Morgunblaðið - 01.02.1998, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 1998 25
Morgunblaðið/Þorkell
FORSETI Slysavarnafélags íslands, Gunnar Tómasson, við aðalstöðvar félagsins á Grandagarði ásamt
nokkrum starfsmönnum. F.v. Guðrún Bergmann, sem annast fjármálin, Esther Guðmundsdóttir fram-
kvæmdastjóri, Gunnar Tómasson, Valgerður Sigurðardóttir kynningarfuiltrúi. Ýmislegt er á döfmni á af-
mælisárinu, m.a. verður efnt til málþinga víða um land um „Slysavarnir á nýrri öld“, Slysavarnafélagið og
Landsbjörg fá afhentar húseignir á Gufuskálum er notaðar verða undir nýja Þróunar- og fræðslumiðstöð,
umferðarfúlltrúar munu starfa í hverju kjördæmi í sumar á mesta ferðatfmanum. Deildir félagsins verða með
opið hús 10. mai og 27. landsþingið verður haldið í Sandgerði i sama mánuði.
ekki að öllu leyti vel til kennslu.
Hefur því verið rætt um að Akra-
borgin verði gerð að skólaskipi fyrir
Slysavarnaskólann en ferjan hættir
siglingum eftir að göngin undir
Hvalfjörð verða tilbúin í sumar.
„Það hefur ekki verið tekin ákvörð-
un en við erum vongóð um að þetta
verði að veruleika," segir Guðiún
Bergmann sem annast fjármál fé-
lagsins.
Hún segir aðsókn að skólanum
hafa aukist mjög eftir að sett voru
lög sem skylduðu alla sjómenn til að
sækja námskeið um slysavarnir.
Gildistöku laganna var frestað þegar
ljóst var að íj'öldi sjómanna myndi
ekki vera búinn að hljóta tilskilda
uppfræðslu í tæka tíð af ýmsum
ástæðum og fengi því ekki lögskrán-
ingu. Ráðamenn hyggjast beita
lempni í þessum efnum en þorra sjó-
manna er ljóst að um þeirra eigin
hagsmuni er að ræða.
Tilkynningaskyldan hefur nú
starfað um tveggja áratuga skeið og
vakið athygli erlendis. Hafa fulltrú-
ar margra þjóða leitað upplýsinga
um kerfið og hvemig til þess hafi
verið stofnað.
Landsmenn kannast við stuttorð-
ar hvatningar Skyldunnar í útvarp-
inu til tiltekinna báta um að láta nú
vita af sér. En viðskiptavinirnir
skipta hundruðum. Hversu oft sem
tilkynningaskyldan er brýnd fyrir
mönnum verða trassarnir alltaf til
staðar. Sumir láta auk þess duga að
hringja heim í „mömmu eða kon-
una“ eins og einn heimildarmaður
blaðamanns orðaði það. Þótt viður-
lög séu til vegna vanrækslu á til-
kynningum hefur þeim ekki verið
beitt. Hjá félaginu hafa menn kosið
að halda fremur friðinn.
En á þessu ári og næsta verður
breyting á. Tekið verður í notkun
sjálfvirkt kerfi með sendingarbúnað
í hverju skipi og sendir það frá sér
merki á 15 mínútna fresti. Geta þá
starfsmenn Tilkynningaskyldunnar
kannað samstundis ástandið ef
merki hætta að berast frá tilteknu
skipi eða báti og gripið tafarlaust til
viðeigandi ráðstafana ef hætta er á
ferð.
„Við erum á leið inn í 21. öldina í
þessum málum, það er að minnsta
kosti ekki víða sem fullkomnari
tækni er notuð,“ segn- Esther.
Árið 1992 tók Slysavarnafélagið
að sér að vakta neyðarsíma fyrir
Austur-Skaftafellssýslu og 1995 var
stofnað fyrirtækið Neyðarlínan 112
um rekstur neyðarsímsvörunar og
tók til starfa um áramótin
1995-1996. Slysavarnafélagið er
meðal stofnaðila. Var gerður samn-
ingur til átta ára við dómsmálaráðu-
neytið um rekstur Neyðarlínunnar.
