Morgunblaðið - 06.12.1998, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 6. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Kristinn
BRAGGAHVERFIÐ í Djöflaeyjunni er áreiðanlega þekktasta leik-
mynd Árna Páls.
SKÁLI íslands á heimssýningunni í Portúgal sem Árni hannaði, þótti
sórlega vel heppnaður og vakti mikla athygli.
myndum - að ganga eins vel frá öllu
og við mögulega getum. Það er svo
erfitt að fara í slóð þeirra sem
skilja ailt eftir í rusli. Það er eins og
sviðin jörð eftir suma kvikmynda-
gerðarmenn.“
Djöflaeyjan og íslenska
útsjónarsemin
í Djöflaeyjunni, sem er mín upp-
áhalds leikmynd, byggðuð þið upp
heilt hverfí.
„Já, hún er ein viðamesta leik-
myndin sem ég hef gert - en hins
vegar ekki sú dýrasta. Dýrasta
leikmyndin sem ég hef gert var í
Afríku. Það var þýskt fyrirtæki, í
kvikmynd sem hét Racing Star - ég
held hún hafi nú bara lent í sjón-
varpi. Þar þurfti að búa til hús sem
stóð á stultum á sandi, úti við sjóinn
og það var alveg heilt hús byggt -
komplett - og það varð að vera
hægt að taka þakið af með diffús,
frosting í loftunum og alls kyns at-
riðum. Svo voru einhverjir skúrar,
sem reyndar voru smíðaðir úr gám-
um en það var allt svo dýrt með að-
föng þar auðvitað.
Annars eru íslendingar ekki
eyðslusamir í kvikmyndum. Þeir
era mjög útsjónarsamir. Sem dæmi
um eyðsluna í þessari þýsku kvik-
mynd, þá vantaði peningaskáp og
viðarofn í leikmyndina. Þetta átti
bara að standa í leikmyndinni. Þeg-
ar ég kom út, fór ég yfir stöðuna
með leikmunadeildinni. Þá vora
menn að bíða. Þeir höfðu pantað
peningaskáp og ofn frá Spáni. Þetta
var rándýrt.
En af íslenskri natni lét ég bara
smíða skáp úr timbri á staðnum,
sem var peningaskápur öðrum
megin og viðarofn hinum megin.
Svo var snarað á hann strompi þeg-
ar honum var breytt í ofn. Stykkin
sáust hvort eð er aldrei saman í
myndinni.
Þetta fannst þeim mjög sniðug
hugmynd, en þeir sáu þetta ekki
sem neinn sparnað, því þeir vora
ekkert peningameðvitaðir.
Hér eru menn hins vegar mjög
vakandi fyrir því að hlutimir kosti
ekki mikið þegar verið er að gera
kvikmyndir. Maður sá hvað þetta
var ríkt í Islendingum á heimssýn-
ingunni í Lissabon í fyrra. íslensku
skálamir tveir kostuðu ekki mikið.
Við höfðum litla fjárveitingu miðað
við aðrar þjóðir. Skálar af sömu
stærð höfðu fjórum sinnum hærri
fjárveitingu en við en skálinn okkar
var vel sóttur og fékk mjög góða
dóma. Hann var valinn einn af
þremur athyglisverðustu skálunum
af einhverri sjónvarpsstöðinni í
Portúgal."
Þessi snilligáfa sparseminnar
kemur greinilega í ljós í Djöflaeyj-
unni, þar sem byggt var eitt stykki
þorp með hita, rafmagni, klósetti og
öllu. „Við létum búa allt til, bragg-
ana og allt,“ segir Árni Páll. „Þetta
eru braggar sem eru dálítið mikið
minni en hinir raunverulegu bragg-
ar voru og aðeins öðruvísi í form-
inu, vegna þess. að okkur fannst
þetta fallegra form. Þetta var mjög
vel byggt - stóð af sér öll veður.
Meira að segja blokkin - stærðar
blokk sem við gerðum úr gámum
og drasli og suðum saman; hún stóð
af sér öll veður. Við vinnum yfirleitt
tveir saman, Steingrímur Þorvalds-
son og ég. Hann er málari og „alt-
mulig“-maður, alveg sérstaklega
fær. Við höfum alltaf hangið saman
í gegnum súrt og sætt; bæði bíó-
myndir og þessi söfn sem við höfum
verið að vinna við. Enda er dálítið
erfitt að vera einn þegar maður er
að teikna svona og hanna. Þá hefur
maður engan til að ráðfæra sig við
og spjalla um hlutina, hvort heldur
er praktíkina eða estetíkina.“
Greind til að velja með
sér gott fólk
„Það gerir heldur enginn maður
bíómynd einn. Það er fyrsta vers.
