Morgunblaðið - 19.05.1998, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 19. MAÍ 1998 33
LISTIR
Tælandi skáldsaga
frá Eistlandi
BÆKUR
Þýdd skáldsaga
TÆLANDI FEGURÐ SÖGUNNAR
eftir Viivi Luik. Skáldsaga. Sverrir
Hólmarsson þýddi úr sænsku. Prent-
un: Norhaven a/s, Viborg. Mál og
menning 1998 -135 síður.
MENNINGARSAMSKIPTI við
Eystrasaltsþjóðir eru smám saman
að aukast. Einn af vottum um það er
útkoma skáldsögunnar Tælandi feg-
urð sögunnar eftii- eistnesku skáld-
konuna Viivi Luik í piýðilegri
þýðingu Sverris Hólmarssonar. Luik
er kunnust fyrir ljóð sín og telst í
farai-broddi eistneski’a ljóðskálda.
Tælandi fegurð sögunnar kom út á
frummálinu 1991. Sagan lýsir
andrúmsloftinu austan járntjalds á
árunum kringum 1968 og er m.a.
ætlað að sýna með hvaða hætti áhrif
endurskoðunar og uppreisnar vest-
antjalds bárust austur fyrir og settu
að einhverju leyti svip sinn á lífið
þar.
Sagan er sérkennileg og vel sögð,
afar magnaðar stemmningar prýða
hana, en ekki er alltaf auðvelt að ná
fóstum tökum á söguþræðinum. Það
er kannski ekki heldur ætlun
höfundai- heldur það að spegla
óreiðu og ráðleysi tímanna, sviðið
sem er niðurnítt og virðist ekki eiga
sér viðreisnar von.
Mannlýsingar sem eru nokkuð í
móðu eru þó eftirminnilegar, berorð-
ar og oft mjög athugular. Smám
saman kynnumst við persónunum,
eins og þær komi betur í Ijós eftir því
sem Iíður á söguna. Aldur þeiira
vh-ðist í fyrstu nokkuð óviss.
Ferð í lest verður hálf-súrrealísk,
innrás draumsins tekur Bf
við af hinu hversdags-
lega lestarferðalagi og
virðist ætla að enda með
ósköpum, en fær síðan á
sig, að minnsta kosti um
sinn, geðfelldari mynd.
Upphafi ferðarinnar
er lýst þannig: „Ef
ferðin frá Riga til Tall-
inn tekur sjö tíma og
hver þessara tíma býr
yfir sínum djöfli og sín-
um engli sem heyja
baráttu sín á milli, þá
getur hvað sem er gerst
á þessum sjö tímum.
Hádegi getur orðið að Viivi
kvöldi, fjölga má varðliði við
landamærin, nýjar tilskipanir geta
komið frá æðri stöðum, dagsbirtan í
vagninum getur breyst í sorgargula
herskálalýsingu, þegar myrkrið
skellur á geta rúðurnar orðið bik-
svartar og það er ekki sérlega und-
arlegt að glansandi og gegnsæ andlit
fai’þeganna skuli speglast í þeim.
Vegalengdin, sem fyrir ævalöngu
var reiknuð út og færð inn á öll kort,
getur orðið svo óralöng að það sé of-
vaxið öllum skilningi."
Sorg of djúp
I sögunni segir frá draumi
Dostojevskís (margar bókmennta-
legar skírskotanir eru í bókinni),
dýrmætustu eign Olgu, frænku ann-
arrar aðalsöguhetjunnar, Lions.
Olga segir drauminn afar sjaldan
vegna þess hve dýrmætur hann er,
en þegar Lion hefur verið kvaddur
til herþjónustu, segir hún hann.
Frásögnin hefur alltaf sömu merk-
ingu fyrir Olgu frænku og aska og
eggfyrir alla gyðinga, sorg sem er of
Luik
djúp til að hægt sé að
tjá hana í orðum.
