Morgunblaðið - 11.12.1997, Blaðsíða 62

62 FIMMTUDAGUR 11. DESEMBER 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
-fc
Verðtryggð
grunnlaun
og bætur
PEIR sem hafa
kynnst af eigin raun
verðbóta- og vísitölu-
svindlinu síðustu ára-
tugina eiga e.t.v. erfitt
með að átta sig á og
tfeysta því, sem er að
gerast þegar laun og
tryggingabætur eru á
víxl aftengd og tengd
við mismunandi vísitöl-
ur og taxta. Reiknaðar
eru margs konar vísitöl-
ur til að mæla verð-
breytingar, en þær sem
oftast eru notaðar nú til
viðmiðunar eru launa-
og neysluvöruvísitala,
auk byggingavísitölu.
Þessar þrjár vísitölur
voru um tima settar saman og not-
aðar sem mæling á verðbótum
launa og eftirlauna. (Neysluvöru-
vísitalan bar þá annað nafn, ef ég
rhan rétt var hún kölluð verðlags-
vísitala.)
Launavísitalan mælir launabreyt-
ingar og er nú að því leyti áreiðan-
legri en viðmiðun við taxta, að hún
er fengin með upplýsingum frá
ákveðnum fjölda fyrirtækja í mis-
munandi starfsgreinum. Neyslu-
vöruvísitalan mælir breytingar á
verðlagi (verðbólgu). Byggingarvísi-
talan mælir breytingar á kostnaði
við byggingar.
Greiðslur úr almennu lífeyris-
:ijóðunum og A-deild opinberu sjóð-
anna eru miðaðar við neysluvöru-
vísitölu, en úr B-deild er greitt hlut-
fall af launum í því starfi semeftir-
launamaður var í hjá því opinbera
- til þess þarf ekki vísitölu.
Hvernig er þetta reiknað?
Fram til áramótanna 1995-96
voru grunnlífeyrir og bætur reikn-
uð eftir breytingum á lægsta taxta
verkamanna, sem var raunar svikul
viðmiðun sökum þess að taxtanum
var haldið niðri, m.a. vegna viðmið-
unarinnar. Um framangreind ára-
mót voru þessi tengsl afnumin og
lögboðið að ráðherra
skyldi ákveða í fjárlög-
um hvers árs hvort
breytingar skuli gera.
Með því að tengja
þetta nú við launaþróun
og neysluvöruvísitölu,
með þeim formerkjum
að bætur skv. launaþró-
un skuli aldrei verða
lægri en þær væru skv.
neysluvöruvísitölu,
virðist vel frá verð-
tryggingu gengið. - Á
þessu er þó sá galli að
breytingin er aðeins
einu sinni á ári, hefði
þessi breyting verið
gerð um síðustu áramót
myndum við engar
hækkanir fá fyrr en um þessi ára-
mót. Þessi tenging núna mun ekki
hafa áhrif fyrr en um áramótin
1998-99. Máli skiptir því hvorum
megin við áramót hækkanir koma,
gæti munað heilu ári.
Áframhaldandi viðmiðun við
lægsta taxta verkamanna hefði aft-
ur á móti gefið meiri hækkun en við
höfum fengið í ár eða 23,6% miðað
við byggingaverkamenn. Þama
kemur fram samspil og mismunur
launa og taxta. Verkamenn fengu
ekki svona mikla kauphækkun, en
taxtahækkunin var svona mikil
vegna þess að dulin laun, yfirborg-
anir, bónusar o.fl. var tekið inn í
taxtana. Þetta, sem nú kom inn í
taxtana, var það sem verið var að
fela um margra ára skeið til þess að
það mældist ekki í viðmiðunartaxta.
Ekki láta deigan síga!
Tengingin við launa- og verðlags-
þróunina, þótt góð sé, kostar ríkis-
kassann ekki einn eyri. Við skulum
því ekki vera svo þakklát og ánægð
að við gleymum að margt er enn
óunnið, eins og m.a. þetta:
1. Ríkissjóður skuldar okkur tví-
sköttun, sem ekki er enn búið að
bæta þeim að fullu, sem greiddu í
lífeyrissjóði frá 1988 til 1995 og eru
Árni
Brynjólfsson
nú komin á eftirlaun.
2. Það er enn eftir að tvöfalda
grunnlífeyrinn svo hann nái sinni
upprunalegu mynd. E.t.v. skipta 15
þús. á mánuði ekki máli fyrir þá
sem hæst hafa laun og eftirlaun, en
skiptir hina - og mest þá launa-
lægstu.
3. Lífeyri að vissu hámarki á að
skattleggja eins og fjármagnstekj-
ur.
4. Skerðingar- og skattleysis-
mörk eftirlaunafólks verði hækkuð
til að draga úr jaðaráhrifum.
5. Jafnað verði á milli einstak-
linga og hjóna varðandi persónufrá-
drátt o.fl.
6. Aldraðir fái áhrif á rekstur eig-
in lífeyrissjóða.
Launavísitalan mælir
launabreytingar, segir
Arni Brynjólfsson, og
er nú að því leyti
áreiðanlegri en
viðmiðun við taxta, að
hún er fengin með
upplýsingum frá
ákveðnum fjölda
fyrirtækja í
mismunandi
starfsgreinum.
