Morgunblaðið - 27.06.1999, Síða 16

16 SUNNUDAGUR 27. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
syndafallið
ÁN TITILS, frá 1994-95. Eitt af eftirminnilegrum verkum Georgs
Guðna á hátfðarsýningunni í Hallgrímskirkju.
Eftir
MYNPLIST
Kirkjulistahátfð f
llallgrfmskirkju
MÁLVERK GEORG GUÐNI
Til 1. september. Opið alla daga
frá kl. 9 til 18.
ÞAÐ er ekki svo galin hugmynd
að opna kirkjulistahátíð með mál-
verkum Georgs Guðna því trúlega
er hann rómantískastur allra núlif-
andi listamanna okkar í andlegri
merkingu þess hugtaks. Líkt og í
verkum forvera hans, þeirra Caspar
David Friedrich, William Turner og
Thomas Cole, birtist guðdómurinn í
líki ljóssins eftir storminn. Þetta
döggvota, þokukennda tímabil í
listasögunni átti sér enga samsvör-
un í íslenskri list, ef frá eru taldar
fáeinar myndir eftir Þórarin B. Þor-
láksson, svo sem málverkið af Stóra
Dímon, frá 1902, og vatnslitamyndir
Ásgríms Jónssonar á fyrsta tug ald-
arinnar. Löngu síðar leiddu Júlíana
Sveinsdóttir og Gunnlaugur Schev-
ing andrúmsloftið á sinn óróman-
tíska hátt inn í íslenska list, en það
var varla fyrr en eftir heimsstyrj-
öldina síðari.
An andrúmslofts er ekki hægt að
tala um rómantísk einkenni, enda
fer lítið fyrir „þeirri tík“ í íslenskri
landslagslist. Prósakenndur áþreif-
anleiki og litrænt óþol gáfu ekkert
svigrúm fyrir draumkenndar
áherslur né gælur við sálrænar
víddir. Það er skrítið því eitt af sér-
kennum íslenskrar náttúru er
vatnsmagnið, votviðrið og upp-
gufunin. Áþreifanleikinn er einung-
is við fætur manns eins og Kjarval
gerði sér svo vel grein fyrir. í
fjarska tekur við dumbungurinn og
deyfír allt formskyn.
Næmleiki Guðna fyrir fínlegum
úðanum sem einkennir íslenska
vætu gerir hann að einhverjum
sannasta landslagsmálara okkar
fyrr og síðar. Hvað varðar tilfinn-
ingu fyrir veðráttunni sýnir hann
svo um munar að ungu meistararn-
ir eru engir eftirbátar gömlu meist-
aranna. Þá er náttúra Guðna ætíð
mannlaus eins og leiktjöld Sigurðar
málara Guðmundssonar frá öldinni
sem leið. Hún er náttúra útilegu-
mannsins, en eitt af fyrstu einkenn-
unum sem útlendir ferðamenn reka
augun í á ferð sinni um ísland er
fólksfæðin. Við erum allir eyland
eins og karlinn í tunglinu eða Föru-
sveinninn hans Friedrich, sem
horfir út í fjarskann skýjum ofar,
einn og yfirgefinn.
Guðdómleg hugljómunin sem býr
handan þokuskotins dalverpisins í
málverkum Guðna er álíka raun-
veruleg og vonin, sem hélt föru-
sveini Múller og Schubert, Sen-
ancour og Liszt gangandi þrátt fyrir
öll vonbrigðin, tregann og vegaleys-
ið. Að heimfæra nafnlausar dala-
myndir listamannsins upp á hinn
fræga 23. sálm Davíðs, sýnir að list-
ráði HaUgrímskirlg'u er ekki alls
vamað. Þeir hafa greinilega lagt
hausinn í bleyti; ef til vill sömu skúr-
ina og Guðni hreppti þegar hann leit
dal síns einmana innri ofurmanns.
Halldór Björn Runólfsson
Norræna húsið
Til móts við árið 2000
- kynning frá Bergen
DANSSÝNING Jo Stramgren, „Maskuline
Mysterier", er verk um karlmenn og ást.
f NORRÆNA húsinu
hefst kynning á
Bergen menningar-
borg árið 2000 með
sýningu norska dans-
arans Jo Stromgrens
á morgun, mánudag,
kl. 20.
Björgvinjarbúinn
Jo Stromgren er tal-
inn einn athyglisverð-
asti dansari og dansa-
höfundur nútímadans
á Norðurlöndum. Jo
Stromgren er fæddur
1970. Hann stundaði
íþróttir og ferðaðist
víða um heim áður en
hann byrjaði að læra
klassískan ballett í
Þrándheimi og fla-
menkódans í Madríd.
Eftir að námi lauk starfaði hann
sem dansari hjá „Nye Carte
Blanche" í Bergen. Hann byrjaði
að semja dansverk 1994 fyrir
danshópa m.a. Nye Carte Blance,
Ballet de l’Opera National du
Rhin, Oslo Dance ensemble, Le
Junior Ballet du Conservatoire
de Paris og Skánes Dansteater.
