Morgunblaðið - 19.05.1998, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 19. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
Japan Hálfsmánaðar heimsókn meðlima úr Skólameistarafélagi íslands til Japans birti þeim þörfína á þekk-
ingu hér á Asíu. Hlér Guðjónsson spurði um lærdóma sem þeir drógu í Japan, m.a. um aga, raungreinar og
aðstæður blindra. Skólameistarar vonast til að flytja heim með sér nýjar hugmyndir og önnur sjónarhorn
Reglufestan
í j apönsku
skólastofunni
• Japanir virðast líta skólakerfið alvar-
legri augum en Islendingum er tamt
að gera
• Viðskiptin við Asíu skapa þörf fyrir
kunnáttu hér í japönsku og kín-
versku
Morgunblaðið/Hlér
ÞAR sem við sáum inn í kennslustundir virtist vera gott lag á hlutunum og það þó að nemendur væru mun
fleiri en við eigum að venjast," sagði Björn Teitsson.
SKÓLASTJÓRAR með Tsuchiya, fylgisstjóra Saitama.
NÚTÍMA þjóðfélag stend-
ur frammi fyrir því að
menntun er að verða æ
mikilvægari þáttur í sókn
þess til framfara og velferðar.
Síauknar kröfur eru gerðar til skóla-
stjórnenda á öllum skólastigum,
jafnt á íslandi sem öðrum löndum.
Menntunarstig hverrar þjóðar hefur
meira að segja en nokkru sinni fyrr
og nauðsyn þess að tryggja framfar-
ir og innleiða nýjungar í mennta-
kerfið er óumdeilanleg. Þessari
nauðsyn hefur á síðari árum verið
mætt með aukinni upplýsingaöflun
og endurmenntun auk þess sem
skipuleggjendur og stjómendur
skólakerfisins hafa lagt sig eftir því
að vera í nánum tengslum við þróun
mála í öðrum löndum. Ekki einungis
þeim löndum sem næst okkur eru,
heldur einni þeim sem fjær liggja.
Sex fulltrúar Skólameistarafélags
íslands eni komnir heim úr náms-
ferð til Japans. Þeir ferðuðust á
tveimur vikum um landið og kynntu
sér ítarlega uppbyggingu og þróun
menntakerfisins. Þeim var boðið að
skoða fjölda skóla á öllum námsstig-
um og hitta stjórnendur þeirra,
kennara og nemendur.
Hópurinn samanstóð af skólastjór-
um og kennurum frá ýmsum fram-
haldsskólum á íslandi ásamt mökum
þeirra. Þar ber fyrst að telja Kristínu
Bjamadóttur, aðstoðarskólameistara
Fjölbrautaskólans í Garðabæ, sem
veitti hópnum forystu, þá Björn
Teitsson, skólameistara Menntaskól-
ans á ísafírði, Jóhannes Einarsson,
skólameistara Iðnskólans í Hafnarf-
irði, Kristínu Amalds, skólameistara
Fjölbrautaskólans í Breiðholti, Sig-
urð Öm Kristjánsson, aðstoðarskóla-
meistara Iðnskólans í Reykjavík og
Ingibjörgu Guðmundsdóttur, stærð-
fræðikennara og fyrrum aðstoðar-
skólameistara Kvennaskólans í
Reykjavík.
Islensku fulltrúarnir nutu mikillar
aðstoðar frá Saitama Women’s
Mission. Að sögn Kristínar Bjarna-
dóttur veittu sjálfboðaliðar þessara
samtaka ómetanlega hjálp hvað
varðar samgöngur og önnur dagleg
vandamál sem upp komu.
Önnur viðhorf til menntunar
Morgunblaðið í Tókíó hafði tal af
skólameisturunum að loknum
heimsóknum þeirra til japanskra
skóla og menntastofnana til að
spyrja hvers þeir hefðu orðið vísari í
ferðinni. Kristín Bjarnadóttir var
spurð að því hvort hún hefði orðið
vör við mikinn mun á viðhorfum
Japana og Islendinga til menntunar.
Hún sagðist helst hafa orðið vör við
að Japanir virtust taka skólakerfið
alvariegar en gert væri á íslandi.
Foreldrar tækju virkan þátt í undir-
búningi bama sinna undir næsta
skólastig og aðstoðuðu þau mikið við
heimanám.
„Að loknu grannskólanámi þurfa
nemendur jafnan að taka inntöku-
próf til að komast upp á næsta
skólastig. Inntökuprófin skera fyrst
og fremst úr um það í hversu góða
skóla nemendur komast. Þeir kom-
ast alltaf einhvers staðar inn að lok-
um þannig að um 98% nemenda er
gert kleift að sækja skóla á mennta-
skólastigi. Öllum nemendum er síð-
an leyft að útskrifast. Það út af fyrir
sig gerir þeim hins vegar ekki kleift
að komast í háskóla, heldur þurfa
þeir að taka inntökupróf þar líka.
