Morgunblaðið - 15.07.1998, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 15. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörnsson
„VESTFIRÐINGAR þekkja þessa sögu öðrum betur. Það er óhjákvæmilegt að hinar dreifðu byggðir horf-
ist blákalt í augu við þann ískalda veruleika að með óbreyttu fiskveiðistjórnunarkerfi eiga þær alls enga
framtíð fyrir sér,“ sagði Sverrir Hermannsson m.a. á fundi í Stjórnsýsluhúsinu á fsafirði í fyrra-
kvöld, sem yfir 200 manns sótti.
Sverrir Hermannsson á stjórnmálafundi á fsafírði
Framtíð sjávar-
þorpanna í hættu
Alger markaðsvæðing
úthlutunar fiskveiði-
heimilda var sú stefna
sem Sverrir Her-
mannsson, fyrrverandi
bankastjóri, boðaði á
stjórnmálafundi á Isa-
firði í fyrrakvöld sem
Helgi Þorsteinsson
fylgdist með.
SVERRIR sagði að allar breytingar
á fiskveiðistjórnun yrðu þó að miða
að því að gera lífvænlegt í dreifðum
byggðum landsins. Hann sagði
einnig að það yrði að vera eitt höfuð-
markmið nýs kerfis að þeir fengju
tækifæri til að nýta auðlindina sem
sönnuðu sig að því að færa aflann að
landi með minnstum tilkostnaði. Með
því að láta markaðslögmálin ráða því
hverjir fengju að veiða og hverjir
ekki væri þeim smáu, til dæmis í
sjávarplássunum úti á landi, gert
jafnhátt undir höfði og hinum stóru.
Hagkvæmni nálægðarinnar við fiski-
miðin myndi jafnvel gefa sjávarþorp-
unum samkeppnisforskot.
Sverrir taldi að réttast væri að
færa kvótann frá núverandi handhöf-
um hans á 5 árum og setja hann á
uppboðsleigumarkað. „Til greina
kæmi að gera þetta með 20% á ári í 5
ár. Sé litið til þorskkvótans eingöngu
um sinn og gert ráð fyiir óverulegri
aukningu veiðiheimilda frá síðasta
ári núgildandi kerfis til hins fyrsta af
þvi nýja, er líklegt að 20% upphafs-
skerðing sé of lítil. Handhafar 80%
gjafakvótans gætu yfirþyrmt mai-k-
aðinn með háum tilboðum í krafti
gjafakvótans og þannig seinkað því,
að litlu karlamir stæðust þá sam-
keppni, hvað þá nýir aðilar. 40%
upphafsskerðing gæti því verið
nauðsynleg til að tryggja meira
framboð gagnvart eftirspurn, sem
væntanlega yrði dreifðari.“
Sverrir sagði að upptaka hins nýja
kerfis gæti verið mismunandi eftir
tegundum, breytingin mætti vera
hraðari hvað varðar uppsjávarfisk en
botnfísktegundir. Sjálfsagt væri að
setja norsk-íslensku síldina og
kolmunnann á uppboðsleigumarkað
strax en loðnuna á nokkrum árum.
Óheft veiði bátaflotans
innan 30 mílna
Sveirir lagði til að fyrst efth að
núverandi fiskveiðistjómunarkerfi
hefði verið lagt af yrði, að því til-
skildu að ástand þorskstofnsins og
vistfræðilegar aðstæður í hafínu
leyfðu, gerð tilraun til tveggja ára
með óhefta þorskveiði bátaflotans
innan 30 mílna markanna. „Togarar
yrðu eingöngu þar fyrir utan með
óbreyttar veiðiheimildir frá því sem
nú er og þeim gert að veiða þær að
mestu leyti, framsal yrði óheimilt
nema sérstaklega stæði á. Ari eftir
upptöku fríveiðanna samkvæmt
þessu, yrði á grundvelli þess, sem þá
liggur fyrir, kveðið á um aflahámörk
þriðja árs hins nýja kei'fis og upp-
boðsleiga á honum öllum hafin með
þeim hætti sem ég áður lýsti. Á
reynslu þessara tveggja ára yrði
byggð ákvörðun um áframhaldandi
einkai-étt bátaflotans til veiða innan
30 mílna og þá ef til vill með aflatak-
mörkunum,“ sagði Sverrir.
