Morgunblaðið - 05.03.1999, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 5. MARZ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Pólitískt
gengissig II
}}
Það voru kallar í þeirri tíð,
þeir eru allir dauðir“
ÞEIR sem orðnir eru
miðaldra og þaðan af
aldurhnignari geta
vísast ávallt verið
sammála um að fari
heimurinn ekki beinlínis versn-
andi gefí þróunin að minnsta
kosti sjaldnast tilefni til bjart-
sýni. Þetta mat er enda nauð-
synlegt þó ekld sé nema til ann-
ars en að skapa umræðuefni
þegar veðrinu og framgöngu
ungviðisins í tilverunni sleppir.
Og hinir þroskuðu eru einnig
jafnan sam-
VIÐHORF
Eftir Asgeir
Sverrisson
mála um að
heldur séu
stjórnmálin
rislítíl nú um
stundir og þeir
menn sem valist hafa til ábyrgð-
arstarfa lítt tíl forustu eða fyrir-
myndar fallnir. Þannig hafi þvi
nú ekki verið farið áður.
Gömul þingpallavísa hjóðar
svo:
Sá ég falla frækinn lýð,
flestir pallar auðir.
Það voru kallar í þeirri tíð,
þeir eru allir dauðir.
Þetta er sumsé gömul saga.
En því hefur löngum verið
logið að tímamir breytíst ekki
aðeins heldur geri mennirnir
það með þeim. Við nánari skoð-
un sannast síðan jafnan hið
fornkveðna að allt breytist til
þess eins að ekkert breytist.
Upphafning stjómmálafor-
ingja breytist ekki fremur en
margt annað í íslenskum stjórn-
málum og virðist rækilega inn-
byggð í þau. Þannig er vinstri
flokkum þeim sem hyggjast
bjóða fram sameiginlega í
næstu þingkosningum einkum
fundið það til foráttu að þar á
bæ sé engan leiðtoga að fínna.
Málefnin skipta jafnan minna
máli í íslenskum stjórnmálum
en persónumar.
Þessi staðreynd verður sífellt
meira áberandi líkt og gildir nú
um stundir þegar aðgreinandi
málefni skortir og vægi ein-
stakra stjórnmálamanna verður
því meira. Með hugmyndafræði-
legum samruna Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks,
sem birtist í sókn þessara afla í
átt að miðjunni, hefur þessi þró-
un enn ágerst. Og litlu leiðtoga-
sprotarnir á vinstri kantinum
minna reglulega á sig í þeirri
von að þeirra bíði að komast
upp í efri deildina.
Samanburður við þá sem
gengnir eru hefur jafnan til-
hneigingu til að reynast stjóm-
málamönnum hvers tíma held-
ur óhagstæður eins og þing-
pallavísan gamla er til merkis
um. „Gengissig" stjórnmálanna
má því að hluta til rekja til
ákveðinnar fortíðarhyggju, sem
er mörgum og sennilega flest-
um eiginleg mjög þótt hún geti
verið ósanngjöm. Margir halda
því t.a.m. fram að miklar vin-
sældir Davíðs Oddssonar megi
skýra með því að hann hafí á
sér sama yfírbragð og ýmsir
forvera hans, sem teljast til
þungavigtarflokks í íslenskri
stjómmálasögu.
Skyldu hinir merku stjóm-
málaleiðtogar Islendinga sem
gengnir em hafa þolað það
sterka kastljós er fjölmiðlar
beina nú að eftirmönnum
þeirra? Hefðu þeir kosið að
sinna þessum störfum við þess-
ar aðstæður?
„Gengissig" stjórnmálanna
mótast ekki síst af ríkjandi að-
stæðum í hinum frjálsu fjöl-
miðlasamfélögum nútímans.
Þessar aðstæður hafa haft nýj-
ar leikregíur í fór með sér.
Stjórnmálamaðurinn leitar nú
helst upphafningar í fjölmiðlum.
Hrifning hans verður hins veg-
ar minni þegar þessir sömu fjöl-
miðlar taka að fjalla um verk
hans og skoðanir með gagnrýn-
um hætti.
Fjölmiðlamir sem búa yfír
umtalsverðu mótunarvaldi hafa
kallað nýja tegund stjórnmála-
manna fram á leiksviðið:at-
vinnumennina, sem styðjast við
ímyndasmiði og kortleggja ríkj-
andi viðhorf tíl þess að auka
möguleika sína á frama. Nýjum
tækjum er beittíintemetið er
notað til að koma málstaðnum á
framfæri þótt hugmyndir
stjómmálamanna um gagnsemi
þessa miðils virðist æði ólíkar.
