Morgunblaðið - 29.01.1999, Síða 36

36 FÖSTUDAGUR 29. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
UMRÆÐAN/PRÓFKJÖR
Yafasamir
veituskattar
Á SÍÐASTA kjör-
tímabili lagði- R-listinn
auknar álögur á Hita-
veitu og Rafmagnsveitu
Reykjavíkur um fjóra
milljarða króna til að
standa straum af halla-
rekstri borgarsjóðs. R-
listinn hækkaði greiðsl-
ur frá Hitaveitunni um
hundruð milljóna á ári á
síðasta kjörtímabili og
nam hún á árinu 1995
802 millj. kr. eða 27,8%
af rekstrartekjum. 1996
var gjaldtakan komin í
um 30% af tekjum veit-
unnar. Þetta gjald dugði
þó ekki til og nú hefur
R-listinn talið rétt að
taka þrjú þúsund milljónir með
skuldabréfi út úr nýstofnaðri Orku-
veitu Reykjavíkur fimmtán ár fram í
tímann. Þessu mótmæltu sjálfstæðis-
Gjaldtaka
Sjálfstæðismenn í
Reykjavík mótmæltu
þessum álögum, segir
Eyþór Arnalds, og vör-
uðu við hæpnum laga-
legum forsendum
oftekinna gjalda.
menn í borgarstjórn og töldu þessar
álögur fara út fyrir eðlileg og lögleg
mörk.
Alit, lögmanna
Innheimtu þjónustugjalda eru
settar ákveðnar takmarkanir í ís-
lenskum lögum, sérstaklega þegar
um er að ræða einkaleyfi á veittri
þjónustu. Akvörðun
gjaldsins verður að
hvíla á heimild í lögum
og má gjaldið að öllu
jöfnu ekki vera hærra
en sem nemur kostnaði
við að veita þjónustuna.
Ef gjaldið er of hátt er
um skatt að ræða.
Skattlagning verður að
styðjast við gilda laga-
heimild eins og segir í
77. grein stjórnarskrár-
innar. Þarf heimild
þessi að vera ótvíræð.
Hártogun Helga
Helgi Hjörvar og
Ingibjörg S. Gísladóttir
hafa talað um þessi mál
sem „áróður Hafnfirðinga" gegn
Reykjavík, þegar í reynd er hér um
hagsmunamál neytenda gegn duld-
um skattahækkunum R-listans.
Álögum þessum mótmæltu sjálfstæð-
ismenn í Reykjavík og vöruðu við
hæpnum lagalegum forsendum
oftekinna gjalda.
• í fyrsta lagi leggjast þessar auknu
álögur íyrst og fremst á Reykvíkinga
sem þurfa að greiða dulda skatta í
gegnum hita- og rafmagnsgjöld.
• I öðru lagi hefur R-listinn áformað
að taka þrjú þúsund milljónir að láni
með skuldabréfi til 15 ára. Greiðand-
inn er Orkuveita Reykjavíkur.
• í þriðja lagi hafa þessar nýju álög-
ur valdið trúnaðarbresti milli borgar-
innar og helstu viðskiptavina hennar
og þannig stefnt tekjustofnum borg-
arinnar í hættu.
Helgi Hjörvar lýsir yfir áhyggjum
vegna mín í Morgunblaðinu á mið-
vikudag. Áhyggjur Helga ættu frek-
ar að beinast að afleiðingum illa
ígrundaðra ákvarðana R-listans. Þær
eru áhyggjuefni.
Höfundur er varaborgnrfulltrúi og
greiðandi hitaveitureikninga í
Reykjavík.
Eyþór
Arnalds
Aðför að
fj ölsky ldufólki
EINN er sá hópur
landsmanna til viðbót-
ar við ellilífeyrisþega
og öryrkja sem sér-
staklega hefur fengið
að finna fyrir skerð-
ingu á kjörum sínum
og lögbundnum rétti í
góðæri ríkisstjórnar-
innar. Það er fólk sem
er með börn á fram-
færi og fólk sem er að
koma sér upp húsnæði.
Ýmsar aðstæður haga
því þannig að veruleg-
ur hluti þeirra kjara-
bóta sem flestir hafa
notið undanfarið, hafa
ekki skilað sér til þessa
fólks. Þar sem það er yfirleitt sama
fólkið sem er með börn á framfæri
og er að koma sér upp húsnæði, er
vandinn tilfinnanlegri, þ.e. þegar
áhrifin hvolfast yfir af tvöföldum
þunga. Yfirleitt er þetta fólk á
aldrinum 25-45 ára.