Rosknir rumska
Með vaknandi vitund aldraðra
um eigin hagsmuni og tilverurétt
hefur áhugi á þeim og málefnum
þeirra vaxið og er það vel, en teikn
eru á lofti varðandi tilgang stjóm-
málaflokka og jafnvel verkaiýðsfé-
laga. Tilgangurinn virðist vera sá
hjá stjómmálaflokkunum, a.m.k.
sumum, að skipta okkur niður í
máttlausa félagsbúta og verkalýðs-
félögin vilja gjarnan geta talað fyrir
okkur þegar það hentar.
Sem betur fer eru flestir aldraðir
vaxnir upp úr skilyrðislausu flokks-
fylgi og vinna saman þverpólitískt
að eigin málum, - innan eigin ópóli-
tísku samtaka.
Við skulum vona að svo verði
áfram.
Höfuadur er félagi f AHA-hópnum.
Sameining
sjúkrahúsa
TIL skamms tíma
vom helstu sjúkrahúsin
í Reykjavík þrjú, þau
sem ætluð em fyrir
bráða sjúkdóma, Borg-
arspítali, Landakots-
spítali og Landspítali.
Nú hafa þau fyrst-
nefndu sameinast í
Sjúkrahúsi Reykjavfk-
ur og það er sumra álit,
að áfram skuli haldið í
samrana og myndað
eitt alhliða sjúkrahús
fyrir landið.
Til gmndvallar sam-
runaþróun af þessu tagi
er annarsvegar aukið
framboð og sérhæfing í
lækningum og hinsvegar aukinn
kostnaður við þjónustuna. Það
hefði einhvemtíma þótt saga til
næsta bæjar, að það væri á fárra
skurðlækna færi að taka botnlanga
með nýtísku hætti, en svo er vegna
nýrrar tækni og dýrra tækja.
Slík þróun sem þessi reynir á
þolrif smáþjóðar, hversu lengi get-
ur hún fylgst með? Það er því eink-
ar brýnt að samtvinna hagkvæm-
ustu og jafnframt sem besta leið í
uppbyggingu og rekstri sjúkra-
húsa. Það er dýrt að reisa fullkomið
sjúkrahús og það er enn dýrara að
reka þá stofnun, en það er þó langt-
um dýrast að gera þetta tvennt
með handahófskenndum hætti.
II
Ekki þarf ýkja mikla innsýn í
þessi eftíi, svo manni bjóði í gmn,
að eitt öflugt sjúkrahús dugi fá-
mennri þjóð, jafnvel þótt hún næði
þriðjungi milljónar. Stærð slíks
spítala þætti varla tiltökumál í
margmenninu, né teldist hún ein
sér hamla góðri einstaklingsþjón-
ustu, en vissulega yrði þá ekki í
önnur hús að venda.
Nú hefur reyndar virtur ráðgjaf-
araðili komist að þeirri niðurstöðu,
að bestur árangur náist í rekstri
með sameiningu Landspítala og
Sjúkrahúss Reykjavíkur. Batinn
yrði umtalsverður með
óbreyttri staðsetningu
þessara spítala, en
fyllsta rekstrarbata
yrði eingöngu náð með
samrana á einni lóð.
Af þessu skilst
manni, að sameining
spítalanna er þríein: a)
stjómunar- og rekstr-
arleg, b) landfræði- eða
staðarleg og c) læknis-
fræði- eða fagleg. Sé
því nú treystandi, að
hinn erlendi ráðgjafi
fari ekki með fleipur
varðandi liðina a) og b),
þá er eftir að skoða,
hvort fagleg sameining
sé álitleg og hvort sérstaða lands
og þjóðar hafi afgerandi þýðingu.
Nokkur umfjöllun hefur orðið
um þessi efni og er ekki unnt að
*
Agallar eru léttvægir,
segir Jón Hilmar
Alfreðsson, hjá þeim
ávinningi sérhæfíngar
og sparnaðar sem er
í sjónmáli við
sameiningu.
rekja öll atriði málsins hér. Niður-
staða ræðst af því vægi, sem skoð-
andinn gefur kostum og göllum.
III
Fagleg sameining umræddra
tveggja spítala gæti orðið ein sér, án
sameiningar á rekstri og staðsetn-
ingu. Þá væri um að ræða sam-
komulag um verkaskiptingu eða sér-
hæfingu. Slík verkaskipting hefur
þegar átt sér stað milli spítalanna að
vissu marki og ekki veit ég lækna,
sem andæfi frekari skrefum í þá átt.
I sumum tilfellum er það fæð
sjúkdómstilfella, sem ýtir undir
einhæfingu í þjónustu. Við það
Jón Hilmar
Alfreðsson
Tölvuvert úrval jólagjafa
fiastiy TrtæType
8»T Fonts

læknival
Skeifunni 17 • 108 Reykjavfk • Simi 550 4000
Reykjavíkurvegi 64 • 220 Hafnarfirði • Sími 550 4020
www.taeknival.is
-XJSKl!
Coi io£i bá'
J/IjCKO?>JOi lr
Geisladiska
- am-:
<
*
veski
mrnt
Fyrir 12 diska
Hljóðnemi
á fæti, Arowana De
790,
‘
Í
e