Þannig nýtir þingkona ein
þessa tækni til að birta 50 ljós-
myndir af sjálfri sér við mis-
munandi áhugaverðar aðstæð-
ur.
Atvinnumennirnir geta marg-
ir hverjir ekki státað sig af
merkilegri starfsreynslu. Oft
era þeir skilgetin afkvæmi
flokksvéla. Og flokksvaldið hef-
ur þvert á það sem gerst hefur
erlendis heldur styrkst á Is-
landi. Kann það að einhverju
leyti að koma til af upplausninni
á vinstri vængnum, sem rennt
hafí stoðum undir þá skoðun í
stjómai-flokkunum tveimm’ að
heppilegast sé að „sterkir" leið-
togar móti stefnuna og ráði
mestu um frama manna. Leið-
togahyggja fer sumsé aldrei
saman við hugmyndir um „lýð-
ræðisvæðingu“ innan slíkra fyr-
irtækja. Og rökrétt framhald
hinnar persónubundnu upp-
hafningar er að prófkjör víki
fyrir uppstillingarnefndum.
Fjölmiðlarnir fjalla um afrek
og sigra stjórnmálamanna. Þeir
leiða einnig í ljós mistök þeirra,
hentistefnu og hagsmunavörslu.
Almenningur er fyrir bragðið í
mun meiri nálægð við stjóm-
málamenn en áður og sú skoðun
nýtur vaxandi fylgis að æ erfið-
ara verði að gera greinarmun á
mönnum og flokkum. Sú skoðun
er enda rétt og ræður þar miklu
framsókn atvinnumanna og af-
kvæma flokksvéla.
Þótt heimurinn fari næstum
því ábyggilega versnandi era
stjómmálamennimir nú sem áð-
ur einna helst líkir öðra fólki.
Flestir era þeir ágætlega vinnu-
samir, þokkalega dómgreindai-
lausir á sjálfa sig, prýðilega
sannfærðir um eigið ágæti,
flokks- og foringjahollir, góðviij-
aðir, misjafnlega þröngsýnir og
skemmtUegir vel. Það sem
breyst hefur er að almenningi er
nú öldungis fuUkunnugt um að
þeir sem ráða era alveg eins og
allir hinir.
„Gengissig" stjómmálanna er
því einnig falið í sannleikanum
um þau.
umboðsmaður ytir=
Gjörir
Upphaf leigusamningsins frá 12. september 1897, þar sem Eiríkur
Kristjánsson, afi greinarhöfundar, leigir Borgir í Svalbarðshreppi.
Tími Sólborg-
ar er kominn
ÞEGAR ég sá jólaleik-
ritið Dómsdag í sjón-
varpinu kveikti ég strax
á því að svipaða sögu
heyrði ég fyrir 40 árum.
Því var haldið fram á
heimili foreldra minna
að presturinn hefði átt
barnið. Einar Bene-
diktsson hefði tekið sér
skáldaleyfí og eignar-
réttur hans á jörðunum
KoUavík, Borgum og
Kollavíkurseli væri
beint tengdur Sólborg-
armálinu og þetta hefði
gengið upp vegna mein-
leysis og einfeldnings-
háttar Hjartar hrepp-
stjóra, og var þá sagt
frá því hvernig fór fyrir Hirti þegar
hann fór að kveða niður
Hvammsundrin.
Pabbi sagði mér þá sögu að Eirík-
ur Kristjánsson afí minn hefði keypt
jarðimar Kollavík, Borgir og Kolla-
víkursel af Einari Benediktssyni og
við samningsgerðina hefði hann not-
ið aðstoðar Bakkusar konungs og
kaupsamningurinn verið þannig að
engin leið hefði verið fyrir afa að
eignast jarðimar, enda hefðu afí og
amma flutt öreigar úr Kollavík í Nes
þremur árum síðar.
Einar Benediktsson eignaðist
þessar jarðir í Sólborgarferðinni.
Langafi minn Guðmundur Þorvalds-
son flutti úr Klifshaga í Kollavík vor-
ið 1893. Hann virðist
hafa haft það hlutverk
að fela eignarrétt Ein-
ars á jörðunúm, eins og
fram kemur í bókinni
„Móðir mín húsfreyj-
an“, þar sem Auður
föðursystir mín lýsir
móður sinni Þorbjörgu
dóttur Guðmundar og
veit Auður ekki betur
en að Guðmundur eigi
jarðimar.