Samkeppnin er feiknarleg um sætin
í bestu háskólunum. Það er eitt af
helstu hlutverkum framhaldsskól-
anna að búa nemendur undir inn-
tökupróf í háskóla og í betri skólum
eiga nemendur kost á því að undir-
búa sig rækilega fyrir næsta stig.“
Stærðfræði og raungreina-
kennsla á háu stigi
Kiástín Bjarnadóttir tók það fram
að Japanir væra íslendingum tölu-
vert fremri hvað varðar stærðfræði-
kennslu og taldi það mjög mikilvægt
að hlúð væri að stærðfræði- og raun-
greinakennslu á íslandi með
ákveðnari hætti. Hún sagði að Jap-
anir virtust leggja mikla áherslu á
góðan undirbúning í raungreinum
og að skólameistarar hefðu orðið
vitni að góðri stærðfræðikunnáttu
nemenda í grannskólum sem þeir
heimsóttu. Að þessu leyti hefði
ferðin verið mjög lærdómsrík.
Það kom fram í viðtali við Jóhann-
es Einarsson að í Japan virðist
auðveldara að fá starfsfólk til skól-
anna heldur en á íslandi, sérstak-
lega í raungreinar. Helstu ástæðuna
taldi hann vera þá að laun kennara
væra samkeppnisfær við frjálsa
markaðinn og í öðra lagi virtist vera
meira framboð af raungreinamennt-
uðu fólki. Eins njóti flestir japanskir
skólar stuðnings af háum skóla-
gjöldum.
„Það er ljóst að rekstraraðstaða
skólanna fer eftir því hvað skóla-
gjöldin era há og hvað skólinn fær
marga nemendur. Út af þessu er
töluverður aðstöðumunur á milli
skóla og mismunandi hvaða
tækifæri þeir hafa til að kaupa tæki
og búnað en slíkt er sérstaklega
mikilvægur þáttur í rekstri iðnskóla
og tækniskóla."
Veik staða japanskra kvenna
í Japan er hefðbundin verkaskipt-
ing milli kynja mjög rótgróin og
flestar konur eru heimavinnandi
húsmæður. Konur eiga erfitt upp-
dráttar á vinnumarkaðnum og það
heyrir til undantekninga ef konur
komast í hærri stöður eða fá
embætti. Aðspurð sagðist Ingibjörg
Guðmundsdóttir hafa á tilfinning-
unni að Japan væri mun meira
karlasamfélag en ísland og til dæm-
is vora þeir skólastjórnendur sem
tekið hefðu á móti hópnum undan-
tekningalaust karlmenn.
„Það vakti einnig sérstaka athygli
mína að tvö prósent stúlkna á fram-
haldsskólastigi era í húsmæðraskól-
um, skólum sem við íslendingar er-
um nokkurn veginn búnir að leggja
niður. Þó skildist mér að nemendum
slíkra skóla fari fækkandi.
í þeim tækniskólum sem við
heimsóttum sáum við bara stráka þó
að yfir einum bekk í rafeindafræði
hafi verið ein kona. Það þótti heyra
til tíðinda í þeim skóla. Hvað varðar
val stúlkna á námsgreinum í skólum
almennt, þá virðast þær fara í
hefðbundin kvennafög líkt og raunar
íslenskar stúlkur. Rétt eins og á ís-
landi þá fara strákarnir í strákafög
eins og raungreinar."
Japanir langt komnir í
blindramálum
íslensku skólameistararnir heim-
sóttu einnig blindraskóla í Saitama-
fylki. Að sögn Sigurðar Arnar Krist-
jánssonar era Japanir að þreifa sig
áfram eftir svipaðri braut og íslend-
ingar og vinna að því að leggja
smám saman niður sérskóla og færa
blindrakennslu inn í hið almenna
skólakerfí. Hann sagði þó að það
væra deildar meiningar um þá
þróun mála og ljóst væri að sérskól-
ar sem þessi byðu upp á sérstaklega
góða þjónustu.
„Þessi skóli var alveg frábærlega
vel settur hvað varðaði alla aðstöðu.
Meðal annars var fullkomið heimili
þar sem börnunum var kennt að
gera hlutina upp á eigin spýtur
þannig að þau gætu farið út í lífið og
bjargað sér sjálf.