Það eru svo margir leikstjórar sem
halda að þeir geti leikstýrt, stjórn-
að tökumanninum, hannað leik-
myndina, búningana og jafnvel tón-
listina, verið með fjármálin og allt.
Það er dauðadæmt. Frikki er það
greindur að hann hefur alltaf valið
með sér gott fólk sem hann getur
treyst. Hann ræður ekki fólk sem
hann treystir ekki. Og þannig geta
menn gert myndirnar einir.“
Hafðirðu haft einhver kynni af
braggalífi þegar þú gerðir leik-
myndina í Djöflaeyjunni?
„Nei, þetta var alveg uppdigtuð
tilfinning. Ég hafði séð myndir,
bæði ljósmyndir og kvikmyndir úr
bröggunum. Svo talaði ég við fólk
sem hafði búið í bröggum."
Hvað er skemmtilegast við þessa
vinnu?
„Það er allt skemmtilegt við
þetta, alveg frá A-Ö. Það er að
segja, við vinnuna sjálfa. Leiðindin
eru svo peninga- og tímaleysi. En
maður þolir það vegna þess að mað-
ur er yfirleitt með ofsalega góðu
fólki að vinna. Það er alveg eins
með leikmyndateiknara og leik-
stjóra. Það er það sama sem gerir
góðan leikmyndateiknara og góðan
leikstjóra; það er fólkið sem þeir
velja með sér. Ef maður hefur nef
fyrir að velja með sér gott fólk, þá
er maður á leiðinni að gera góða
hluti. En það skemmtilegasta sem
maður gerir í kvikmyndun er að
taka stillsa. Það eru ljósmyndirnar
sem era notaðar í útstillingar og
kynningarnar. Ef það er tími og
peningar í það, þá er það mjög
skemmtilegt. Ég gerði þetta t.d. í
kvikmyndinni Perlur og svín. Ef
það var pása, myndaði ég - einfald-
lega vegna þess að það er skemmti-
legt.“
Himnaríki í söfnunum
Ég sé að þú hefur líka unnið að
því að koma upp söfnum.
„Sú vinna er himnaríki. Alveg
ofsalega skemmtileg. Hann kom
mér inn í það hann Hjörleifur Stef-
ánsson og ég er honum mjög þakk-
látur fyrir það.
Þetta hófst á Vesturfarasetrinu
á Hofsósi. Hjörleifur hringdi og
spurði hvort við Steingrímur gæt-
um ekki farið og hjálpað Valgeiri á
Vatni, vini okkar sem við höfum
gist mikið hjá í þessum bíóbransa,
við að koma þessu safni á laggirn-
ar. Þetta átti að vera nokkurra
daga vinna; hanna einhverja smá-
leikmynd og smíða hana. Það end-
aði náttúrulega í meira en mánuði í
mikilli vinnu.“
Hvað var svona skemmtilegt?
„Ég veit það ekki; bara að sjá
þetta verða til.“
Krefst þetta ekki mikillar heim-
ildavinnu?
„Jú, það er mikil heimildavinna í
sumu en það var svo skrítið að ég
þekkti þennan heim sem ég var að
vinna við. Þetta var allt í Stykkis-
hólmi. Ég hafði fengið þetta allt í
uppeldinu. pabbi var mikill grúsk-
ari og hann og Hörður Ágústsson
voru miklir kunningjar. Lúðvík
Kristjánsson sem gerði íslenska
sjávarhætti, var mikið heima með
pabba og þeir voru mikið að grúska
og leita. Þetta síaðist inn í mann
hægt og rólega. Svo er þessi heim-
ur að spretta út núna hægt og ró-
lega. Maður fékk bakteríuna þarna
og gekk lengi með hana.
Svo spinnur allt svona upp á sig.
Sigríður í Glaumbæ rekur allan
Skagafjörðinn eins og hann leggur
sig og hún var þarna, kom að vinn-
unni í Vesturfarasafninu. Hún fékk
okkur Steingrím til að setja upp
dót á Króknum og dubba upp
Glaumbæ, svona innréttingar fyrir
matarsýningu sem hún er með þar.