Jo Stromgren, stofnaði dans-
hóp sinn, Jo Stromgren
Kompani, árið 1998. Sama ár
hlaut hann verðlaun norskra
gagnrýnenda, árið áður fyrstu
verðlaun í norrænu keppninni í
Bagnolet-danskeppninni og árið
þar á undan verðlaun norskra
leikstjóra.
I fréttatilkynningu frá Nor-
ræna húsinu segir að danssýn-
ingin „Maskuline Mysterier" sé
verk um karlmenn og ást,
vináttu og samskipti. „Hún segir
frá tveimur vinum sem hittast,
annar hefur nýlega hitt konu,
ástarsambandi hins er nýlokið.
Með dansi, leikrænni tjáningu,
tónlist, leikbrúðum og kvik-
mynd er áhorfendum birt ómót-
stæðileg mósaík tilfinninganna.
Klukkustundarlöng sýning á
heimi karlmannsins er í senn
hreinskilin og gamansöm en
einnig alvarlegt verk,“ segir í
fréttatilkynningu.
í hópnum eru auk Jo Strom-
gren (dans) Bergmund Waal
Skaslien (tónsmíðar, undirleikur
á fiðlu), Stephen Rolfe
(ljósameistari), Lars Árdal (hljóð-
maður) og Agnes Kroepelien
(framkvæmdastjóri). Textahöf-
undar eru Anja Garbarek og
Erlend Loe.
GÓÐU BÖRNIN
BJARGA SÉR SJÁLF
Sigurbjörn og Anna Guðný í Salnum
Morgunblaðið/Porkell
SIGURBJÖRN Bemharðsson fiðluleikari og Anna Guðný Guðmunds-
dóttir píanóleikari á æfingu f Salnum.
Tímamótaverk í tón-
sköpun Beethovens
VERK eftir Leos Janácek, Antonin
Dvorak, Amold Schönberg og Lud-
wig van Beethoven eru á efnisskrá
tónleika sem Sigurbjörn Bemharðs-
son fíðluleikari og Anna Guðný Guð-
mundsdóttir píanóleikari halda í
Salnum í Kópavogi á þriðjudags-
kvöld kl. 20.30.
Sigurbjöm og Anna Guðný héldu
tónleika í nóvember síðastliðnum í
Tíbrá, tónleikaröð á vegum Kópa-
vogsbæjar, en þar fluttu þau verk
eftir Þorkel Sigurbjömsson. Nýlega
léku þau einnig á námskeiði György
Sebök sem haldið var í Reykjavík.
Sigurbjöm segir í samtali við Morg-
unblaðið að þau Anna Guðný hafí
viljað halda samstarfínu áfram. Þau
hafi fljótt orðið sammála um að þau
vildu spila saman eina Beethoven-
sónötu og þá hafí sú tíunda orðið
fyrir valinu, Sónata í G dúr op. 96.
„Hún er mjög innhverf og mjög
ólík hinum Beethoven-sónötunum,
vegna þess að hún er ekki eins
dramatísk á yfirborðinu og hinar en
alveg gífurlega falleg," segir hann.
„Sónatan í G dúr eftir Beethoven
fyrir píanó og fíðlu er sú 10. og síð-
asta í röðinni. Af verkum fyrir píanó
og strengjahljóðfæri áttu aðeins
sónöturnar í C dúr og D dúr op. 102
fyrir píanó og selló eftir að bætast í
hópinn. Sónatan op. 96 var að öllum
líkindum samin árið 1812, á sama
tíma og 7. sinfónían op. 92 og sú 8.
op. 93. Hún markar umfram önnur
kammerverk tímamót í tónsköpun
Beethovens og tilheyrir í andblæ og
hugsun síðasta skeiði tónsköpunar
hans,“ hafa þau Anna Guðný og Sig-
urbjörn ritað um verkið í efnisskrá.
Sigurbjörn segir það hafa reynst
erfítt að velja verk til að hafa með
sónötunni á efnisskrá þannig að hún
fengi notið sín. „Við ákváðum að
spila Sónötu eftir Janácek, sem er
mjög tilfinningalega hlaðið verk, al-
gjör sprengja. Síðan vildum við spila
Fantasíu eftir Schönberg, sem er
líka mjög tilfinningahlaðin en líka
svolítið súrrealísk og absúrd," held-
ur hann áfram og segir svo að þau
hafí valið Fjögur rómantísk lög eftir
Dvorak, sem einskonar mótvægi við
Janácek og Schönberg, „svo þetta
yrði ekki allt of yfirþyrmandi," eins
og hann orðar það.
ERLENDAR
BÆKUR
Spennusaga
GÓÐU BÖRNIN
„THE GOOD CHILDREN"
eftir Kate Wilhelm.