Sem dæmi um það hve margt er
gert fyrir blinda í Japan vil ég nefna
það að á öllum brautarstöðvum og
víðast hvar á gangstéttum er búið að
setja merkingar fyrir blinda. Ég var
lengi að velta því fyrir mér hvað
þetta væri og áttaði mig ekki á því
fyrr en ég sá blindan mann nota
hvíta stafinn til að fylgja merking-
unni eftir. Ég áttaði mig á því að það
er búið að leggja brautir fyrir blinda
nánast út um allt. Það er ljóst á öllu
því sem við sáum að gert er fyrir
bhnda að Japanir eru mjög framar-
lega staddir í þessum efnum.“
Japönskukennsla í
íslenskum skólum
Oft hefur á undanförnum árum
verið talað um nauðsyn þess að gera
tungumálanám fjölbreyttara í ljósi
þess hve samskipti við fjarlæg lönd
hafa farið vaxandi. Kristín Bjarna-
dóttir var innt eftir því hvort hún
byggist við því að kennsla í austræn-
um tungumálum yrði aukin í fram-
haldsskólum í náinni framtíð.
„Það er partur af nýrri mennta-
stefnu að auka fjölbreytni í tung-
umálanámi og það verður vissulega
lögð aukin áhersla á það á næstu ár-
um. Hins vegar er líklegt að komið
verði á verkaskiptingu milli skól-
anna þannig að hver verði með sinn
tungumálaflokk. Flestir eiga senni-
lega áfram eftir að læra fyrst og
fremst þau mál sem skyldust era ís-
lensku en mönnum verður gefinn
kostur á að læra önnur fjarlægari
tungumál eins og japönsku og önnur
asísk tungumál. Það hefur verið vís-
ir að þessu, en ég held að svigrúmið
eigi eftir að verða meira í þeirri nýju
menntastefnu sem nú er verið að
móta.
Við höfum hitt íslendinga sem
vinna fyrir SH hér í Japan og það er
gaman að sjá við hvað nemendur
okkar eiga eftir að fást þegar þeir
útskrifast úr skólunum hjá okkur.
Það er augljóst að með auknum við-
skiptum við Asíulönd þá verður þörf
fyrir það að fleiri læri tungumál eins
og japönsku, kínversku eða
arabísku."
Agi og regla til fyrirmyndar
í japönskum skólum
Björn sagði aðspurður að honum
sýndist vera betri agi og meiri regþa í
japönskum skólum heldur en á ís-
landi. „Það er eríitt að gera sér grein
fyrii' því nákvæmlega hveraig á
þessu stendur en ég held að þetta
liggi að einhveiju leyti í uppeldi og
yfirleitt almennum samfélagsviðhorf-
um. Það er greinilegt að gengið er
mjög fast fram í því að láta börn
hegða sér vel alveg frá blautu bams-
beini og halda öllu í röð og reglu. Það
er til dæmis alls staðar farið úr skóm.
Þar sem við sáum inn í kennslustund-
ir virtist vera gott lag á hlutunum og
það þó að nemendur væra mun fleiri
en við eigum að venjast.“
Upplýsingar um skólakerfi
annarra landa
Kristín Ai-nalds sagði að það væru
oft takmarkaðar og einhliða upplýs-
ingar á íslandi um það sem er að
gerast í menntamálum í fjarlægum
löndum. „Við höfðum auðvitað
skapað okkur ákveðnar hugmyndir
um menntakerfi Japans áður en við
fórum í þessa ferð, en það er samt
sem áður geysilegur munur á því að
kynnast þessum málum frá fyrstu
hendi, að sjá skólana með eigin aug-
um og tala við kennara og skóla-
stjóra sem starfa innan skólakerfis-
ins og móta það. Þessi ferð hefur
dýpkað og aukið skilning okkar allra
á japönsku skólakerfi og ég held að
hún hafi verið ómetanleg til þess að
víkka sjóndeildarhringinn og gera
okkur kleift að læra af því sem er að
gerast í öðrum löndum.
„Við skólameistarar höfum reynd-
ar reynt að fara í ferðir af þessu tagi
á tveggja ára fresti. Vanalega höfum
við það þannig að í annað hvert
skipti höfum við farið til nálægra
landa en í hitt skiptið til landa sem
era lengra í burtu. Astæða þess að
Japan varð fyrir valinu í þetta sinn
er meðal annars það hve þjóðfélagið
er tæknivætt. Við höfum fengið
mjög mikið af verðmætum upplýs-
ingum í þessari ferð bæði því sam-
bandi og öðru.“
Fulltrúar Skólameistarafélagsins
sem þátt tóku í þessari ferð voru
sammála um að hún hefði tekist
mjög vel þó að þátttakan hefði mátt
vera meiri. Hópurinn var mjög sam-
stilltur og ferðin í alla staði mjög
lærdómsrík. Þátttakendur töldu
mjög mikilvægt að hafa fengið
tækifæri til að auka skilning sinn á
menntakerfi þessa þróaða tækn-
iþjóðfélags og vonuðust til að geta
nú flutt heim með sér nýjar hug-
myndir og önnur sjónarhorn sem
gagnast mættu við mótun skólakerf-
isins á þessum tímum byltingar-
kenndrar tækni og tölvuvæðingar.