Nær 3.000 mannslíf
Fyrsta íslenska þyrlan var keypt í
samstarfí félagsins við Landhelgis-
gæsluna 1965 og um 14 ára skeið átti
Slysavamafélagið sjúkraflugvél. Hef-
ur það átt mikið samstarf við Land-
helgisgæsluna og varnarliðið á Kefla-
víkurflugvelli um björgunarflug. Auk
þess sem hér hefur verið nefnt má
geta útgáfu fræðsluefnis af ýmsu
tagi, fréttabréfs, einnig funda og
námskeiða. Félagsmenn vinna að
verkefnum um slysavamir á heimil-
um og slysavömum bama, Vöm fyrir
börn og Betri borg fyrir börn, m.a. á
leikskólum og íþróttavöllum. Þá hef-
ur verið unnið mikið að bættu um-
ferðaröryggi. Meðal annars hafa
kvennadeildir kannað notkun bílbelta
með sérstöku tilliti til barna. Vaxandi
áhersla er á slysavarnir aldraðra sem
verða sífellt stærri hluti þjóðarinnar.
í aðalstöðvunum á Grandagarði 14
er rekin verslun sem þjónar einkum
björgunarsveitunum en einnig getur
almenningur keypt þar öryggisvörur
fyrir böm og heimili.
Framlag Slysavarnafélagsins und-
anfarin 70 ár er erfitt að meta til fjár.
Upprani þess er dæmi um fram-
kvæði sem var svo brýnt að öll þjóðin
tók undir, félagið og störf þess era
fyrir marga orðin að sjálfsögðum
hlut í tilveranni, eitthvað sem hljóti
alltaf að hafa verið hluti þjóðlífsins.
Starfið hefur að miklu leyti snúist um
forvarnir. Reynt hefur verið að fræða
almenning, þjálfa liðsmenn björgun-
arsveitanna, kaupa búnað til að geta
brugðist við með fullnægjandi hætti.
En árangur Slysavarnafélagsins er
einnig hægt að mæla með tölum; á 70
ára ferli hafa liðsmenn þess bjargað
hátt í þrjú þúsund manns úr lífs-
háska.
Áhersla á
samræmd
öryggis-
kerfí
SLYSAVARNAFÉLAGIÐ hefur
varpað fram þeirri hugmynd að
komið verði á samræmdu öryggis-
kerfi til notkunar í skipum þar
sem tekið verði mið af alþjóðlega
viðurkenndum kerfum á þessu
sviði. Yrði lterfið sniðið að þörfun-
um um borð í hverju skipi fyrir
sig. Þær eru að sjálfsögðu ólikar
en um ákveðna stöðlun að ræða.
Kerfið myndi nýtast til að meta
hættulega staði um borð og yrði
notað til að greina ástæður fyrir
slysi eða hættu sem skapast hefði.
„Með kerfinu yrði kveðið á um
verklag, viðvaranir og fræðslu
sem beita þyrfti í hveiju skipi. Að-
stæður eru ólíkar eftir stærð og
því hvaða veiðarfæri eru notuð,“
segir Gunnar Tómasson, forseti
Siysavarnafélagsins.
Hann telur að í framtíðinni muni
félagið ieggja æ meiri áhersiu á að
samræmd kerfi verði tekin upp í
fleiri atvinnugreinum og jafnframt
að almenningur tileinki sér slík
vinnubrögð.
Hann segir margar skýringar á
því að slys séu tíð um borð í ís-
lenskum fiskiskipum, m.a. erfitt
veðurfar. Nýrri tækni fylgi oft
slysaalda meðan verið sé að læra á
tæknina. Togveiðar hafi aukist
hlutfallslega og slysahætta við þær
sé meiri en í öðrum veiðiskap.
„Við höfum rætt hugmyndina
við fulltrúa sjómanna og útgerða,
kynnt hana fyrir þingmannanefnd
og henni hefúr verið tekið mjög
vel. Auk þess höfum við leitað eftir
samstarfi við sjávarútvegsdeiid og
verkfræðideild Háskóla Islands um
aðstoð við félagið við að móta
kerfið fyrir fslenskar aðstæður.
Við höfum sótt um styrk til Rann-
sóknasjóðs vegna málsins. Þetta
yrði því samstarf mjög margra að-
ila.“
Slysavarnafélagið hefur undan-
farna áratugi beitt sér ákaft fyrir
bættu umferðaröryggi og þá ekki
síst öryggi barna en slys á þeim
hafa verið nyög tíð á íslandi. Oft er
sagt að íslensk börn og unglingar
séu meira sjálfbjarga en ungmenni
annaraa þjóða en er ástæðan
kannski sú að fullorðnir fylgist lítið
með þeim, láti þau ganga sjálfala?
„Erlendis þurfa foreldrar að
gæta barnanna sinna mjög vel,
ekki endilega vegna slysahættu
heldur til að þeim verði ekki rænt.