Skertar barnabætur
Eins og flestir vita eru barna-
bætur tekjutengdar. Það felur í
sér, að þegar hagur barnafjöl-
skyldu eða einstæðs foreldris
vænkast vegna launahækkunar,
lækka barnabætur. Vegna eðlis
tekjutengingarinnar vaxa barna-
fjölskyldurnar upp úr barnabótun-
um ef þær fá kjarabót. Sé málinu
snúið við, er hluti kjarabótarinnar
,gerður upptækur" með skerðingu
á barnabótum.
Ofan á þetta bætist síðan skerð-
ing sem sum sveitarfélög ákveða
með dagvistargjöldum. Dæmið um
einstæða foreldrið í Kópavogi með
80.000 króna mánaðarlaun talar
þar skýrustu máli. Þetta foreldri
hefur minni peningum úr að spila
eftir 3,65% kauphækkun um ára-
mót, en fyrir hana -
jafnvel þótt við gerum
ráð fyrir engri verð-
bólgu. Vitað er að
fleiri sveitarfélög í
Reykj aneskj ördæmi
ætla að fylgja í kjöl-
farið hvað þetta varð-
ar, t.d. Reykjanesbær
og Hafnarfjörður.
Hærri vextir
Undanfarin ár hefur
vaxtastig í landinu
heldur lækkað. I því
felst veruleg kjarabót
fyrir þá sem skulda,
t.d. vegna íbúðar-
kaupa. Vextir á
skuldabréfum í bönkum hafa lækk-
að, vextir á lánum lífeyrissjóða
hafa lækkað og húsbréfavextir hafa
lækkað. Jafnvel hafa vextir á
bankalánum og lífeyrissjóðslánum
sem voru gefin út meðan vaxtastig
var hærra, lækkað. Það hefur hins
vegar ekki gerst með húsbréfalán-
in.
Þriggja milljóna króna hús-
bréfalán, sem var gefið út árið
1993 ber 6% vexti, á meðan lán
sem gefið er út í dag ber 4,9%
vexti. Af þriggja milljóna króna
húsbréfaláni sem ber 6% vexti þarf
að greiða 180.000 kr. á ári í vexti,
en 147.000 krónur af jafn háu láni
sem ber 4,9% vexti. Það er auðvelt
að reikna sig áfram að þeirri nið-
urstöðu að sá sem greiðir 6% vexti
greiðir næstum 1000 krónum
meira á mánuði á hverja milljón en
sá sem greiðir 4,9% vexti. Það er
brýnt að þessi mismunur verði
leiðréttur, annaðhvort með laga-
breytingu sem heimilar að vextir
eldri lána verði færðir niður, eða
með útgáfu nýrra bréfa sem greiða
upp hin eldri.
Brýnt er, segir Lúðvík
Geirsson, að afnema
tekjutengingu barna-
bóta og bóta elli- og ör-
orkulífeyrisþega.
Afnám tekjutengingar
Ég er þeirrar skoðunar, að það
sé biýnt að afnema tekjutengingu
barnabóta og bóta elli- og örorku-
lífeyrisþega. Einnig er rétt að
skoða vaxtabótakerfið frá grunni.
Það á aldrei að þurfa að vera álita-
mál fyrir fólk í þessari stöðu hvort
það borgar sig að bæta við sig
vinnu ef það vill eða hækka yfirleitt
í launum. Það þarf að tryggja
öldruðum og fötluðum grunnÚfeyri
sem dugar til sómasamlegrar
framfærslu. Tekjur umfram það
eiga að nýtast þessu fólki eins og
allajafna gerist þegar fólk fær
launahækkun, þ.e. aðrir en öryrkj-
ar, aldraðir og bamafólk sem er að
koma sér upp húsnæði. Núverandi
kerfi býður upp á mismunun í stað
þeirrar kjarajöfnunar sem því var
vafalítið ætlað að ti-yggja, auk þess
sem það býður upp á svarta at-
vinnustarfsemi og leit að leiðum til
að sniðganga kerfið. Ríkisstjórn
Davíðs Oddssonar hefur sýnt elli-
lífeyrisþegum, öryrkjum og ungu
fjölskyldufólki vilja sinn í verki.
Það er eingöngu sterk útkoma
Samfylkingarinnar í komandi
kosningum sem getur tryggt rétt-
læti og jöfnuð í þessum hagsmuna-
og réttindamálum.
Höfundur er bæjarfulltrúi og þátt-
fakandi iprófkjöri Samfylkingar á
Reykjanesi.
Lúðvík
Geirsson
sæti Kvennalistans
i profkjori Samfylkinjar
í Reykjavik
30. janúar
Auðlindir lands of sjávar
eru samei?n þjóðarinnar.
