst. í flutningi Verð: 1.490 kr.
0 Hávarðar saga ísfirðings er
Örnólfur Thorsson les.
Sagan af Hávarði halta og herför
hans til hefnda vestur á fjörðum er
hetjusaga. Sagan er á tveimur
snældum, um 2:20 klst. að lengd.
Verð: 1.490 kr.
• Vatnsdæla saga og Gull-Þóris
saga er Guðmundur Andri Thorsson
rithöfundur og Guðlaug María
Bjarnadóttir leikkona lesa.
Vatnsdæla saga er breið ættar-
og fjölskyldusaga um fimm kynslóð-
ir Gull-Þórs saga (eða Þorskfirðinga
saga) er ævisaga með kynjabragði
um Þóri og aðra stráka vestur í
Þorskafirði. Sögurnar eru á fjórum
snældum, um 5 ‘/z klst. í flutningi.
Verð: 2.290 kr.
Útgefandi þessara hljóðbóka er
Hljóðbókaklúbburinn. Ritstjóri er
Örnólfur Thorsson. Hlynur Helgason
hannar útlit og bókakápur. Sögurnar
eru hljóðritaðar og framleiddar í
Hljóðbókagerð Blindrafélagsins.
Stjórn upptöku annaðist Gísli Helga-
í einlægni sagt
BÆKUR
Endurminningar
FRÁ KÚAREKTOR TIL
LEIKSTJÓRA
eftir Höskuld Skagfjörð. 137 bls.
Skákprent. 1997.
HÖSKULDUR Skagfjörð má vel
teljast til naívista í ritlistinni.
Minnir hann ekki stundum á Eirík
frá Brúnum? Slíkum hættir til að
láta allt flakka. En geta líka verið
skemmtilegir. Jafnvel án þess að
ætla sér það!
Höskuldur skrifar ekki ætíð
skipulega. Ekki fer hann heldur
troðnar slóðir hvað frásagnartækni
varðar. Með bók hans í höndum
er oft eins og maður sé að hlýða
á munnlega frásögn fremur en að
lesa saminn, ritaðan texta. Endur-
minningum sínum skiptir Höskuld-
ur í marga stutta þætti sem eiga
sér ekki endilega formlegt upphaf
né gagngerðan endi. Hann hefur
margan hitt og mörgum kynnst.
Mönnum, sem hann hefur fyrirhitt
á lífsleiðinni, lýsir hann gjarnan í
fáum en skýrum dráttum, segir til
að mynda af þeim eina stutta sögu
sem þarf ekki að vera merkileg
en getur eigi að síður gefið glögga
hugmynd um geðslag og framferði
viðkomandi. Þannrg lýsir Höskuld-
ur bæði Kjarval og Þórbergi svo
dæmi séu tekin. Einneginn ræðir
Höldur hispurslaust um karla og
konur sem reyndust honum ands-
núin. Eitt sinn lenti hann t.d. í
málaþrasi við frú nokkra, fræga
og mikls metna. Sem hann rifjar
upp samskipti þeirra
lætur hann sig ekki
muna um að kalla
hana pakk. Ekki var
það nú fallegt! En orð-
anna hljóðan fer ekki
alltént eftir því hvað
sagt er heldur hvernig!
Samhengið — sem og
talsmátinn almennt —
ræður blæbrigðum
orðanna.
Höskuldur segir
líka gamansögur af
sjálfum sér. A Kúbu
hitti hann til að
mynda stássmey eina,
dándisfríða. Af frá-
sögninni má ætla að
hún hafi verið að bjóða seftor að
spila við sig tveggja manna alkort
svo stuðst sé við orðalag Eiríks.
Höskuldur, sem hélt til á lúxushót-
eli, gaf henni peninga, og skar
það ekki við nögl, bauð henni síð-
an inn að íslenskum sveitasið,
leyfði henni að fara í bað sem
telst til munaðar í þvísa landi,
fylgdi henni síðan til dyra og
kvaddi hana með handabandi eins
og sómakærum sveitamanni
sæmdi. Líkt og hann væri að segja
vertu sæl við heimasætu af næsta
bæ! Og aldeilis óspjölluð hvarf
seftoríta af hans fundi.
Höskuldur getur líka skemmt
lesandanum með frásögnum af
dramatískum hrakföllum. Þegar
hann var að leika í Tehúsi ágúst-
mánans hrundi tehúsið yfir hann.