Þar er eftirlit því miklu meira. Hér
eru ekki slíkar hættur og þess
vegna Iátum við börnin hafa miklu
meira frelsi en þau ættu kannski
að hafa. Við verðum að velta því
fýrir okkur hvort við erum að
kaupa þetta frelsi fyrir börn, og þá
um leið fyrir foreldrana, of dýru
verði.“
Gunnar er spurður um nýju
björgunarskipin og fjármál félags-
ins. Segir hann að staðan sé góð
enda þess ávallt gætt að eyða ekki
um efni fram. Reksturinn á björg-
unarskipunum sé að vísu mikill við-
bótarkostnaður, um 20 milljónir.
króna á ári og framlag deildanna
sé að líkindum annað eins. Hagnað-
ur af happdrættinu, sem rennur í
skipasjóðinn, hafi aukist og verið
um 12 milljónir í fyrra. Það muni
vel um þá peninga, almenningur
hafi tekið vel við sér.
Unglingastarf hefur stóraukist
síðustu 10-15 árin. Unglingadeild-
um, þar sem liðsmennirnir fá
grunnþjálfun og fræðslu, fjölgaði
úr 2 í 40 og hafa kvennadeildirnar
unnið ötullega að þessum málum. í
fyrra var efnt til unglingalands-
móts á Svartsengi og þótti takast
mjög vel, um 600 tóku þátt í mót-
inu. Einnig hefur samstarf við ung-
lingasamtök f Evrópusambandinu
eflst verulega. Gunnar segir að ný-
Iiðun félagsius virðist vera tryggð
með unglingastarfinu og framtfðin
sé björt.
Björgunarsveitir, bátar og neyðarskýli Slysavarnafélags íslands
Gunnar Friðriksson
Isafirði
Slgurvin
_ Siglufirði
Kiddl
Siglufirðl Hrisey
Hvanndalur
Héóinsfjörður^jJ^
AlmeiinlngwiÖf ^
^ Lágheiði
ðxro
Raufarhöfn
'piWS
Vopnafiaröarfietði
Stifluhdn MfSrðuMlsú.
Vafnaskarð____
Flaröartielðl
eystri
inavfk ItóHur
Glettinganes *****
Pl Breiðavík
i
Neskaupstað
Henry A. Hálfdansson JJ5
Reykjavík
JL'
ÁsgelrM.
Seitjamarnesi
__ Sædis
Jsg, Kópavogi
Slgurjón Einarsson
Hafnarfirðl
., - wr ■■. Oddur V. Gislason
Hannes Þ. Hafstein Grindavik
Sandgeröi
skarðsfjara
__ latangi
Hjðrielfatiðfðl ''AMðrtitiamar
• Björgunarsveitir
* Neyðarskýli
Björgunarbátur
Björgunarskip
Happdrætti, merki og spilakassar
SLYSAVARNAFÉLAGIÐ hefur um áratuga
skeið aflað fjár með því að selja merki félagsins
og happdrættismiða. Kvennadeildir annast mik-
inn hluta af þessari fórnfúsu vinnu og sejja
einnig kaffi og aðrar veitingai- til stuðnings
starfinu, m.a. á Sjómannadaginn. Á seinni áram
hafa umsvifin aukist, félagið hefur tekið að sér
störf fyrir ríkisvaldið og söfnunaraðferðir
breyst.
Tekjur Slysavarnafélagsins voru rúmar 180
milljónir árið 1996, þar af voru framlög opin-
berra aðila um 73 milljónir. Inni í þeirri fjárhæð
era greiðslur vegna reksturs Slysavarnaskóla
sjómanna og Tilkynningaskyldunnar. Eignir
voru um 100 milljónir króna.
„Bein framlög ríkisins eru aðeins lítill hluti
teknanna, um 18 milljónir í fyrra. Við erum ekki
skattskyld en greiðum innskatt af öllum aðfóng-
um og ég er viss um þegar þetta er tekið með í
reikninginn hagnast ríkið á starfsemi okkar,“
segir Guðrún Bergmann sem annast fjármálin.
Fast framlag hverrar deildar til Slysavarnafé-
lagsins er mjög mismunandi hátt, frá nokkur
þúsund krónum á ári upp í rúm 300 þúsund.
Reglurnar um framlag hverrar deildar era ekki
hafðar í mjög fóstum skorðum, að sögn Guðrún-
ar.
22 era í fullu starfi í aðalstöðvunum í Reykja-
vík auk liðsmanna Tilkynningaskyldu, Björgun-
armiðstöðvar og Slysavarnaskólans.
Yfir helmingur af sjálfsaflafé félagsins kemur
frá íslenskum söfnunarkössum eða spilakössun-
um sem allir kannast við. Þeir eru reknir í sam-
vinnu við Rauða krossinn, SÁÁ og Landsbjörg.
Arðurinn af happdrættinu rennur í björgunar-
bátasjóð félagsins.