Hvorki hagræðing
né fiskvernd í núverandi kerfi
Sven-ir lýsti í ræðu sinni ítarlega
vanköntum núverandi fiskveiði-
stjórnunarfyiTrkomulags að hans
áliti. Fullyrðingar um að það hefði
verndað fiskistofnana og skilað hag-
ræðingu í útveginum sagði hann
rangar, rök væru því að árangurinn
hefði einmitt verið öfugur. „Eða
hvernig má það vera eftir 20 ára
vemdun, að fiskistofnamir þoli, að
dómi fiskifræðinga, miklu minna
veiðiálag en íslandsmið lágu undir
ái’atugum saman þar á undan?“
Svemir gagnrýndi rannsóknir
fiskifræðinga, og sagði að lítið hefði
verið upp úr þeim leggjandi hingað
til, ekki mætti þó varpa þeim fyrii’
ofurborð, heldur yrði einmitt að
leggja meiri áherslu og fjármuni í
hafrannsóknir.
Sverrir sagði að höfuðgallar nú-
verandi fiskveiðistjómunarkerfis
væra þeir að það særði réttlætis-
kennd þjóðarinnar, hindraði aðgang
nýrra athafnamanna og aflmanna að
útgerð, leiddi til brottkasts fisks að
milljarða króna virði árlega, færði
örfáum stórútgerðum yfirburði en
ryddu úr vegi smærri útgerðum og
þar með afkomumöguleikum sjávar-
þorpanna og í skjóli kerfisins þróuð-
ust siðlausir viðskiptahættir.
„Vestfirðingar þekkja þessa sögu
öðram betur. Það er óhjákvæmilegt
að hinar dreifðu byggðir horfist
blákalt í augu við þann iskalda veru-
leika að með óbreyttu fiskveiðistjórn-
unarkerfi eiga þær alls enga framtíð
fyiár sér. Það þarf ekki spásagnar-
mann til að segja fyrir um tortímingu
sjávarþorpanna á Vestfjörðum."
Sverrir fór hörðum orðum um
Sjálfstæðisflokkinn og núverandi
forystu hans. Hann sagði að undir
forystu Ólafs Thors og Bjarna Bene-
diktssonar hefði hann verið víðsýnn
og frjálslyndur einkaframtaksflokk-
ur sem hefði boðað sti’anglega stétt
með stétt. Þeir Matthías Bjarnason,
fyrrverandi alþingismaður, sem var
fundai’stjóri, hefðu bundið tryggð við
hann, „ekki síst vegna umburðar-
lyndis hans og umhyggju fyrir hin-
um minnimáttar og þeim sem
skarðastan hlut báru frá borði“.
Sverrir sagði Sjálfstæðisflokkinn
hafa verið þann flokkanna sem
„bægði burgeisum frá völdum og
strangast fylgdi leikreglum lýðræðis
og þingræðis“.
Gamli Sjálfstæðisflokkurinn
horfínn
Sverair sagði að ástandið hefði
breyst árið 1986 þegar nýir menn
komu til valda. Sven-ir sagði að þótt
reynt hefði verið að leyna áhrifum
hans væri staðreyndin sú að frjáls-
hyggjustefna Hannesar Hólmsteins
hefði náð undirtökunum í flokknum.
Kjörum almennra launþega, aldr-
aðra og sjúkra væri lítið sinnt en ör-
fáum útvöldum færðir milljarðar að
gjöf í fiskveiðiheimildum. „Gamli
Sjálfstæðisflokkurinn er horfinn fyr-
ir ættemisstapann og frjálshyggju-
flokkur Hólmsteins tekinn við. Það
þarf enga spádómsgáfu til að að
segja fyrir um til hvers leiða muni
innan tíðar. I þeim flokki mun eftir
sitja fámenn íhaldsklíka þegar fram
líða stundir með álíka fylgi og íhalds-
flokkar á öðrum Norðurlöndum
njóta.“
Sverrh' sagðist binda vonir við að
vinstriflokkarnir vildu aðstoða við að
breyta fiskveiðistjórnunarkerfinu,
en þeir myndu aldrei hafa til þess
bolmagn einir, og nauðsyn væri því
að nýju stjórnmálaafli.