Kannski gilda þessi
orð um efni Tælandi feg-
urðar sögunnar, en Viivi
Luik er nógu hugrökk til
að ráðast gegn skelfingu
minninganna með því að
festa hana á blað.
I draumnum lendir
Olga í þéttum runnum
þegar hún er komin að
gamalkunnu engi við
fljótið Lielupe. Hún hef-
ur villst og kemst ekki
út úr runnunum. I öðru
lagi dettur hún niðm’ í
nýgrafinn skurð og finn-
ur þar tvær glænýjar hækjur. í
þriðja lagi er allt krökkt af fuglum af
ýmsu tagi, kunnum og ókunnum.
Einn fuglanna lítur út eins og bindi,
gengur á tveim fótum og skrækir.
Allir eru fuglarnir fótgangandi.
Illur eða góður fyrirboði?
Draumm-inn er fyrirboði. Eitthvað
hlýtur að gerast, „stalíntíminn kem-
ur aftur eða eitthvað annað, en ekk-
ert verður eins og það vai‘“. Hér er
eftirfarandi athugasemd bætt við: „Á
stalíntímanum fóru fuglarnir líka um
fótgangandi, þeir hættu að hafa fyrir
því að fljúga, þeir voru alltaf
pakksaddir því að kornið vai- yfii'leitt
alls ekki uppskorið."
Örlög Eystrasaltslandanna, saga
Austur-Evrópu og ekki síst „fram-
tíðin með tælandi fegurð sína“ er
efni þessarar óvenjulegu sögu frá
Eistlandi. Hún kallar ekki á einfalda
túlkun heldur margar leiðh' til skiln-
ings.
Jóhann Hjálmarsson
Ogn hins
óþekkta
KVIKMYNDIR
Háskólabfó, Sam-
bíóin, Álfabakka
ÁREKSTURINN („DEEP
IMPACT") ★★★
Leikstjóri Mimi Leder. Handrit
Bruce Joel, Rubin og Michael
Tolkin. Tónlist James Horner.
Aðalleikendur Robert Duvall, Téa
Leoni, Morgan Freeman, Elijah
Wood, Vanessa Redgrave, Maxim-
illian Schell, James Cromwell,
Kurtwell Smith. 120 mín. Zan-
uck/Brown, Dreamworks
SKG/Paramount 1998.
DÓMSDAGSSPÁR tengjast
gjarnan merkum tímamótum, nú
eru árþúsundaskipti að banka
uppá og fjölmargar dómsdags-
myndir. Ai'eksturinn er ein sú
fyrsta, síðla sumars fáum við
Armageddon, um nánast sama
efni. Halastjarna kemur æðandi
utanúr geimnum og tekur stefn-
una á Móður Jörð. Vísindamenn í
Bandaríkjunum og Rússlandi
sameina krafta sína við að bjarga
okkur frá útrýmingu og senda
mannað geimfar undir stjórn
Spurgeons Tanner (Robert
Duvall) til móts við vágestinn,
sem er á stærð við Everestfjall.
Hyggjast eyða honum með
kjarnavopnum. Allt fer þetta
Ieynt en Jenny Lerner (Téa Le-
oni), harðfylgin sjónvarpsfrétta-
kona, kemst á sporið og lýsir at-
burðarásinni uns yfir lýkur.
Ekki er sanngjarnt að fara
nánar út í atburðarásina og ræna
væntanlega áhorfendur, sem
vafalaust verða margir, ánægj-
unni. Areksturinn er ekki frum-
leg mynd en vandvirknislega
gerð, spennandi og handritið
gætir þess að dramatískúm þörf-
um gesta sé fullnægt. Kryddar
atburðarásina með aukapersón-
um eins og foreldrum Jennyar,
sem leikin eru af Maximillian
Schell og Vanessu Redgrave, sem
er gustmikil að vanda og gefur
myndinni vigt á meðan hennar
nýtur við. Annars er flest eftir
formúlu stórslysamyndanna, ut-
an að hér er engin ofurhetjan og
það gerir myndina áhugaverðari.
