Morgunblaðið - 18.03.1998, Page 27

Morgunblaðið - 18.03.1998, Page 27
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. MARZ 1998 27 AÐSENDAR GREINAR MIÐAÐ við háar meðalævilíkur ís- lenskra kvenna mætti ætla að konur byggju almennt við betra heilsufar en karlar en góð heilsa er einn mik- ilvægasti þátturinn í lífshamingju. Margt bendir þó til að í þessu efni stefni verulega á verri veg en við höfum hingað til álitið. Bæði hér á landi og í hinum vestræna heimi hafa á síðustu árum komið fram vísbendingar um að heilsa kvenna sé ekki eins góð og hingað til hefur verið talið. A fyrstu vikum mínum í embætti ráðherra setti ég því á stofn vinnuhóp til að skoða sérstaklega heilsufar kvenna, til að kanna hvar við stæðum hér á Is- landi og hvar úrbóta væri þörf. Nefndin vann mjög þarft og gott starf og aflaði ítarlegra upplýsinga um stöðu þessara mála. I framhaldi af vinnu nefndarinn- ar boðaði heilbrigðis- og trygginga- málaráðuneytið til ráðstefnu um heilsufar kvenna. Þar komu saman leikir og lærðir, hátt í þrjú hund- ruð manns, og skiptust á málefna- legan hátt á skoðunum um ýmsa þætti sem betur mega fara varð- andi heilsufar kvenna. Ráðstefna þessi var að mínu mati merk fyrir margra hluta sakir. A henni var fjallað um heilsufar kvenna í víð- tækum skilningi og fram kom mik- ill fróðleikur um stöðu kvenna inn- an fjölskyldunnar og í þjóðfélaginu, fjallað var um hvernig konur nota heilbrigðisþjónustuna og ýmsa sjúkdóma, svo sem af völdum reyk- inga, og geðræna sjúkdóma s.s. þunglyndi og átröskun. Þá komu fram ýmis atriði sem vert er að huga nánar að og sjónarmið sem taka verður mið af við mótun heil- brigðisþjónustu í framtíðinni. Ljóst er að við verðum að vera betur vakandi fyrir margs háttar breytingum í umhverfi okkar sem hafa haft víðtæk áhrif á heilsufar kvenna. I framhaldi af því verðum við að bregðast við. Við eigum fyrst og fremst að byggja ákvarðanir okkar á þeirri þekkingu og rannsóknum sem þeg- ar eru til innan heil- brigðisþjónustunnar og víðar. A þeim grunni byggjum við stefnu til framtíðar. Stefnumótun af þessu tagi er nú unnin í sí- fellt ríkari mæli á veg- um heilbrigðis- og tryggingamálaráðu- neytisins. Nú kann einhver að velta því fyrir sér hvers vegna ákveðið hafi verið að kanna sérstaklega heilsufar kvenna. Fyrir því eru veigamikil rök því staðreyndirnar tala sínu í breyttu þjóðfélagi hafa konur þannig ætl- að sér of mikið, segir Ingibjörg Pálmadóttir, og það hefur komið nið- ur á heilsu þeirra. máli. Þannig hefur meðalævi ís- lenskra karla lengst hlutfallslega meira en meðalævi kvenna. Rann- sóknir sýna að íslenskar konur eru með hæstu dánartíðni af völdum lungnakrabbameins meðal kvenna í Evrópu og að þær virðast al- mennt viðkvæmari en karlar fyrir skaðlegum áhrifum reykinga. Þunglyndi greinist tvöfalt oftar hjá fullorðnum konum en körlum, at- huganir sýna að konur leita meira til sjúkrahúsa og heilsugæslu- stöðva en karlar, sem að hluta til má að sjálfsögðu skýra með frjó- semisskeiði konunnar, þær gang- ast undir fleiri rannsóknir en karl- ar og þeim er ávísað meira af lyfj- um en körlum. Þá nýta þær sér einnig oftar en karlar óhefðbundn- ar aðferðir til að bæta líðan sína. Heimilisoíbeldi er vel i'alið heil- brigðisvandamál en ljóst er að kon- ur sem beittar eru heimilisofbeldi leita oftar til starfsfólks í heilbrigð- isþjónustunni og nota meira af ró- andi lyfjum og svefnlyfjum en