Morgunblaðið - 15.07.1998, Blaðsíða 28

J* 28 MIÐVIKUDAGUR 15. JÚLÍ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
*
■ft

«
Endalaus
afþreying
„I veröld Disneys stendur tíminn ávallt
kyrr, ekkert breytist, enginn eldist, eng-
inn þroskast, þar er einungis kamast
um stund ..."
Imeira en sextíu ár hefur
Disney-fyrirtækið fram-
leitt sögur, persónur og
myndir sem renna stoð-
um undir lykilhugmyndir
í bandarískri fjöldamenningu.
Disney-garðarnir, kvikmyndirn-
ar, teiknimyndirnar, bækurnar
og myndasögurnar, leikföngin
og allt hvað heitir eru stöðug
uppspretta sem ausið er af yfir
börn heimsbyggðarinnar sem
tileinka sér hugmyndirnar og
mettast af amerískættuðu gild-
ismati. Fyrirbærið kallast
skemmtun og hugljúf afþreying.
Við fullorðna fólkið tökum
heilshugar þátt
VIÐHORF
Eftir Hávar
Sigurjónsson
í afþreyingunni
með börnum
okkar, kynnum
þeim af sam-
viskusemi sög-
urnar, persónurnar og hug-
myndirnar eða hverfum jafnvel
ein okkar liðs á vit Disney-ævin-
týranna, eins og til að hressa
uppá trúna á hið góða, saklausa,
fallega, yfirnáttúrulega, óraun-
verulega, alþjóðlega, bamalega
og ameríska.
Disney-samsteypan hefur
vakið athygli og aðdáun fyrir
vel heppnaða markaðsetningu,
alþjóðlega útbreiðslu, starfs-
mannaþjálfun og starfsmanna-
stefnu. Stefna Disney gagnvart
starfsfólki sínu er að vísu orð-
lögð fyrir hörku og aga, starfs-
menn Disney-garðanna verða að
hlíta ströngum skilyrðum um
útlit og klæðaburð ef þeir ætla
að endast í starfi. Imyndin sem
Disney vill sýna er hin dæmi-
gerða, heilbrigða Ameríka og
hver sá sem farið hefur í eitt-
hvert Disney-landið veit hvað
átt er við. Heilbrigð afþreying,
fjölskylduskemmtun og óþrjót-
andi hugmyndaflug eru ímynd
Disneys um víða veröld. Til-
gangurinn er þó ekki jafn göf-
ugur og ætla mætti, þar sem
sölumennska á öllum sviðum er
drifkrafturinn á bakvið starf-
semina, enda er Disney-sam-
steypan ekki góðgerðafélag
heldur eitt öflugasta og best
skipulagða viðskiptafyrirtæki
heimsins á sviði fjölmiðlunar og
afþreyingar.
Söguþráður dæmigerðrar
Disney-myndar snýst um löng-
un aðalpersónunnar til að flýja
hlutskipti sitt í veröldinni.
Löngunin birtist í ósk sem upp-
fyllist fyrr en varir fyrir töfra
eða galdur. Breytingin á sér
aldrei stað sem afleiðing af
gjörðum persónunnar; heldur
sest hún bókstaflega á rassinn
- og óskar sér betra lífs og hókus
pókus !! töfradís, álfkona,
galdramaður, andi eða einhver
önnur tegund af yfirnáttúru-
legri veru birtist og leysir mál-
ið. I meðförum Disneys'verður
sáralitið eftir handa ímyndunar-
afli áhorfandans þegar nánar er
að gáð; Disney sá um allt sjálf-
ur, áhorfandinn var hlutlaus.
Þannig byggist aðferð Disneys
ekki á ímyndunarafli áhorfand-
ans, heldur flóttalöngun hans,
hann hverfur á vit ævintýrisins
um stund, lætur glepjast,
gleymir sér. Disney-veröldin er
í eðli sínu ekki skapandi heldur
tæmandi, hún er byggð á lög-
málum innrætandi afþreyingar;
falleg, vel unnin, dýr, aðlaðandi
og spennandi, með skýran sið-
ferðilegan og félagslegan boð-
skap.