Að ræðu Sven'is lokinni tóku við
spurningar frá áheyrendum. Til
dæmis spurði Magnús Reynir Guð-
mundsson Sven’i hvort hann vildi
ekki að frystitogarar yrðu áfram
gerðir út við Islandsstrendur, miðað
við það sem hann hefði sagt, að allur
afli ætti að koma að landi.
Sverrh’ sagði að stefna ætti að því
að verka fiskinn eins mikið og mögu-
legt væri. Best væri að frystitogar-
arnir þjónuðu fiskvinnslunni í landi,
en sagðist þó ekki vilja ofstjórn í
þeim efnum. „Ég hef aldrei viljað
gefa frá mér þá hugmynd að frysti-
togararnir gætu hirt úrkastið og far-
ið með það þeim mun örar að landi.
Vel er borgað fyi’ir lýsi og mjöl um
þessar mundir.“
títilokar ekki byggðakvóta
Magnús spurði einnig hvort Sverr-
ir gæti hugsað sér að kvóta yrði út-
hlutað á fiskvinnslustöðvar. Sverrir
svaraði að hann hefði ekki haft hug-
myndh’ um annað en að úthluta kvót-
anum á skip, en ef heimildir smábát-
anna væru auknar eða veiðar þeha’a
gefnai’ frjálsar myndi það leysa
byggðavandann.
Að síðustu spurði Magnús hvort
Sverrir hefði þor til að koma á byggða-
kvóta, þannig að þeir landshlutar sem
best væru i sveit setth’ varðandi nýt-
ingu fiskimiðanna, til dæmis Vestfirð-
ir, fengju forgang að þeim á kostnað
þehTa sem hefðu í önnur hús að venda,
til dæmis stóriðju.
Sverrir útilokaði ekki hugmyndir
um byggðakvóta, en vildi þó reyna
markaðskerfið sem hann hefði lagt
til. „Markaðskerfið á að leysa
byggðavandann. Það er engin lausn
til á fiskveiðistjórnunarmálunum
okkar nema við leysum vanda hinna
dreifðu byggða." Hann sagði að ef
aðferðir þær sem hann hefði lagt til
dygðu ekki til þessa, yrði að finna
aðrar.
Konráð Eggertsson spurði hvað
yrði gert varðandi þá menn sem
hefðu braskað i fiskveiðikerfinu.
Sverrir nefndi dæmi um menn sem
hefðu komið með fúlgur fjár úr út-
gerðinni og fjárfest í verslunarhús-
næði í Reykjavík eða jafnvel keypt
verðbréf erlendis. Hann sagðist þó
ekki vera fylgjandi því að lög virk-
uðu aftur í tímann.
Konráð vildi líka vita hvað yrði um
bankakerfið við breytingarnar.
Sven-ir sagði að ríkið yrði að taka
ábyrgð á þeim meðan breytingarnai’
stæðu yfir, enda hefðu ríkisbankarn-
ir mestöll viðskipti við sjávarútveg-
inn með höndum.
Vill fara varlega í hvalveiðar
Loks spurði Konráð hvort Sverrir
væri stuðningsmaður hvalveiða, í ljósi
nýrra spádóma um að nú stefni í 20%
skerðingu á þorskveiði vegna þess
hversu mikið hvalurinn éti af þorski.
Svenir vildi fara varlega í þau mál,
og vakti það litla gleði Konráðs.
Leif Halldórsson, sjómaður og út-
gerðarmaður, sagði að sér fyndist
merkilegt að nú vildu allir eiga fisk-
inn en þegar hann hefði byrjað á sjó
hefði hann verið eini íslenski háset-
inn á skipinu, allir hinir hefðu verið
Færeyingar.
Hann gagnrýndi hugmyndir um
að taka kvótann af þeim sem hefðu
hann nú, sagðist hafa barist fyiTi’ því
sem hann hefði nú. „Telur Sverrir
Hermannsson að það sé okkar besta
ráð að hirða af okkur 40% af veiði-
heimildunum sti-ax og úthluta þeim
til annarra? Er augljóst að þeir verði
eitthvað betri en við?“
Sverrir sagði að í því fiskveiðikerfi
sem hann væri að leggja til gæti Leif
beitt ki-öftum sínum að fullu, ekkert
yrði af honum tekið. Hann sagði þó
að auðvitað yrði að fara varlega í
þessar breytingar.
Atvinnuhúsnæði
Lyngás Garðabæ.