Eins var það talið
einkennilegt að Guð-
mundur vildi alls ekki
láta jarðsetja sig á
sama stað og Sólborgu.
Hjalti Jóhannesson,
sem fæddur er og upp-
alinn í Flögu, hefur sagt mér það að
þegar þeir Þorvaldur á Völlum, Guð-
jón á Sævarlandi, Kristján á Her-
mundarfelli og Jón í Garði vora
komnir í Flögu til Jóhannesar hafí
þeir allii- verið sammála um það að
presturinn hafi átt barnið og ekki
síst ef Ólína á Kúðá var komin, hún
fullyrti það nú bara.
Eiríkur Guðmundsson heyrði þá
Gunnlaug Benediktsson, Guðmund
Jónasson, Guðmund Eiríksson og
Stefán Guðmundsson vera að tala
um Sólborgarmálið og töldu þeir all-
ir að presturinn hefði átt barnið og
Einar Benediktsson dæmt Sigurjón,
vinnufélaga þeirra í Síldarverksmiðj-
unni á Raufarhöfn, sekan þótt hann
Eiríkur
Kristjánsson
Sólborgarmál
*
Eg tel sjónvarpsmynd
Egils Eðvarðssonar,
segir Eiríkur
Kristjánsson, engan
hneykslanlegan
skáldskap.
væri saklaus. Ég tel sjónvai'psmynd
Egils Eðvarðssonai- engan hneyksl-
anlegan skáldskap, heldur lýsingu á
atburði er átti sér stað hér í sveit.
Egill hefur sagt mér það að hann
hafi ferðast hér um fyrir 3-4 árum,
þá tel ég að hann hafi heyrt þá sögu
er höfð er eftir Birni á Brekknakoti,
að þegar Hjörtur hreppstjóri hafi
farið að eldast hafi hann fengið sam-
viskubit og honum orðið órótt út af
Sólborgarmálinu og farið að sjá í
gegnum klæki Einars og sagt það að
prestsfrúin hefði látið hann skrifa
bréf til sýslumanns, er hún vildi
koma Sólborgu burt af heimilinu, og
hann hefði einfaldlega treyst henni.
Eitrið taldi Hjörtur frá lækninum á
Sævarlandi komið. Hjörtur taldi
prestinn eiga barnið.
í Morgunblaðinu 3.2. sl. á bls. 32, í
greininni „Hennar tími er liðinn“, vill
Guðjón Friðriksson eyða öllu tali um
að tengsl séu á milli Sólborgarmáls-
ins og jarðakaupa Einars í ferðinni,
megi telja líklegt að þarna hafi Einar
verið að versla í umboði fóður síns og
jarðirnar síðan komist í eigu Júlíusar
Sigurðssonar úr dánarbúi Benedikts.
Hér sýnist mér að Guðjón Frið-
riksson sé að falla í sömu gi’yfjuna
og Einar virðist hafa gert í Sólborg-
armálinu, það er að segja að grípa til
skáldskapargáfunnar.
Hvernig gat Júlíus erft tengdafóð-
ur sinn tveimur árum áður en hann
dó? Mér virðist Júlíus tekinn við
hlutverki Guðmundar langafa míns
1897, Júlíus leigir Eiríki afa mínum
jörðina Borgir 1897, en ég veit ekki
betur en að Benedikt dæi 1899.
Pabbi var með leigusamninginn
þegar hann sagði mér frá því að
pabbi hans hefði keypt Kollavík,
Borgir og Kollavíkursel af Einari
Benediktssyni 1905.
Höfundur er bóndi á Borgum í
Þistilfirði.
Þurrt að kalla
EINS og kunnugt er
hafa íslenskir veður-
fræðingar tekið upp á
því að lýsa úrkomu hér
á landi með því að nota
orðið þurrt. I spám sín-
um eiga þeir til að segja
að á næstunni verði
þurrt að kalla - þótt
þeir sjái reyndar úr-
komu framundan í veð-
urkortunum. Með því
móti eru þeir að
skrökva svolítið að þjóð-
inni - svona til að fegra
aðeins horfurnar. I slíku
veðri blotnar maður í
gegn - hægt og rólega -
með tilheyrandi vanlíð-
an og leiðindum. En það
tekur bara lengri tíma en í alvöru
rigningu. Þessari sérkennilegu ís-
lensku lífslygi virðast landsmenn
hafa aðlagast, enda margendurtekin
og sett fram af fagmönnum.