Og næsta verk í þessum safnageira
- ef menn fá leyfi - er að setja upp
galdrasafn á Ströndum, sem er al-
veg ofsalega sniðug hugmynd. Það
er verið að vinna í því að sækja um
peninga, þeir Magnús Rafnsson og
Jón Jónsson þjóðháttafræðingur.
Þeir fengu þessa brillíant hugmynd
að setja á stofn galdrasafn á
Ströndum og nú er verið að safna
dóti og upplýsingum í það og sækja
um peninga hingað og þangað. Og
þeir eru mjög duglegir í því.“
Fáið þið þá ákveðna hugmynd
sem þið eigið að vinna úr?
„Nei, þeir era með einhverja
grunnhugmynd og biðja mig að
spinna utan um hana. Það þarf að
hanna einhverja sýningaraðstöðu,
bæði úti og inni og koma með til-
lögur um skipulag. Þeir koma með
grunnhugmynd um að þarna þurfi
að reisa níðstöng eða brennu og
svo höldum við áfram að spinna.
Hugmyndin er orðin nokkuð þétt
og það á að opna nokkra staði;
byrja á Brú með eitthvert smáræði
og fara síðan að Borðeyri og vera
þar með píningartækjasafn eða
dómssal frá þessum brennutímum,
frá því að galdrabrennurnar vora
þarna, og halda svo áfram norður
Strandirnar; merkja sögulega staði
við Strandirnar. Svo verður
kannski fræðasetur á Hólmavík og
þar verða tölvur og vinnuaðstaða
fyrir fólk. Þar verða gögn í tölvun-
um, bæði dómsskjöl frá þessum
tíma, á nútímamáli og upphaflegu
skjölin, jafnvel fléttað saman við
ættartölu þeirra sem komu við
sögu. í sambandi við þetta fræða-
setur yrði kannski smá sýningar-
salur og kannski kaffistofa.
Síðan í Bjarnarfirði verður
kannski bær frá þessum tíma í
þessum stíl og inni í honum galdra-
rúnir, fjárhús með rollum með kefli
í ullinni. Öll hindurvitnin verða á
safninu. Svo jafnvel ennþá lengra
út, í Trékyllisvík eða einhvers stað-
ar, má bæta einhverju við. Þarna
verða allir sögustaðir merktir. Og
nú er bara að bíða. Allir sem strák-
arnir hafa verið að viðra þessar
hugmyndir við, hafa orðið upprifnir
og finnst þetta skemmtilegt. Svo
verðum við bara að sjá hvort þeir
sem stjórna peningunum, átti sig á
því hvað þetta er sniðug og
skemmtileg hugmynd."
Árni Páll hætti kennslu hér á landi
fyrír nokkrum árum en er ekki
hættur í kennslu í Þýskalandi.
Hann er þó í fríi frá kennslunni í
vetur, þar sem hann fékk einhver
leiðindi í mjöðmina - eins og hann
orðar það - og ætlar að ná sér góð-
um fyrir vorið. Þegar ég spyr hann
hvað hann langi mest til að gera
næst, svarar hann:
„Það sem ég er að gera, leik-
mynd fyrir 101 Reykjavík.
Baltasar Kormákur er að gera
kvikmynd eftir þessari skáldsögu
og hann er ákveðinn í að gera þetta
að góðri mynd. Þess vegna er gam-
an að vinna hana.“
Galdrasafn, 101 Reykjavík,
kennsla í Þýskalandi. Er þig ekk-
ert farið að langa til að taka því ró-
lega?
Nei, ekki á meðan ég hef þessa
þrá til að skapa, þessa iðandi þörf.
Vera alltaf dálítið á iði.“
Dauðlangar í leikhúsið
Nú hefurðu gert hannað tvær
leikmyndir fyrir leikhús, meðal
annars í Bugsy Malone. Hefurðu
ekki áhuga á að halda því áfram?
„Jú, mig dauðlangar í leikhúsið.
Ég hef alltaf verið að bíða eftir að
fá hjartaáfall, þá fer maður í leik-
húsið. Nei, ég segi nú svona. Leik-
húsið er afskaplega heillandi, en
maður verður að kunna þetta. I
leikhúsinu eru öðru vísi galdrar en
í kvikmynd. Að búa til leikmynd
fyrir bíó er meira mitt fag. Ég er
alltaf að búa til fyrír linsuna, fyrir
kvikmyndatökuvélina. Það er mitt
fag. Leikhúsið - það eru aðrir
galdrar þar. Ég er að læra þá.“
Hvernig galdrar eru í leikhús-
inu?