Hún heldur ró sinni og höfund-
arnir reyna að vera vitsmunalegir
og halda sig við atburðarás sem
hugsanlega gæti gerst. Brellum-
ar eru firna góðar en minna óþ-
arflega á Independence Day,
aðeins notast við aðrar höfuð-
skepnur. Eldi skipt út fyrir vatn.
Leder er flinkur fagmaður,
einsog hún sýndi í The Peacema-
ker, virðist fær um að ná því sem
hægt er úr handritinu.
Nýstirnið Téa Leoni fer með
veigamesta hlutverkið og heldur
andlitinu vel og er trúverðug sem
ung, reynslulítil en gallhörð
fréttakona í nokkurri tilvistar-
kreppu, þó ekki komi til
heimsendir. Duvall og Freeman
gefa myndinni mannlegar tilfinn-
ingar. Fátt kemur í rauninni á
óvart en Áreksturinn er engu að
síður trúverðug í sinni yfirveg-
uðu og raunsæu spennu og ógn.
Sæbjörn Valdimarsson
TOYLIST
Grensáskirkja
KÓRTÓNLEIKAR
Álafosskórinn undir stjórn Helga R. Einarssonar
flutti íslensk og erlend söngverk. Undirleikarar
voru Hrönn Helgadóttir og Sveinn Kjartansson.
Laugardaginn 16. maí.
EITT af félagslegum sérkennum okkar ís-
lendinga er að nær hvar sem við náum að
mynda smáhóp, á vinnustað, innan félagasam-
taka eða jafnvel erlendis, er komið á laggrrnar
kór, ráðinn lærður stjórnandi, haldnir tónleik-
ar, oft með miklum metnaði og jafnvel ráðist í
tónleikaferðalög og þá jafnan farið til útlanda.
Það væri fróðlegt að telja saman alla kóra á
höfuðborgarsvæðinu, því hér er um merka
starfsemi að ræða, sem ekki má gleymast, þrátt
fyrir að mikill munur kunni að vera á
gæðastöðu kóranna.
Álafosskórinn hefur starfað í 18 ár og hvað
undirritaður telur sig muna var kórinn, og er
ef til vill enn, mannaður starfsfólki við „Ala-
fossverksmiðjurnar", hvort sem þær heita því
nafni enn. Álafosskórinn, sem Helgi R. Einars-
son hefur stjórnað í níu ár, hélt sína árlegu
vortónleika í Grensáskirkju sl. laugardag og
var efnisskráin fjölbreytt, þar sem blandað var
saman gamni og alvöru. Raddlega er kórinn
nokkuð vel mannaður og syngur af öryggi,
bæði agað og frjálst, með töluverðum and-
stæðum í styrk og eru allar raddirnar vel
kunnandi, bæði á texta og sínar raddir. Þetta
er verk stjórnandans og sú vinna sem hann
Líflegnr
söngur
hefur lagt í æfingar, sem auk þess skilar sér í
sönggleði kórfélaga og á köflum með töluvert
áhrifamikilli túlkun.
Tónleikarnir hófust á frægu dægurlagi, On
the Sunny side of the Street, í ágætri kórút-
setningu, við íslenskan texta eftir félaga í kórn-
um, Lárus Jónsson, og þá heitir lagið Gæfan
brosir við þér. Þarna gat að heyra góðlátlegan
galsa, sem einnig kom vel fram í hollenska lag-
inu Jón gi’anni, er var mótað með sterkum and-
stæðum í styrk. Tvö næstu lög voru vel sungin,
sérstaklega Vögguljóð eftir Sigfús Halldórsson,
en Smávinir fagrir eftir Jón Nordal hefði mátt
vera aðeins hljómmýkra. Af tveimur
negrasálmum var Nobody knows bæði
skemmtilega útsett og vel flutt, en This little
light of mine, sem er eins konar „gospel“, var
bragðminna í gerð og flutningi en þó ekki
óskemmtilega flutt.