Fawcett Books 1999. 262 síður.
BANDARÍSKI rithöfundurinn
Kate WUliams er afkastamikil og
fjölhæf. Hún hefur sent frá sér
eitthvað um þrjátíu bækur, þar á
meðal spennusögur og einnig sög-
ur um vísindaskáldskap, sem hún
hefur unnið til verðlauna fyrir. Á
meðal þekktustu verka hennar eru
bækurnar „For the Defence", „De-
ath Qualifíed“ og „The Best
Defence" en hún hefur einnig skrif-
að sögur sem heita Hið mflulanga
geimskip og Klónið. Nýjasta saga
hennar heitir Góðu börnin eða
„The Good Children" og er ekki
vísindaskáldskapur heldur spennu-
eða jafnvel draugasaga en gæti líka
flokkast sem ljúfsárt fjölskyldu-
drama. Hún kom nýlega út í vasa-
broti hjá Fawcett-útgáfunni og er
hin bærilegasta lesning.
Standa ein uppi
Góðu börnin í sögunni eru fjögur
systkini sem standa einn daginn
uppi foreldralaus í stóru húsi á
landsbyggðinni og verða að sjá um
sig sjálf undir vægast sagt dular-
fullum kringumstæðum. I bókinni
rekur Kate Wilhelm áhrifin sem
hinar breyttu aðstæður hafa á
hvert barn fyrir sig séð með augum
sögumannsins sem er þriðja barnið
í röðinni, stelpan Liz. Frásagnar-
aðferðin heppnast ágætlega. Liz er
góður og næmur leiðsögumaður
sem fer með lesandann um húsið
og fjölskyldusöguna og systkina-
hópinn og úrræðin sem krakkamir
grípa til þegar þau standa ein uppi
í heiminum.
Sagan hefst á lýsingu á sambandi
foreldranna. Faðirinn er verkfræð-
ingur sem er sífellt að flytja með
fjölskylduna sína á milli staða svo
þau eru hálfgerðir flakkarar.
Myndin af móðurinni er óskýrari.
Bakgrunnur hennar er mjög í
móðu. Sagt er að þau hafi hist á
vegamóteli. Nú sautján árum og
fjórum börnum síðar hafa þau loks-
ins ákveðið að nóg sé komið af
flakkinu og kaupa sér gott hús í ná-
grenni smábæjar. Skömmu síðar
lætur faðirinn lífið í slysi á vinnu-
stað. Tryggingarnar munu sjá til
þess að fjölskyldu hans mun aldrei
skorta neitt í lífínu. Fráfall eigin-
mannsins hefur ógnvænleg áhrif á
húsmóðurina sem dregur sig inn í
skel og er ekki mönnum sinnandi.
Hún lætur lífið við dularfullar
kringumstæður í húsi sínu og af
ótta við yfirvöld, grunsemdir og
kjaftaróg, ákveða börnin að láta
eins og ekkert sé. Þau jarða móður
sína í bakgarðinum og láta út á við
eins og hún sé enn á lífi. Sá eini sem
ekki er fyllilega sáttur við þann
ráðahag er yngsta barnið á heimil-
inu, drengurinn Brian. Hann er enn
í sambandi við móður sína. Hún er
draugurinn í herberginu hans.
Fjölskylduharmleikur
Þegar hér er komið er sagan rétt
að hefjast en hún greinir frá áhrif-
unum sem feluleikurinn og lygin og
sektarkenndin hefur á líf barnanna
og innbyrðis baráttu þeirra, grun-
semdir og sálrænt ástand aðallega |
yngsta barnsins. Sagan er um leit \
að fótfestu í óreiðunni, einkum j
stúlkunnar Liz og drengsins Bri-
ans, sem verða hvað verst úti í fjöl-
skylduharmleik þessum, og lýsir
Wflhelm ágætlega skilningsleysinu
og reiðinni frammi fyrir óskiljan-
legum atburðum og því hvemig
bömin reyna að komast af við
þessar furðulegu og sérstöku að-
stæður.
Hér em kannski ekki miklar
bókmenntir á ferðinni en persón-
urnar em skýrt dregnar og Wil-
helm nær að skapa viðeigandi and-
rúmsloft drunga og sorgar sem
börnin lifa og hrærast í og and-
rúmsloft söknuðar eftir einhverju
sem var betra en getur aldrei orðið
áný.
Arnaldur Indriðason
Rithöfunda-
kvöld í
Gunnarshúsi
DANSKI rithöfundurinn Vagn
Predbjom Jensen les úr eigin
verkum og segir frá rithöfund-
arferli sínum í Gunnarshúsi,
Dyngjuvegi 8 í Reykjavík, á
morgun, mánudag, kl. 20.
Einnig mun Anna S. Bjöms-
dóttir lesa eigin ljóð á íslensku
og dönsku.
Aðgangur er ókeypis.