Morgunblaðið - 05.03.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FÖSTUDAGUR 5. MARZ 1999 35
I sátt við
land og þjóð
SÚ KRÖFTUGA og
sívaxandi bylgja um-
hverfis- og náttúru-
verndar sem nú fer um
landið hefur varla farið
fram hjá nokkrum Is-
lendingi. Hún hefur
þegar leitt til þess, að
yfirgæfandi meirihluti
landsmanna vill að nátt-
úrugersemum norðan
Vatnajökuls verði
þyrmt og að fallið verði
frá iyrri hugmyndum
um gerð uppistöðulóns
við Eyjabakka. Við-
horfsbreyting almenn-
ings hefur orðið svo
mikil á skömmum tíma,
að það kallar á endur-
skoðun fyrri áforma um virkjanir.
Verðmætamat fólks er að breytast,
þar sem náttúruvernd og langtíma-
sjónarmið ráða meiru en skamm-
vinnur efnahagslegur ávinningur.
Á fundi sjálfstæðismanna um
virkjanir og verndun hálendisins,
sem haldinn var i Valhöll 11. febrúar
sl. undh' yfirskriftinni „I sátt við
landið“ voru flutt mörg fróðleg er-
indi. Þar vai' m.a. vikið að efnahags-
legri þýðingu áframhaldandi virkj-
anaframkvæmda og áhrif þeirra á
byggðh- landsins. Að loknum fram-
söguerindum sátu m.a. Arnbjörg
Sveinsdóttir, þingmaður Austfirð-
inga, og Friðrik Sophusson, forstjóri
Landsvirkjunar, fyrir svörum.
Nokkuð ólíkar skoðanir komu
fram hjá þeim, þegar þau voru spm’ð
um þátt byggðasjónarmiða í tengsl-
um við fyrirhugaðar virkjanafram-
kvæmdh' norðan Vatnajökuls. Á
þingmanninum mátti skilja, að hér
væri um þjóðarhagsmuni en ekki
byggðamál að ræða. Forstjóri
Landsvirkjunar áréttaði hins vegar
að virkjanir snerust að sjálfsögðu
um „byggðir og fólk“.
Öllum ætti að vera ljóst, að það er
ekki síst vegna byggðasjónarmiða,
sem rætt er um virkjanir á hálend-
inu norðan Vatnajökuls. Ef stóriðju-
ver á að rísa á Austfjörðum, er bæði
hagkvæmara og umhverfisvænna að
vh-kja nálægt væntanlegu iðjuveri.
Þannig má komast hjá því að leggja
háspennulínur þvert yfir hálendið.
Gallinn er bara sá að þeir virkjana-
kostir sem gerðar hafa verið tillögur
um hafa gífurlega umhverfisröskun í
för með sér. Tækni við virkjanagerð
fleygir fram og e.t.v. væri mögulegt
að virkja á þessum slóðum síðar með
minni fórnarkostnaði í náttúrugæð-
um og tilfinningalegum verðmætum.
Því er nauðsynlegt að
næstu ákvarðanir um
virkjanir séu teknar af
yfirvegun og varfærni.
Margh' virðast hafa
ofurtrú á því, að virkj-
anir og stóriðjufram-
kvæmdir geti stöðvað
tíða flutninga Austfirð-
inga á suðvesturhornið.
Hér er vissulega um
stórmál að ræða fyrir
íbúa þessa landshluta,
sem horfa upp á eignir
sínar falla í verði eða
verða óseljanlegar.
Undirritaður hefur efa-
semdir um að áður-
nefndar framkvæmdir
geti snúið þessari þró-
un við. I því sambandi má nefna, að
þrátt fyrh' bætt atvinnuástand á
Akureyri fjölgar íbúum þar ekki.
Eru þó ýmis grundvallarskilyrði til
Náttúruvernd
*
I stórbrotinni fegurð
hálendis Islands felst
hluti af þjóðarvitund
+ ______
okkar, segir Olafur F.