Haft er eftir Walt Disney
sjálfum og þótti sniðugt: „Við
gerum myndimar og látum sér-
fræðingana segja okkur um
hvað þær eru.“ Með þessu gerði
hann sér upp listrænt sakleysi
sem hann var löngu búinn að
hrista af sér. Hann vissi yfirleitt
mætavel hvað hann vildi og
lagði starfsmönnum sínum mjög
skýrar línur um efnismeðferð
teiknimynda og kvikmynda sem
framleiddar voru í hans nafni.
Skoðanir hans voru vel þekktar;
hann var framúr hófi íhaldssam-
ur, haldinn kynþáttafordómum,
kvenfyrirlitningu, þjóðernis-
hyggju og stefna hans sem at-
vinnurekanda var alþekkt og
birtist m.a. í hatrammri and-
stöðu hans við stéttarfélög og
hvers konar önnur samtök
starfsmanna sinna.
I veröld Disneys er ástin ein-
fóld í sniðum. Þar verða aðal-
persónur undantekningarlaust
ástfangnar við fyrstu sýn; útlit
persónanna skiptir öllu máli í
þessu samhengi enda verða ekki
aðrir ástfangnir í Disney-mynd-
um en þeir sem hafa útlitið með
sér.
Saklaus, barnaleg, falleg,
frumkvæðislaus og fullkomlega
undirgefin. Þannig var túlkun
Walts Disneys á fyrstu kven-
hetju sinni, Mjallhvíti, og þær
sem fylgt hafa í kjölfarið hafa
yfirleitt verið steyptar í sama
mót. Þeim til málsbóta eru þær
gæddar kvenlegri seiglu sem
endist þeim meðan þær leita
hamingjunnar sem finnst ávallt
að lokum í fangi hetjunnar. Þá
gefa þær sig líka undirgefninni
fagnandi á vald. Vondar kven-
persónur, sem einnig eru al-
gengar í Disney-myndunum eru
að sjálfsögðu alltaf forljótar og
annaðhvort akfeitar eða grind-
horaðar. Með þessum hætti er
kvenímyndin mótuð eða undir-
strikuð í huga áhorfandans, allt
eftir því á hvaða þroskastigi
hann er.
Það er eftirtektarvert að
kvenpersónur í Disney-myndum
hafa lítil tengsl við aðrar kven-
persónur og mæður eru yfirleitt
fjarri góðu gamni nema að sjálf-
sögðu vonda stjúpan ef fyrir-
myndin krefst þess. Oft eru að-
alpersónurnar foreldralausar
með öllu þrátt yfir ungan aldur
og virðast ekki líða fyrir skort-
inn, stundum eiga þær feður en
aldrei mæður. I veröld Disneys
stendur tíminn ávallt kyi-r, ekk-
ert breytist, enginn eldist, eng-
inn þroskast, þar er einungis
hamast um stund til að hafa of-
an af fyrir okkur sem höfum
tíma til að drepa. Aíþreying er
það kallað.
GUNNAR
FREYSTEINSSON
+ Gunnar Frey-
steinsson var
fæddur á Selfossi 27.
apríl 1970. Hann lést
í bflslysi 5. júlí síðast-
liðinn. Foreldrar
hans eru Freysteinn
Sigurðsson, jarð-
fræðingur, frá
Reykjum í Lundar-
reykjadal, f. 4.6.
1941, og eiginkona
hans Ingibjörg S.
Sveinsdóttir, lyfja-
fræðingur, frá Sel-
fossi, f. 24.1. 1942.
Foreldrar Freysteins
voru Sigurður Asgeirsson, garð-
yrkjubóndi á Reykjum, f. 28.4.
1910, og eiginkona hans Valgerð-
ur Magnúsdóttir, kennari, f. 8.11.
1912, d. 5.5.1996. Foreldrar Ingi-
bjargar voru Sveinn Sveinsson,
bifreiðastjóri á Selfossi, f. 27.6.
1902, d. 8.7. 1992, og eiginkona
hans, Gunnþórunn Klara Karls-
dóttir, f. 12.8. 1909, d. 28.2. 1993.
Systkini Freysteins eru, Ásgeir,
kerfisfræðingur í Reykjavík, f.
6.4. 1937, Björg, kennari á Sel-
fossi, f. 6.6.1939, gift Sveini, móð-
urbróður Gunnars, Ingi, sagn-
fræðiprófessor í Reykjavík, f.
13.9. 1946, og Magnús, þýsku-
kennari í Reykjavík, f. 2.9. 1957.