Leikarinn féll í öngvit. En lifði af
ósköpin. Ef til vill varð atvikið til
þess að hann hvarf af fjölunum —
að mestu — en gerðist
þess í stað leikstjóri
og upplesari og starf-
aði sem slíkur vítt og
breitt um land; auk
þess sem hann fór eitt
sinn til Færeyja til að
lesa upp fyrir frændur
okkar þar. Hann hefur
tekið list sína alvar-
lega en aldrei lokast
inni í leikhúsinu.
Heimur daglega lífsins
hefur átt hug hans að
jöfnu.
Höskuldur er Skag-
firðingur að ætt og
uppruna. Hann stund-
aði ýmis störf og kom
víða við áður en hann gerðist leik-
ari og leikstjóri. Til dæmis æfði
hann íþróttir sem er vafalaust góð-
ur skóli fyrir þann sem á eftir að
teygja sig og beygja á leiksviði.
Höskuldur er sem sagt sögu-
maður góður og liðtækur húmo-
risti. Eitt sinn arkaði hann inn á
fæðingardeild til að heimsækja
konu sem nýlega hafði alið barn.
Þar beið hans hjúkrunarliðið,
hvítklætt og alvarlegt, og óskaði
honum til hamingju með afkom-
andann!
Þó texta þessarar bókar hefði
sums staðar mátt færa til betri
vegar lætur maður hnökrana
hvergi spilla fyrir sér ánægjunni
af lestrinum. Sá má vera meira
en lítið þrúgaður af skammdegi-
smyrkrinu ef Höskuldur Skagfjörð
getur ekki komið honum í gott
skap!
Erlendur Jónsson
Höskuldur
Skagfjörð
Ævistríð Helga
Hóseassonar
BÆKUR
Æ v i s a g a
MEÐAN EINHVERENNÞÁ
ÞORIR
Mannréttindabarátta Helga Hóseas-
sonar. Einar Björgvinsson. Fjölvaút-
gáfa, 1997,176 bls.
MARGIR höfuðborgarbúar muna
eftir Helga nokkrum Hóseassyni og
einkennilegu stríði
hans við kirkju og
dómsvald. Megnið af
þroskaárum sínum
hefur það verið honum
mest kappsmál að fá
ónýttan skírnarsátt-
mála sinn og afmáðan
úr þjóðskrá. Þetta hef-
ur hins vegar ekki ver-
ið hægt því að hvoru
tveggja er að sáttmáli
þessi er einkamál
Helga og Guðs almátt-
ugs og í það getur eng-
inn blandað sér og eins
hitt að engin eyðublöð
eru til fyrir slíka af-
skráningu.
Árum eða áratugum saman hefur
Helgi reynt að fá málum sínum fram-
gengt. Hann fór bónarveg, höfðaði
mál, tók sér mótmælastöðu með
borða og spjöld, sletti skyri á tignar-
menn og makaði tjöru á Stjómarráðs-
húsið. Lögreglan hafði vökult auga
með Helga. Otal sinnum hefur hann
verið tekinn höndum, handjámaður
og stungið í svartholið. í geðrannsókn
hefur Helgi verið sendur, en alltaf
hefur hann haldið áfram baráttu
sinni. Að öðru leyti má af þessari
frásögn skiljast að Helgi sé hvers-
dagslega gæflyndur maður, sam-
viskusamur iðnaðarmaður og vellát-
inn og góður heimilisfaðir.
Langmestur hluti þessarar bókar
er nákvæm frásögn af þessu langa
stríði. Orðaskipti eru stundum til-
greind, býsna spaugileg á köflum,
en líklegt er að þau séu eitthvað
endursamin.
í upphafi bókar er
nokkuð sagt frá ætt-
erni og uppvexti Helga,
en að öðru leyti virðist
inntak lífs hans hafa
mestmegnis verið þessi
styijöld.
Bók sem þessa má
efiaust skoða frá mörg-
um hliðum eða sjónar-
hornum. Vel má líta á
ástand söguhetjunnar
sem afmarkaða geðbil-
un og býst ég við að
slíkt mat standist. En
þá þarf lfka að líta á
hina hliðina, afskipti
kirkju, dómstóla og
lögreglu. Þar er líka
sitt hvað að sjá sem manni getur
fundist einkennilegt. Kannski var
einhver bilun þar líka, óþörf stífni,
húmorleysi og skortur á mannúð
a.m.k. framan af.
Á þetta legg ég þó engan dóm.
En bókin er undarleg frásögn af
undarlegu máli. Hún lýsir með
nokkuð sérstökum hætti inn í einn
skrítinn kima íslensks mannlífs.
Sigurjón Björnsson
Helgi
Hóseasson