Gott ca 210 m2 atvinnuhúsnæði með
innkeyrsludyrum. Verð 9,2 millj. 52115
Vesturhraun Garðabæ - Nýtt
Nýtt 1650 m2 atvinnuhúsnæði með mikilli
lofthæð og góðu útiplássi. Húsið skilast
tilbúið undir tréverk að innan, fullbúið að
utan. Lóð malbikuð. Getur selst í smærri
einingum. Hagstætt verð. 34392
Eyrartröð - fiskvinnsluhúsnæði
Um er að ræða full innréttað 784,6 m2
fiskvinnusluhúsnæði. Húsið stendur á sér
lóð, byggingarréttur, og er laus strax.
Lyklar á skrifstofu. Einstakt tækifæri.
Áhvilandi 15 millj. til 25 ára. Verð aðeins
19 millj. 53664
Trönuhraun Hafnarf.
Til sölu heil húseign, 2x400m2, atvinnu-
og skrifstofuhúsnæði á fyrstu og annarri
hæð. Innkeyrsludyr. Góð staðsetning.
Eignin er i dag í leigu. Selst í einu eða
tvennu lagi. Hagstætt verð. 53756
Flatahraun Hafnarf.
Gott ca 110 m2 atvinnuhúsnæði, auk ca
50 m2 millilofts. Innkeyrsludyr. Verð 6,7
millj. 51125
Sumarhús Svarfhólsskógi
Nýkomið glæsilegt nýlegt ca 60 m2
sumarhús auk svefnlofts. Frábær
staðsetning _á 1,1 ha kjarri vöxnu
eignariandi. Útsýni. Selst með öllum
húsbúnaði. Myndir á skrifstofu. Verð-
tilboð. 49262.
Sveitarfélögum kynntir
möguleikar í umhverfísvernd
BÆKLINGUR þar sem kynnt eru
fimmtán dæmi um árangur sveitar-
félaga á Norðurlöndunum í um-
hverfisvernd, Náttúrvernd á vegum
sveitarfélaga - fimmtán góð dæmi,
var kynntur á blaðamannafundi í
húsnæði ríkisins að Borgartúni 6 í
gær. Tilgangurinn með útgáfunni er
að sýna fram á möguleika sveitarfé-
laga til áhrifa á sviði náttúruvernd-
ar, eins og það er orðað í formála
bæklingsins sem gefinn er út af
Norrænu ráðherranefndinni.
Síðastliðinn vetur var undirritað-
ur samningur milli ríkisins og sveit-
arfélaganna um samstarf í umhverf-
ismálum sem miðar að gerð um-
hverfísáætlana í sveitarfélögum og
er bæklingurinn hluti af þeim sam-
starfssamningi. Dæmin í bæklingn-
um taka meðal annars til þekkingar
á líffræðilegri fjölbreytni, skipulags-
áætlana, upplýsingamiðlunar og
hreinnar náttúraverndar.
Dalvík markaðssetur
fuglaskoðun
Guðmundur Bjarnason umhverf-
ismálaráðherra benti á mismunandi
aðgerðir í umhverfismálum og nátt-
úravernd hjá sveitarfélögum og
benti þar sérstaklega á annað ís-
lenska dæmið í bæklingnum þar
sem sagt er frá hvernig Dalvíkingar
hafa lagt áherslu á verndun votlend-
is í friðlandi Svarfaðardals og þess
gróðurs og fuglalífs sem þar þrífst. I
framhaldi af því hafa þeir markaðs-
sett Svarfaðardalinn fyiár fugla-
skoðara en yfii’völd á Dalvík leggja
höfuðáherslu á náttúrana sem að-
dráttarafl fyrir ferðamenn.
Ragnar Frank Kristjánsson hjá
Náttúruvernd ríkisins, sem var í
starfshópi sem vann að gerð bæk-
lingsins, benti einnig á mismunandi
leiðir sveitarfélaga í umhverfisvernd
og nefndi til dæmis vandað og ítar-
legt gi’óðurkort af sveitarfélaginu
Vanda í Finnlandi sem umhvei’fisyf-
irvöld létu gera.
Einnig var á fundinum bent á
mikilvægi þess að græða upp sár í
landslaginu sköpuð af mannavöld-
um, og voru dæmi um árangur í
þeim efnum í bæklingnum meðal
annars.