Verndum osnortin víðerni hálendisins.
jafnrétti^menntun^mannsæmandi k j o r
mbl.is
__ALLTAf= G/TTH\SAÐ NÝTT
mbl.is
__/KLLTAT G/TTHXSAÐ NÝTT
Lykillinn að
framtíðinni
LYKILLINN að
möguleikum Islendinga
í framtíðinni er að
rækta mannauðinn, að
kalla alla til leiks óháð
kyni, aldri, efnahag,
kynhneigð eða annarri
félagslegri stöðu. Nú-
verandi ríkisstjóm rek-
ur hins vegar þá stefnu
á öllum sviðum þjóðlífs-
ins að dæma fólk úr
leik.
Fatlaðir eru dæmdir
úr leik með smánarleg-
um tryggingagreiðsl-
um sem eru síðan
skertar ef makinn hef-
ur tekjur eða ef hann
hefur vogað sér að safna peningum
inn á bankabók. Einstæðar mæður
eru dæmdar úr leik og möguleikar
þeirra til tekjuöflunar skertir. Al-
menningur er dæmdur úr leik hvað
varðar áhrif á auðlindanýtingu og
efnahagur ræður því í vaxandi
mæli hverjir geta menntað sig,
keypt lyf, farið til læknis eða tann-
læknis. Ríkisstjórnin kallar bara
suma til leiks.
Víðsýni
gegn íhaldi
í ofanálag rekur ríkisstjórnin
gamaldags efnahags- og umhverfis-
stefnu sem er meira í ætt við stefnu
iðnbyltingar 19. aldar en þá sóknar-
og lýðræðisstefnu sem þarf að reka í
upphafi 21. aldar. Heimurinn allur er
okkar svið bara ef við kæmm okkur
um það, ef við fellum
múrana í okkar eigin
samfélagi, umhverfs
landið og ekki hvað síst
í huga okkar sjálfra.
Með víðsýni og um-
burðarlyndi, líka gagn-
vart þeim sem lenda á
jaðri samfélagsins, get-
um við auðgað líf okkar
allra og opnað fyrir
uppsprettu hugmynda
og velsældar sem fjöl-
breytileikinn einn get-
ur gefíð.
Þjóðlíf og menning
er ekkert annað en sá
veruleiki sem flestir
eru sammála um að sé
raunverulegur. Veruleikinn er
hvorki steinsteypa né lög. Hann er
sá samnefnari sem flestir tileinka
sér. Ef fjöldinn er sammála um að
Þjóðlíf og menning,
segir Heimir Már Pét-
ursson, er ekkert ann-
að en sá veruleiki sem
flestir eru sammála um
að sé raunverulegur.
múra eigi tiltekna einstaklinga inni,
og jafnvel þjóðina alla gagnvart öðr-
um þjóðum og skipta eigi auðlindum
þjóðarinnar upp í kvóta til flokks-
gæðinga og einkavina, þá steinrenn-
ur þjóðin inni í skáp.
Umburðarlyndi
á jaðrinum
Það á ekki að stíga á puttana á
þeim sem hanga á jaðrinum og siga
á þá lögreglusveitum með heimildir
til óhefðbundinna aðferða. Þegar
við höfum opnað fyrir slíkan hugs-
unarhátt á einu sviði samfélagsins
verður hættulega auðvelt að gera
það á fleiri sviðum. Það á ekki að
setja þjóðinni óraunhæf markmið
eins og fíkniefnalaust Island árið
2002 og ófrægja síðan alla ungu
kynslóðina og gefa í skyn að hún sé
upp til hópa blindfull og á kafi í
ólöglegum vímuefnum.
Besta leiðin til að koma í veg fyrir
misnotkun vímuefna og almennt til
að bæta andlegt og líkamlegt
heilsufar þjóðarinnar, er að byggja
upp þjóðfélag réttlætis, umburðar-
lyndis og lýðræðis. Með því að
leggja af kærleiksofbeldi forræðis-
hyggjunnar og rækta hvern ein-
stakling til sóknar og þroska.
í prófkjöri Samfylkingarinnar á
laugardag er mikilvægt að fram-
bjóðendur Alþýðubandalagsins
hljóti góða kosningu. Þannig tryggj-
um við að sjónarmið róttækra jafn-
aðarmanna njóti sín. Á lista Alþýðu-
bandalagsins er ungt fólk og með
brautargengi þess eru mestir mögu-
leikar á endurnýjun inni á Alþingi.
Höfundur er framhjóðandi í
prófkjöri Samfylkingarinnar.
Heimir Már
Pétursson
!

F