Systkini Ingibjargar eru Sveinn
Júh'us, sýslufulltrúi á Selfossi, f.
15.5. 1933, kvæntur Björgu, fóð-
ursystur Gunnars, Nína Sæunn,
viðskiptafræðingur í Kópavogi og
kennari, f. 27.9. 1935, Sigurður
Garðar, lögfræðingur á Selfossi,
Sunnudagur 5. júlí, undurfagur
sólskinsdagur við Miðjarðarhafið,
blómskrúð og ylur Ítalíu allt um
kring. Fáeinum stundum seinna, um
miðja nótt, hringir síminn og harm-
þrungin rödd yngsta sonar míns
mælir þessi skelfilegu orð: Gunnsi
er dáinn! Eg vil ekki trúa, nei, nei,
ekki sjálfur gimsteinninn okkar
allra, ekki hann, það getur ekki ver-
ið. Nístandi sársaukinn ætlar að
kæfa mig þegar ég hugsa heim til
systur minnar, Freysteins og
Röggu, sem eru rétt að byrja að ná
áttum eftir fyrra höggið, andlát
Sigga í desember. Nú er stoðin
þeirra sterka, huggari og gleðigjafi,
á brott numinn með óskiljanlegri ör-
lagagrimmd.
Frá fyrstu tíð var Gunnar Frey-
steinsson eilíf uppspretta gleði og
gamans í hópi systkinabarnanna og
þeirra fjölskyldna, hlýr og góður afa
og ömmu í báðar ættir, ekki sízt fóð-
urafa sínum sem einn lifir þeirra,
sviptur sjón sinni. Hvers vegna er
slíkur harmur lagður á hann og okk-
ur öll? Við því fæst aldrei svar, en
minningarnar eru fjársjóður, allar
góðar, ekkert orð né augnatillit
öðruvísi en bjart og hlýtt. Hversu oft
varð okkur að orði eftir samvistir við
þennan einstaka dreng: „Það er bara
einn Gunnsi til í þessum heimi!“ og
vorum þakklát fyrir að hann fæddist
einmitt inn í þessa fjölskyldu, að við
skyldum fá að njóta hans.
Nú heyra þeir dagar sögunni til og
við stöndum áttavillt í nepjunni og
skiljum ekki hvernig svo skjótt sól
brá sumri.
Hugur minn reikar aftur í tímann
og staðnæmist við eina svipmynd;
Gunnsi situr lítill snáði við eldhús-
borðið milli frænda sinna, sona
minna, og ég finn hvernig augu mín
fyllast allt í einu tárum vegna þess
hve hann er líkur móður sinni, henni
litlu systur minni, og hve undursam-
lega vænt mér þykir um hann. Þessi
tilfinning óx og dafnaði með áninum
og bjó sæl í brjósti okkar allra sem
þekktum hann.
Inga systir hefir nú misst annað
barnið sitt á örfáum mánuðum,
Ragga sinn eina elskaða bróður,
Freysteinn ekki aðeins son heldur
miklu meira: sálufélaga, vin og
samstarfsmann um þau mörgu
áhugamál sem þeir feðgar áttu
sameiginleg. Megi þeim öllum veit-
ast styrkur og huggun til þess að
afbera harm sinn og söknuð, um
ókomin ár.
Nína Sveinsdóttir.
f. 5.3. 1944. Systkini
Gunnars eru Sigurð-
ur, tölvunarfræði-
nemi, f. 16.3. 1966, d.
8.12. 1997, og Ragn-
hildur, landfræðing-
ur í Kópavogi, f. 5.3.
1975.
Foreldrar Gunn-
ars bjuggu í Kiel í
Þýskalandi þegar
hann fæddist, en
hann fluttist með
þeim í Kópavog sum-
arið 1975 og átti þar
heima hjá þeim við
Kársnesbrautina
lengst af siðan. Þar gekk hann í
skóla, Kársnesskóla, Þinghóls-
skóla og Menntaskólann í Kópa-
vogi, en þaðan útskrifaðist hann
sem stúdent árið 1990. Sama
haust hóf hann nám í skógfræði í
Noregi og lauk kandidatsprófí frá
Landbúnaðarháskólanum í Ási
sumarið 1995. Á námsárum sín-
um og eftir námslok vann Gunnar
hjá Skógræktarfélagi íslands og
Skógrækt ríkisins. Snemma árs
1996 hóf hann störf hjá Skógrækt
rfldsins á Selfossi og var þar
vinnustaður hans síðan. Á þeim
tíma vann hann mikið að undir-
búningi Suðurlandsskóga. Gunn-
ar hafði nýhafið störf lijá Rann-
sóknastöð Skógræktar ríkisins á
Mógilsá þegar hann lést.