En það eru til önnur og mun al-
varlegri ósannindi, sem útvarpað er
á Islandi í endurtekinni síbylju. Þai'
eru einnig á ferðinni fagmenn. En
þessir fagmenn sjá gér hag í því að af-
baka sannleikann til þjóðarinnar - og
gera það á allt öðrum forsendum.
Tökum tvö dæmi:
Ríkisstjómin heldur því blákalt
fram að núverandi kvótakerfi hafi
styrkt sjávarbyggðimar ki-ingum
landið.
Ríkisstjómin lætur að því liggja, að
hún hafi sjálf skapað góðæri á Islandi
og einnig, að góðærið skili sér til allra
landsmanna.
Nú er það allsendis óljóst, hvort
þorri landsmanna geri sér grein fyrir
þeirri afbökun sannleikans, sem þessi
tvö dæmi segja til um og
því finnst mér nauðsyn-
legt að kynna lesendum
hinar sönnu hliðar
dæmanna - í nokkrum
smærri atriðum:
* Núverandi kvóta-
kerfi rústar fjárhag
einstaklinga og fjöl-
skyldna í sjávarþorpum
um allt land og blóðsýg-
ur þar með byggðimar.
* Núverandi kvóta-
kerfi útilokar svo til al-
veg alla nýliðun í út-
gerð.
* Núverandi kvóta-
kerfi veldur stöðugu
fjárútstreymi úr at-
vinnugreininni og leiðir
hana í þrot - þótt síðar verði.
* Um þrjú þúsund einstaklingar -
flestir öryrkjar - þurftu að þiggja
Stjórnmál
Frjálslyndi flokkurinn,
segir Gunnar I.
Gunnarsson, mun
aldrei hika við að
höndla sannleikann í
íslenskum
stjórnmálum.
aðstoð Hjálparstofnunar kirkjunnar
fyrir síðustu jól.
* Margir sjúklingar neyðast til að
framfleyta sér á um 20.000 kr. á
mánuði úr almannatryggingakerf-
inu. Þessar bætur hækkuðu um 26
kr. um síðustu áramót.
* Heildargreiðslur almannatrygg-
inga, vegna fullrar örorku, eru um
65.000 kr. á mánuði. Hjón, sem bæði
eru öryrkjar, fá samtals um 87.000
kr. á mánuði.
* Einstaklingur, sem fær 30.000
kr. á mánuði úr eigin lífeyrissjóði og
aflar sér viðbótartekna upp á 25.000
ki'. á mánuði, greiðir af viðbótinni
80% jaðarskatt og heldur því eftir
um 5.105 kr.
Hér hafa verið valin nokkur sönn
og alvarleg atriði, sem eru augljós-
lega í hróplegu ósamræmi við þá
glansmynd, sem ríkisstjórnin hefur
boðið almenningi upp á til langs
tíma. Og þar að auki hefur ríkis-
stjórnin viljað láta þjóðina þakka sér
toppverð á íslenskum sjávarafurðum
erlendis - svo ekki sé talað mn hin
óvenju hagstæðu náttúruskilyrði í
hafinu kringum landið. En flestir ís-
lendingar hljóta nú að sjá gegnum
þann hluta glansmyndarinnar.
Islendingar geta alveg leyft sér að
láta plata sig dálítið í spám veður-
fræðinganna, þegar minniháttar leið-
indi eru framundan í veðrinu, en
þegar kemur að alvöra fjöllun um
grundvallaratriði íslenskra stjórn-
mála, þá höfum við alls ekkert efni á
að veita mönnum afslátt af sannleik-
anum. Þetta ættu allir kjósendur að
íhuga vel fyrii1 kosningar, hinn 8.
maí, næstkomandi.
Frjálslyndi flokkurinn mun aldrei
hika við að höndla sannleikann í ís-
lenskum stjórnmálum - og þá skiptir
öngvu, hvort sársauki fylgir eða
ekki. Telji Frjálslyndi flokkurinn, að
það verði þurrt að kalla framundan -
þá ráðleggur hann fólki auðvitað að
hafa með sér regnfatnað.
Höfundur er varaformadur Frjájs-
iynda flokksins.