Magnússon, og henni
má ekki fórna.
búsetu þar mun betri en á Austfjörð-
um. Nægir þar að nefna aðstöðu til
menntunar og menningarneyslu,
heilbrigðisþjónustu og samgöngur.
Úrbætur á þessum sviðum ásamt
annam lífskjarajöfnun m.a. gegnum
skattakeifið gætu e.t.v. dregið úr
fólksflóttanum af Austurlandi og
áhrif þeirra varað lengur en upp-
sveifla í atvinnulífi tengd virkjana-
og stóriðjuframkvæmdum. Meðal
framkvæmda, sem landsmenn ættu
að geta sameinast um, er gerð jarð-
ganga milli Reyðarfjarðar og Fá-
skrúðsfjarðar. Sú aðgerð mun
styrkja samgöngur og atvinnulíf á
Austfjörðum og er þjóðhagslega
hagkvæm. Efling heilbrigðisþjón-
ustu á Austfjörðum er annað atriði,
sem allir landsmenn ættu að geta
sameinast um, enda er landlægur
læknaskortur á Austurlandi með öllu
óviðunandi.
Á áðurnefndri ráðstefnu sjálfstæð-
ismanna um virkjanamálin var rætt
um nauðsyn þess að forgangsraða
virkjunarframkvæmdum með hlið-
Ólafur F.
Magnússon
Velferð
Getur verið að það sé
eitthvað mikið að
stefnu ríkisstjórnarinn-
ar, spyr Margrét
Sverrisdóttir, í málefn-
um öryrkja?
annaiTÍ þjónustu hjá svæðisskrif-
stofum fatlaðra kom fram að kostn-
aður við að leysa þörf þeirra sem
nú era á biðlistum eftir búsetu
nemi 545 milljónum króna til
rekstrar og 2,4 milljónir þurfi í
stofnkostnað.
Frjálslyndi flokkurinn lýsir yfir
eftirfarandi:
- örorkubætur era alltof lágar og
skulu fylgja þróun launa
- allur lífeyrir skal vera án teng-
ingar við tekjur maka
- hækka ber fritekjumörkin
- draga skal úr fráleitum jaðar-
skattaáhrifum.
Auglýsingar Öryrkjabandalags
Islands undir kjörorðinu „Kjósum
við óbreytt ástand" hafa vakið verð-
skuldaða athygli að undanförnu.
Það vekur sérstaka athygli hverjir
ganga þar fram fyrir skjöldu og
lýsa vandlætingu sinni á aðstæðum
öryrkja í einu ríkasta landi heims.
Það era m.a.: Hjálparstofnun kirkj-
unnar, Rauði kross Islands, Land-
læknisembættið, biskup Islands og
Sameinuðu þjóðimar! Ofantaldir
verða varla sakaðir um að vera póli-
tískir andstæðingar ríldsstjómar-
innar. Því er mér spum: Getur verið
að það sé eitthvað mikið að stefnu
ríkisstjómarinnar í málefnum ör-
yrkja? Kjósum við óbreytt ástand?
Höfundur er frkv.stjóri
Frjúlslyndn flokksins.
Mikiá úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavördustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050
sjón af efnahagslegri og umhverfis-
legri þýðingu þeirra. Þannig gæti
e.t.v. náðst breið sátt meðal lands-
manna um þessar framkvæmdir. í
erindi sem Þórður Friðjónsson,
ráðuneytisstjóri í iðnaðar- og við-
skiptaráðuneytinu, flutti á ráðstefn-
unni var vikið að stefnumótun
stjórnvalda í þessa átt. Þar kom
fram að við forgangsröðun yrði
virkjunarkostum líklega skipt í þrjá
flokka.
I fyi-sta lagi álitlega virkjunar-
kosti, í öðru lagi hugsanlega kosti
sem þarfnast nánari athugunar og í
þriðja lagi kosti sem ekki koma til
greina af náttúruverndarástæðum.