Gunnar var ókvæntur og barn-
laus.
Utfór Gunnars fer fram frá
Kópavogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Systursonur minn, Gunnar Frey-
steinsson, skógfræðingur, er látinn
aðeins 28 ára að aldri. Hafa systii' mín
og mágur því misst báða syni sína
með rúmlega hálfs árs millibili. Eftir
lifir dóttirin Ragnhildur, sem misst
hefur báða sína elskuðu bræður.
Gunnar var einn af þrettán systk-
inabörnum mínum, aðeins sex dög-
um yngri en eldri sonur minn Magn-
ús Sveinn. Ég fylgdist með Gunnari
eins og öðrum systkinabörnum mín-
um frá blautu barnsbeini til fullorð-
insára, oft úr fjarlægð en stundum
samvista. Mér líður aldrei úr minni
ferð okkar systur minnar með báða
strákana hennar frá Kiel til Sðnder-
borg í október 1972, en þá var Gunn-
ar tveggja og hálfs árs. Ég var á
glóðum alla leiðina af ótta við að
þessi litli fjörkálfur hrykki fyrir
borð. Athafnasemin og lífskrafturinn
hafði þá þegar sagt rækilega til sín.
Heim komum við þó öll að kvöldi
með báða bræðurna innanborðs og
ég andaði léttar.
Eftir að Gunnar fluttíst til Selfoss
og hóf störf hjá Skógrækt ríkisins
urðu kynni okkar nánari og hann
heimsótti mig við og við. Það var þá
fyrst að ég uppgötvaði að Gunnar
var enginn venjulegur frændi. Hann
bjó yfir þeim bestu eðliskostum sem
nokkurn mann mega prýða. Alúðin,
hjálpsemin, hlýjan og kærleikurinn,
brennandi áhuginn á starfinu og ást-
in til landsins sem ól hann. Það var
ávallt sem ferskur vorvindur hefði
farið um sali þegar Gunnar hafði
komið. Græskulaus húmorinn, já-
kvæðnin, sanngirnin og réttsýnin
urðu eftir hjá mér. í mars sl. átti ég í
miklum erfiðleikum. Ýmislegt hafði
lagst á sálina og gerði mér lífið
þungbært. Þá reyndist Gunnar mér
meira en frændi, heldur yndislegur
vinur og verndarengill sem kom mér
á réttan kjöl á ný. Eftir þetta kom
Gunnar oftar til mín og við spjölluð-
um klukkustundum saman um lífið
og tilveruna og nánast um allt milli
himins og jarðar. Það var sama hvar
borið var niður, það mátti ef svo má
segja fletta upp í Gunnari eins og al-
fræðibók. Hvergi var komið að tóm-
um kofunum, svo víðlesinn og íjöl-
menntaður var hann þótt ungur
væri. Mér eru sérstaklega kærar síð-
ustu samverustundir okkar Gunnars.
Bíltúr út að Hlíðarvatni, Herdísarvík
og Krýsuvík hinn 16. júní sl. og fjall-
ganga á Inghól hinn 27. júní sem við
fórum í ásamt Sölva Birni, yngri syni
mínum. Þetta var afmælisdagur föð-
ur míns, Sveins Sveinssonar, afa
þein-a beggja. Gunnar nefndi hana
minningargöngu og ráðgerði árlegar
fjallgöngur næstu árin. Þær verða
farnar án hans, en til minningar um
hann.
Elsku Inga mín, Freysteinn,
Ragnhildm- og Sigurður á Reykjum.
Það er nú rúmlega hálft ár síðan þið
og Gunnar stóðuð yfir moldum Sig-
urðar bróður hans og nú er komið að
Gunnari. Lífið virðist stundum vera
óskiljanlega grimmt. Minning Gunn-
ars mun lifa, minning sem er aðeins
ljúf, falleg og góð eins og hann var
alla tíð sjálfur. Megi hið góða styrkja
ykkur í sorginni og okkur öll hin sem
unnum þessum yndislega pilti svo
heitt.