aðr- ar konur. Það sem vekur jafnframt athygli eru þau áhrif sem breytt þjóðfé- lagsmynstur og lífsstíll hafa haft, sérstaklega á heilsu kvenna. Fyrir liggur að atvinnuþátttaka kvenna hér á landi hefur aukist hratt og nálgast nú að vera 80%. Því hefur verið haldið fram að samfélagið hafi brugðist seint við með viðeig- andi ráðstöfunum, fjölgun dag- vistarrýma, lengingu skóladags og aukinni þátttöku karla í heimilis- störfum og barnauppeldi og að þessi hægu viðbrögð hafi leitt til vandamála hjá fjölskyldum og einkum valdið konum erfiðleikum við að samhæfa vinnu utan heimilis og fjölskyldulíf. I breyttu þjóðfé- lagi hafa konur þannig ætlað sér of mildð og það hefur komið niður á heilsu þeirra. Öll þau atriði sem hér hefur ver- ið getið krefjast þess að við stöldr- um við. Eftir þá vinnu sem fram hefur farið, vitum við enn betur hver vandamálin eru og erum því betur í stakk búin til að bregðast rétt við. Eg vil sérstaklega nefna nauðsjm þess að lögð verði aukin áhersla á heilsuvernd innan heil- brigðisþjónustunnar, baráttuna gegn reykingum kvenna og mark- vissari greiningu, meðferð og að- stoð við þolendur hverskyns of- beldis. Hér í upphafi var getið ráðstefnu um heilsufar kvenna þar sem flutt- ir voru áhugaverðir fyrirlestrar sem að mínu mati þurfa að ná til sem flestra. Þar fóru einnig fram mjög gagnlegar umræður og fram komu ábendingar sem munu hafa áhrif á endanlega úrvinnslu til- lagna nefndarinnar og þá stefnu- mótun sem fylgir í kjölfarið. Ég tel mjög mikilvægt að almenningur og heilbrigðisstarfsfólk á landsbyggð- inni fái einnig tækifæri til að taka þátt í þessari umræðu og hafa áhrif á hana. Til þess að svo geti orðið hefur heilbrigðis- og trygginga- málaráðuneytið ákveðið að efna til ráðstefnu um málefnið á Akureyri á morgun, fimmtudaginn 19. mars, og eru fleiri fundir íyrirhugaðir á næstunni til kynningar á því starfi sem þegar hefiir verið unnið. Höfundur er heilbrigðis- og trygg- ingainálaráðh erra. Velferð ís- lenskra kvenna Ingibjörg Pálmadóttir Sögulegt inn- grip í næturlífíð ÞÓTT félögin öldnu KFUM og KFUK í Reykjavík verði 100 ára á næsta ári er greini- legt að þau eru enn í fullu fjöri og hafa svo sannarlega ekki lokið hlutverki sínu fyrir ungmenni Reykjavíkur og nágrennis. Fundið hefur verið upp á marg- víslegum nýjungum og fjölbreyttum, oftast með blessunarríkum árangri. Auk þess sem hið hefðbundna starf, allt að því nákvæmlega eins og það var fyrir 99 árum, er starfrækt. Það er í fullu gildi og stendur vel fyrir sínu. I raun ómissandi fyrir þá er þess njóta. Markmiðið, kjarninn, aðalatriðið er þó hið sama í öllu starfmu. Frels- KFUMogKFUKí Reykjavík eru enn í fullu fjöri, segir Sigur- björn Þorkelsson, og hafa sannarlega ekki lokið hlutverki sínu. arinn Jesús Kristur er sá grunnur sem starf KFUM og KFUK hefur alla tíð byggt á og gerir enn. Kær- leiksboðskapur Guðs fóður skapara okkar og fagnaðarerindi hans um bjargið eilífa, frelsarann eina Jesú Krist. Söguleg nýjung í starfseminni Eitt af því nýjasta sem félögin sí- ungu KFUM og KFUK bjóða nú upp á er opið hús fyrir þau ung- menni sem stunda næturlífið í mið- borg Reykjavíkur um helgar. Nán- ar tiltekið í Austurstrætinu fyrir of- an hamborgarastaðinn vinsælda McDonalds. Eftir því sem ég kemst næst er um eina opna húsið í miðbænum að ræða íyrir þá sem ekki komast á vín- veitingastaðina sökum of lágs aldurs. Mörg ungmenni leita þarna