Það er skoðun mín að í 31001 endur-
skoðun yrðu núverandi virkjunai'á-
form á Eyjabökkum ekki framarlega
í forgangsröð. Ýmsir virkjunarkostir
í Þjórsá (fjarri Þjórsárverum) virð-
ast mun heppilegri m.t.t. umhverfis-
verndarsjónaimiða.
Umræðan um virkjanamálin hefur
snúist of mikið um efnahagsleg sjón-
armið að mínu mati. Bent hefur verið
á aðra atvinnustarfsemi, sem geti
skilað þjóðarbúinu miklum tekjum
og ferðamennska og útivist nefnd í
því sambandi. Verndunarsinnar eru
á svolítið hálum ís í þessari umræðu,
því hægt er að samræma þessi at-
vinnutækifæri ef vel er á málum
haldið. Allt of lítið er gert úr tilfinn-
ingalegri hlið þessara mála og því
óbætanlega tjóni, sem mannvirkja-
gerð getur valdið á mestu náttúru-
gersemum hálendisins. í stórbrot-
inni fegurð hálendis íslands felst
hluti af þjóðarvitund okkar og henni
má ekki fórna. Það er skylda okkai'
að skila þessum verðmætum áfram
til komandi kynslóða. Af þeirri
ástæðu tel ég, að líta beri til annarra
virkjanakosta en á hálendinu norðan
Vatnajökuls.
Borgarstjórn Reykjavíkur hefur
kosið að þegja þunnu hljóði um áður-
nefnd virkjanamál. Málið er skylt
borgarstjóm, þar sem Reykjavíkur-
borg er einn eigenda Landsvirkjun-
ai- ásamt ríkinu og Akureyrarbæ.
Bent hefur verið á þá staðreynd, að
þegai' hefur háum upphæðum verið
varið vegna fyrirhugaðrar Fljóts-
dalsvirkjunar. Verði ekki af virkjun
skili þessai' upphæðir sér ekki tii
baka og hlutur Reykjavíkur í því
dæmi nemi um einum og hálfum
milljarði króna, eða sem samsvarar
15.000 krónum á hvem borgarbúa.
Eru Reykvíkingar tilbúnir að fórna
þessum upphæðum í þágu náttúru-
verndar á hálendi íslands? Enda
þótt vafasamt sé að setja málið fram
með þessum hætti og jafnvel ótíma-
bært er undirritaður tilbúinn að
svara þessari spurningu fyi'h' sig.
Með hliðsjón af því sem þegai' hefur
komið fram í þessari grein liggur
svarið í augum uppi.
Höfundur er Itekuir og
borgarfulltrúi í Reykjavik.
Norræna bóka-
kynningin 1999
BÓKAKYNNINGIN
verður haldin í Nor-
ræna húsinu 7. og 20.
mars. Hún hefur þegar
fengið nokkuð nei-
kvæða athygli í Morg-
unblaðinu. Jóhann
Hjálmarsson, fastur
gagnrýnandi blaðsins
og áhugamaður um
noi'ræn menningarmál,
skrifar um hana 1 blað-
inu 20. febrúar. Hann
harmar að Norræna
húsið skuli leggjast svo
lágt að kynna saka-
málasögur og þykir illt
til þess að vita að fólk
sé þar að auki farið að
lesa slíkar bækur frá enn fjarlægari
löndum en Norðurlöndum.
Sá sem einungis les grein Jó-
hanns í Mbl. kemst líklega að þeirri
niðurstöðu að árleg, norræn bóka-
kynning í Norræna húsinu hafi
þetta árið þurft að víkja fyrir
reyfarahelgi. Þannig er því ekki
varið. Laugardaginn 7. mars verður
sem áður í Norræna húsinu bóka-
kynning með yfirliti yfir bækur árs-
ins á Norðurlöndum. Jóhann og
aðrir áhugamenn um bókmenntir
og norræna menningu eru þar
hjartanlega velkomnir. Bækur árs-
ins verða þar á sínum stað og síðan
til útláns af bókasafninu.