Á tónleikunum voru sungin fjögur lög eftir
Friðrik Jónsson, Kveðja heiman að, Við geng-
um tvö, Gömul spor og Litla skáld á grænni
grein, og sá Sveinn Kjartansson um undirleik
á harmonikku. Þetta eru, eins og söngstjórinn
lét liggja að, eins konar „sveitasælulög", að
sínu leyti samstæð svonefndum sjómannalög-
um, lagræn og vel gerð fyrir almennan söng,
og voru öll flutt á þann máta að vel hæfði
þeim.
Lögin Maístjarnan, raddsetning Hjálmars
H. Ragnarssonar á íslenska þjóðlaginu Út á
djúpið hann Oddur dró, Máríuvers Páls ísólfs-
sonar og tveir negrasálmar, Darling og Deep
river, voru mjög vel flutt og reyndar sýndi
kórinn í þessum lögum bestu hliðar sínar. Tvö
lög, Eyjan og Martröð, eftir söngstjórann,
voru ágætlega flutt og í seinna verkinu, sem er
viðameira en það fyrra og samið við texta eftir
Kristján frá Djúpalæk, var flutningur á köfl-
um sérlega leikrænn. Það sem helst mætti
finna að þessum lögum varðar form þeirra,
sem er oft slitið sundur með afgerandi niður-
lögum einstakra tónhendinga. Betra hefði ver-
ið að tengja hendingarnar saman og mynda
þar með samfelldan tónbálk. Það er margt
skemmtilega gert í þessum lögum, og í seinna
laginu, sem fjallar um Djáknann á Myrká, er
unnið með margvíslega og leikræna raddskip-
an af töluverðri leikni.
Tónleikunum lauk með tveimur skemmtilög-
um, er nefnast Messufall og í brimróti og
brælu, lög sem eru ofgerð í skemmtilegheitun-
um, svo að gamansemin missir marks þótt lögin
væru ágætlega sungin og líflega uppfærð. Helgi
er laginn stjórnandi og hefur eflt ÁJafosskórinn
vel, svo að í heild var flutningurinn líflegur og
öruggur og framburður textans oft mjög góður.
Undirleikari með kórnum var Hrönn Helga-
dóttir og lék hún aðeins með í nokkrum laganna
og hafði mest umleikis í fyrsta laginu og
negrasálminum I am seeking for a city.
Jón Ásgeirsson
Vortónleik-
ar í Eyrar-
bakkakirkju
Eyrarbakki. Morgunblaðið.
VORTÓNLEIKAR Tónlistar-
skóla Ái-nesinga, Eyrar-
bakka- og Stokkseyrardeild,
voru haldnir í Eyrarbakka-
kirkju þriðjudaginn 12. maí.
Nemendur skólans komu þar
fram og léku á ýmis hljóðfæri
við góðar undirtektir tón-
leikagesta, sem voru óvenju-
margir.
Nemendur deildarinnar eru
um 30. Kennarar eni Gíslína
S. Jónatansdóttir, sem kennir
á píanó og hljómborð, Hjörtur
Hjartarson, sem kennir á
blásturshljóðfæri, og Guð-
mundur Pálsson, sem kennir á
fiðlu.
Skólastjóri Tónlistarskóla
Árnesinga er Ásgeir Sigurðs-
son. Nemendum skólans hér
niður við ströndina hefur
fjölgað nokkuð á síðari árum.
Skólaslit deildarinnar verða
síðar, samfara slitum Barna-
skólans á Eyi-arbakka og
Stokkseyri.
NÝTT SÍMANÚMER
5201100
FAX 5X0-1101
Gunnar Bemhard ehf.
Vatnagörðum 24
Sími: 520 1100