„Þar era aðrar stærðir, önnur
hlutföll, aðrar áferðir. Ég hef verið
að njósna dálítið um þetta, vegna
þess að leikhúsið er svo ótrúlega
heillandi."
Þú hefur unnið að flestum þínum
kvikmyndaleikmyndum hjá Is-
lensku kvikmyndasamsteypunni.
Hvers vegna?
„íslenska kvikmyndasamsteypan
hefur verið mitt fyrirtæki. Ég,
Friðrik Þór og Ari höfum verið fé-
lagar frá því í myndlistaskóla."
Hvar kviknaði þinn áhugi?
„f Stykkishólmi, hjá leikfélaginu
Grímu. Ég var alltaf að hjálpa til
þar þegar ég var strákur, smíða,
leika og gera allt mögulegt.
Þar kviknaði þetta fyrst. Svo var
maður alltaf með listaspírudrauma,
konseptið var svífandi þarna yfir
öllu og alltaf verið að ljósmynda.
Ég ákvað að 'áð fara í Ijósmynd-
un og hóf nám á Ljósmyndastofu
Guðmundar, auk þess sem ég fór í
skóla sem hét Fagskólinn, sem var
þrír mánuðir á ári, eftir að Iðnskól-
anum lauk.“
Hvað varstu svo að kenna í
Myndlista- og handíðaskólanum?
„Filmuvinnu, grafík, silki- og
tauþrykk, allt mögulegt. Ég kenndi
jú þarna í tólf ár. Þetta hafði allt
verið liður í ljósmyndanáminu, að
minnsta kosti því sem var af gamla
skólanum og ég tilheyrði. Þetta var
heljarmikið nám. Fyrst fjögur ár í
sveinspróf og síðan þrjú ár til að
verða meistari."
Er þetta ekki eitthvað styttra
núna?
„Ég veit það ekki. Sumir fara í
nám í útlöndum og eru lengi. aðrir
fara í styttra nám. Svo eru til
margir góðir amatörar.
En á meðan ég var kennari í
Myndlista- og handíðaskólanum,
tók ég ársfrí til að læra listasögu.
Ég tók hana alla á þessum eina
vetri. Ég mætti í alla tímana og
græddi mikið á því námi.“
Hvernig var að setjast á skóla-
bekk í skóla þar sem þú hafðir ver-
ið kennari í mörg ár?
„Iss, maður var öll árin eins og
eilífðarstúdent þarna - með nefið
ofan í öllu.“
Það væri hægt að halda lengi
áfram að spjalla við Árna Pál um
allt sem hann hefur brölt og bar-
dúsað í lífinu, til dæmis frá ljós-
myndastækkunarfyrirtækinu sem
hann átti, handritavinnu fyrr og
nú, tilboðum sem hann situr með í
höndunum frá erlendum kvik-
myndaframleiðendum og svo fram-
vegis. En það bíður annarra tíma
að segja frá því. Maðurinn er enn-
þá bráðungur með þessa iðandi þrá
til að skapa.
Náttúra, vald og vöxtur
Geta náttúruauðlindir
spillt hagvexti til lengdar?
Fimmtudaginn 10. des. boðar Félag viðskiptafræðinga
og hagfræðinga til hádegisverðarfundar frá kl. 12:00-
13:30 á Hótel Sögu, Ársölum 2. hæð.
1
Þorvaldur Gylfason
Gestur fundarins er Þorvaldur Gylfason
prófessor. Hann mun m.a. fjalla um:
♦ Dregur hráefnisútflutningur úr hvata til annarra
viðskípta?
♦ Hvetur gnægð náttúruauðlinda til skuldasötnunar?
♦ Veldur hráefnisútgerð auknum ójöfnuði?
♦ Auðlindasamfélagið - Sérhagsmunasamfélagið.
Verð með léttum hádegisverði kr. 1.700, fyrir félagsmenn
en kr. 2.200 fyrir aðra. Fundarstjóri er Elvar Guðjónsson
formaður fræðslunefndar.
Vinsamlega tilkynnið þátttöku fyrir 9. des. í síma 568 2370 eða
fvh@fvh.is
FELAG VIÐSKIPTAFRÆÐINGA
OG HAGFRÆÐINGA
Opinn fundur - gestir velkomnir
I