Skógrækt á Islandi hefur misst
einn af sínum öflugustu liðsmönnum
og landið einn af sínum bestu sonum.
Gunnar minn. Ég á þér skuld að
gjalda. Uppgjörið verður að bíða.
Þegar við hittumst aftur tökum við
upp þráðinn, ræktum skóg <3g klífum
fjöll. Ljúflingurinn minn. Ég skrifa
þessar línur með næstum óbærilega
sorg í hjarta og söknuðurinn er allt
umhverfis.
Vertu kært kvaddur.
Þinn elskandi móðurbróðir
Sigurður Sveinsson.
Við systkinin munum vart eftir
sjálfum okkur öðruvísi en með
Gunnsa okkur við hlið. Þó náði sú
stund að festast í minni, er hann fyr-
ir tveimur áratugum og bráðum hálf-
um betur kom alkominn til landsins
frá Þýzkalandi með foreldrum sín-
um, bróður og systur, fimm ára að
aldri. Hófust þar jafnfljótt kynni
sem stóðu órofin til hinztu stundar.
Ekkert er okkur dýrmætara en þau
kynni.
Gunnsi ólst upp í Kópavoginum
með okkur. Fyi-stu árin var æði
langt að sækja félagsskapinn, alla
leið vestur á Kársnesbraut 89. Én til
að fá að vera samvistum við Gunnsa
var sú langa gönguferð í hvert sinn
tilhlökkunarefni. Það er eins og við
höfum þá þegar, ómeðvitað, skynjað
að það væru forréttindi að fá að
þekkja slíkan dreng. Ekki spillti það
samt ánægjunni þegar fjölskyldan
fluttist í aðeins nokkurra húsa fjar-
lægð frá húsi okkar, á Kársnesbraut
33, þai' sem hún hefur alla tíð síðan
lifað, hlegið og grátið. Svo mikill var
samgangurinn milli heimilis Gunnsa,
Sigga og Röggu og okkar systkin-
anna, að árum saman mátti helzt
greina hverjir tilheyrðu hverju af því
hver svaf hvar og þó ekki alltaf af
því. Gunnsi var öll þessi ár fóstbróðir
okkar og það bezti fóstbróðir sem
hægt var að óska sér.
Ofáar voru gönguferðirnar sem
við fórum með honum þau ár „í
kringum voginn“ og gerðum með
honum uppgötvanir þar og í Öskju-
hlíðinni um fjörur, leynirjóður, stíga,
neðanjarðarbyrgi, heitavatnslæki,
skotgryfjur, kletta, tré, vatnstanka
og fegurð himinsins. í öllum þeim
ferðalögum var Gunnsi svo traustur
leikfélagi og bjart yfir öllum orðum
hans og gerðum að tekið var sem
náttúrulögmáli.
Hann var frá fyrstu tíð mesti grall-
ari, uppátækjasamur, glettinn og
stiíðinn, en líka athugull, íhugull og
dulur. En þó hann væri dulur, hafði
hann samt aldrei neitt að fela. Hann
talaði sjaldan um vandamál sín,
áhyggjur eða hjartans þunga. En okk-
ur sem hann þekktum fannst enda að
hann hefði engin vandamál, áhyggjur
eða hjartans þunga. Sálarstyrkur
hans var óbifandi. Alltaf var hann já-
kvæður og aldrei var hann dapur
þannig að aðiir fyndu. Gleðinni smit-
aði hann út frá sér af rausn og vai'
hvert það afmæli hjá okkui'
frændsystkinunum ónýtt með öllu þar
sem hann vantaði til að vera forsöngv-
ari í fjöldasöng og hafa forgöngu um
allt annað gaman, ærsl og kæti.
En svo gat hann hætt hverjum
slíkum leik þá hæst hann stóð, dreg-
ið sig í hlé með bók og sökkt sér nið-
ur í hana, alveg jafnánægður og fyrr.
Auk þess að vera grallari, var hann
frá upphafi óforbetranlegur grúsk-
ari. Hin síðari ár var þekking hans á
ólíklegustu málefnum svo víðfeðm að
átti sér fáar hliðstæður. Sá magnaði
fróðleikur sem hann bjó yfir var ekki
aðeins byggður á stálminni hans og
skörpum gáfum, sem hann hlaut
ríkulega af í vöggugjöf, heldur ekki
síður stöðugum lestri bóka um öll