at- hvarfs. Sum koma stuttlega við, önnur staldra lengur, fá sér sæti, þiggja kakó eða kaffi og kexköku. Sum þurfa að létta á sér, hafa þörf fyrir að á sig sé hlustað. Þiggja kær- leika, hlýju og skilning. Stundum leiðist um- ræðan eitthvað að trú- málum og sýnist sitt hverjum eins og eðli- legt er. Sum þiggja Nýja testamenti að gjöf. Biðja jafnvel um fyrirbæn eða nánara spjall. Önnur koma bara af því að þau vita að þeim er ekki kastað út og geta leitað skjóls þegar þannig ber und- ir. Umgengni og notkun áfengis, tó- baks og vímuefna er bönnuð á staðnum og er bannið virt þótt því miður sjáist áfengi og jafnvel eitt- hvað þaðan af verra í augum sumra þegar þau koma inn. Þarna er að mínu mati um sögu- legt inngrip KFUM og KFUK að ræða í sinni sögu og sögu Reykja- víkur þegar einmitt verða 100 ár á næsta ári frá því æskulýðsleiðtog- inn mikli sr. Friðrik Friðriksson gekk um götur borgarinnar til þess að safna ungmennum saman til funda, spjalls og samfélags á vegum KFUM og K. Þetta athyglisverða og jákvæða nýja starf KFUM og KFUK í mið- borg Reykjavikur er unnið með stuðningi safnaðanna í Reykjavík- urprófastsdæmum og Prófasts- dæmunum á Reykjavíkursvæðinu. Mitt mat er og jafnframt áskorun til yfirvalda Reykjavíkurborgar að þessu látlausa og mikilvæga fram- taki KFUM og KFUK í miðborg- inni verði sýndur sómi og stuðning- ur á allan þann hátt sem þarf. Bæði vegna góðs framtaks og eins vegna 100 ára reynslu þessara mikilvægu félaga við mannbætandi og þrosk- andi starf í þágu æskulýðs í Reykja- vík, þjóðarinnar allrar og framtíðar- innar. Höfundur er framkvæmdastjóri Gídeonfélagsins A íslandi. Sigurbjörn Þorkelsson Meðal annarra orða Lífsleikni Að mínu viti á ekki að bíða með að fræða íslensk börn um lífsleikni, segir Njörður P. Njarðvík, þar til þau eru sest í fjórða bekk. ÞAÐ VAKTI athygli mína þegar mér barst bæklingur menntamála- ráðuneytisins „Enn betri skóli“ að þar er getið um nýja námsgrein í grunnskóla og ber hún heitið Lífsleikni. Mér þótti þetta forvitnileg nýjung, þangað til ég sá hvemig þessi fyrirhugaða náms- grein er skilgreind. Þá varð ég fyrir sárum vonbrigðum. Skilgreiningin er þannig: „Með lífsleikni, sem er ný námsgrein, er stuðlað að því að nemendur fræðist meira um réttindi sín og skyldur, fjármál, fjöl- skyldulíf, atvinnulíf, umhverfi, heilsuna, neytendamál, lýðræðislegt samfélag o.fl. I lífsleikni er áhersla lögð á fíknivarnir og að einstaklingarnir efli fmmkvæði sitt og sjálf- stæði.“ Þessi nýja námsgrein á að fá eina kennslustund á viku í 7 bekkjum grannskól- ans frá 4. bekk. Hvers vegna þessi vonbrigði? Er ekki full ástæða til að þjálfa nemendur að takast á við þau atriði, sem lýst er í skilgreining- unni? Jú, að vísu er svo sem erfitt að and- mæla því. En tækifærið til raunverulegrar nýjungar í menntun íslenskra barna er ónotað. Og ekki nóg með það. Með þessari skilgreiningu hlýtur menntamálaráðuneytið að vera að birta skilning sinn á því hvað lífs- leikni sé, segja íslenskum bömum hvað sé mest um vert að kunna skil á. Og nær allt lýtur það að ytri aðstæðum, hvernig eigi að bjarga sér í „þjóðfélaginu“, komast sæmi- lega áfram, eins og það er kallað. Gott er auðvitað að kenna íslensk- um börnum að stíga ölduna í Kfs- ins ólgusjó, en það verður ekki gert nema að litlu leyti með því að beina sjónum út í þjóðfélagið, - því „eigi lif- ir maðurinn á einu saman brauði“ eins og stendur í góðri bók. Manneskjan er nú einu sinni ekki einasta neytandi á einum alls- heijar viðskiptamarkaði, þótt sumir telji hann til einhvers konar náttúrulögmáls. Manneskjan er ekki aðeins þátttakandi í at- vinnulífi, fjölskyldulífi, fjármálum eða lýð- ræðislegu þjóðfélagi. Því - svo aftur sé vitn- að í góða bók - „hvað stoðar það manninn að eignast allan heiminn og fyrirgjöra sálu sinni?