En auk Norrænnar bókakynning-
ar hafa norrænir sendikennarar og
Noiræna húsið eina helgina kynn-
ingu á spennusögunni. Þar verður
hápunkturinn laugardaginn 20. mars
í samvinnu við Rithöfundasamband
Islands. Við vonum að þetta gleðji
venjulega gesti okkar og að við gét-
um kannski náð athygli nýrra áhuga-
manna sem þá uppgötvi norrænar
bókmenntir og Norræna húsið. Við
leyfum okkur að kynna aðeins hvað
lá að baki þegar spennusögur voru
valdar sem viðfangsefni á höfunda-
kynningunni 20. mars. Það verður að
nokkra svar við grein Jóhanns.
Tímarnir breytast og menningar-
skilningurinn með. Hugsið til þess
hvílík lítilsvirðing tengdist því að
lesa „rómana" og það langt inn á
þessa öld. Að minnsta kosti var það
tímasóun og jafnvel allt að því synd-
samlegt. Smám saman hefur
rómaninn farið að þykja í húsum
hæfur og jafnvel spennusagan líka.
Af norskum höfundum vil ég benda
á Aksel Sandemose, höfund Jante-
loven, sem nánast hreinræktaðan
spennusagnahöfund, en hundrað
ára afmæli hans verður
haldið hátíðlegt næsta
ár. Bæði Big John og
Felicia hurfu gjörsam-
lega! Olav Duun skrif-
aði Ettermæle (1934)
og Roy Jacobsen gefur
út bókina Ismael í ár,
sem sé sjötíu ára
spennusagnahefð. Nor-
rænir höfundar, sem
hafa verið verðlaunaðir
era finnski höfundur-
inn Matti-Yrjana
Joensuu og sænski höf-
undurinn Kerstin Ek-
man - bæði spennu-
sagnahöfundar. Maj
Sjöwall og Per Wahlöö
era nú talin til merkari þjóðfélags-
raunsæishöfunda sænskra eftir-
stríðsbókmennta.
Spennusögur
Tímarnir breytast,
segir Kjell 0ksendal,
og menningarskiln-
ingurinn með.
Viðfangsefni spennubókahöf-
unda eru oft afbrot, svik, sekt,
refsing, hefnd og siðgæði. Þetta
ætti að vera nógu mikilvægt í
mannlífinu. Og margir bók-
menntaunnendur leita einmitt til
Islands á hverju ári einmitt til að
kynna sér spennufrásagnir sem
fjalla um þessi efni.
Spennusagnabókmenntir eru
merkileg bókmenntagrein, fuil af
möguleikum. Enn fleiri höfundar
nútímans, einnig fleiri íslenskir,
ættu að snúa sér að þessum bók-
menntum til að auka við efnissvið
sín. Lengi áttu viskí-þambandi ofur-
leynilögreglur einkarétt á bók-
menntagreininni. Nú hefur hún
sloppið úr girðingu sinni inn á
norska firði og út um sænskar
sveitabyggðir. Fyrsta sakamála-
saga í heimi var víst norsk, „Mordet
pá Maskinbygger Rolfsen“ frá 1882.
Nema við lítum ennþá víðar á málið
og teljum íslenskar sagnabók-
menntir til greinarinnar.
Góða aðsókn í Norræna húsið
bæði 7. og 20. mars.
Höfundur er sendikennari
í Norræna húsinu.
Kjell
Oksendal
Aðalfundur
SAMTAKA VERSLUNARINNAR
— félags íslenskra stórkaupmanna —
Aðalfundur Samtaka verslunarinnar — FÍS verður haldinn á Grand Hóteii, Gullteig B., í
dag, föstudaginn 5. mars nk. kl. 14.00.
Dagskrá skv. félagslögum.
Gestur fundarins verður Þóra Guðmundsdóttir, forstjóri Atlanta.
Jón Ásbjörnsson, Þóra Guðmundsdóttir
formaður SV/FÍS.
Félagsmenn eru hvattir til aö fjölmenna.
Vinsamlega tilkynnið þátttöku á skrifstofu félagsins í síma 588 8910.