“ Nú er ég ekki að lýsa eftir aukinni krist- indómsfræðslu, þótt ég hafi vitnað tvívegis í orð sem era höfð eftir Kristi. Það er að mínu viti ekki hlutverk opinberra skóla að innprenta börnum ákveðin trúarbrögð. Enda væri það ekki að stuðla að eflingu framkvæðis einstaklinga og stjálfstæðis, eins og segir í skilgreiningunni. Ég er hins vegar að benda á, að grandvöllur hinnar ytri tilvera, hins ytri veraleika okkar, kem- ur innan frá. Sá frægi kristni dulhyggju- maður Johannes Eckhart segir einhvers staðar eitthvað á þá leið, að menn skyldu ekki hafa mestar áhyggjur af því sem þeir gera, heldur af því hvað þeir era. Því séu menn réttlátir, verði verk þeirra einnig réttlátleg. Og Dhammapada, helgirit búddista, hefst á þessum orðum: „Vér erum það sem vér hugsum. Allt sem vér erum sprettur af hugsunum vorum“. Og úr því ég er farinn að nefna búddisma, þá langar mig að tilfæra orð sem tíbeskur fræðari hefur látið falla um hinn vestræna mann, þess efnis að hann sé svo latur að hann fylli líf sitt ytri önnum til þess að komast hjá því að takast á við það sem mest er um vert: að kanna sinn innri veraleika og kynnast sín- um sanna innri manni. Að mínu viti á ekki að bíða með að fræða íslensk böm um lífsleikni þar til þau era sest í fjórða bekk. Og sú fræðsla ætti ekki að snúast um ytri aðstæður fyrst og fremst. Okkur hættir sífellt til að vanmeta námshæfni ungra barna og getu þeirra til skilnings. Það er meira en brýnt að leiðbeina bömum um lífsleikni. Og þá finnst mér að byrja eigi strax og á sjálfri undirstöðunni. Ekki á því að kenna þeim að sinna „ytri önnum“. Lífs- leikni er gott orð og felur í raun í sér fógur fyrirheit. En það má alls ekki rugla því saman við samfélagsfræði. Þess vegna þarf í kennslu í lífsleikni að byrja á því að nálg- ast sjálfan hugann sem fæðir af sér hugsan- ir. Ég hef einhvern tíma bent á það í þess- um pistlum að mikið ynnist við að kenna ís- lenskum börnum strax í upphafi heimspeki og siðfræði. Það tvennt stuðlar í senn að sjálfstæðri, gagnrýnni, skapandi hugsun og tillitssemi, umburðarlyndi og sjálfsögun. Ég hygg að við finnum flest, ef ekki öll, að á þetta skortir í samfélagi okkar. Sú einfalda og góða regla að hugsa, ákveða og fram- kvæma - í þessari röð, vill nefnilega þvæl- ast ögn fyiTr okkur stundum. Einkum að muna eftir fyrsta atriðinu, áður en við önum út í framkvæmdir. / skilgreiningunni er minnst á fíkni- vamir, enda er vímuefnavandinn mik- ill meðal okkar íslendinga, ekki að- eins þeirra sem nú eru ungir. En kennsla í gagnrýnni, skapandi hugsun og siðfræði mun án efa stuðla að allsherjar for- vörnum, ekki aðeins gagnvart vímuefnum, heldur gegn lífsháska í víðustu merkingu. Og það er sannfæring mín að ekkert stuðli fremur að réttlátu þjóðfélagi, jafnréttishug- sjón og mannskilningi en raunveraleg fræðsla um raunverulega lífsleikni. En þá verða menn að muna að hún kemur innan frá. Höfundur er prófessor í ísienskum bókmennt- um við Háskóla íslands.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.