Morgunblaðið - 14.07.1999, Side 50

50 MIÐVIKUDAGUR 14. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Forvitnilegar bækur
Ljósadrott-
ins saga
Lord of Light eftir Roger Zelazny.
Doubleday gaf út. Fyrsta útgáfa
1967, keypt á forsölu á Netinu. 257
síður, forlagsband.
Roger Zelazny var í hópi ungra
^höfunda sem stóðu að endurreisn
vísindaskáldskapar sem bók-
menntagreinar á sjöunda áratugn-
um vestan hafs. Bækur Zelaznys
hans kallast margar frekar ævintýri
en vísindaskáldskapur, en honum
var lagið að flétta þessu skemmti-
lega saman eins og í þeirri bók sem
hér er gerð að umtalsefni.
Sú saga Zelaznys sem hér er
nefnd fékk Hugo-verðlaun 1968 á
sínum tíma sem besta vísindaskáld-
saga ársins 1967. í henni fléttar
-'g^elazny saman á listilegan hátt vís-
indum og ævintýri, enda má segja
að sé tæknin nógu langt komin sé
hún eins og töfrar í augum frum-
stæðra þjóðflokka.
Lord of Light segir frá Ma-
hasamatman, sem fylgjendur hans
sögðu guðlega veru, en sjálfur sagð-
ist hann bara heita Sam. Sam er
einn úr hópi yfirmanna geimskips
sem flytur landnema á afskekkta
plánetu. Yfirmennimir búa yfir
framúrstefnulegri tækni, en land-
nemamir aftur á móti ekki og með
tímanum gerast yfirmennimir guðir
. í afbrigði indverskra trúarbragða.
Sáfti, sem er og kallaður ljósadrott-
inn, hefur yfimáttúrlegt afl og nán-
£st eilíft líf líkt og þeir forðum fé-
lagar hans, en með tímanum finnst
honum aumt hlutskipti landnem-
anna, sem eru í raun orðnir þrælar
og leikföng „guðanna“, og vill bæta
úr. Skerst þá í odda með honum og
ofureflinu.
Til að velta úr sessi goðunum býr
Sam til „nýja“ trú, búddisma, og
gerist Hinn upplýsti sjálfur. í kjöl-
far þess gerist atburðarásin með
ólíkindum eins og vera ber og meðal
annars kemur við sögu einn áhafn-
armeðlima sem var sannkristinn og
því upp á móti hinum. Fyrir vikið
bera lokaátökin keim trúarbragða-
stríðs, hindúar á móti búddistum og
kristnum. Til gamans má geta þess
l^að kristsmenn, krossmenn eru að
stærstum hluta afturgengnir í hold-
inu, þ.e. leiðtoginn hefur lífgað við
lík og lætur berjast fyrir sig (sem er
reyndar nokkuð í anda þess sem
menn trúðu um upprisuna í frum-
kristni, en það er önnur saga).
Zelazny tekst bráðvei upp að
skapa heilsteyptan heim sem haldið
er frumstæðum með ofbeldi af
himnum, og víða vitnar hann í ind-
versk helgirit til að skreyta með og
gefa framandlegan blæ. Zelazny
hefur sankað að sér verðlaunum,
^unnið eitthvað um tug Hugo- og
®Nebula-verðlauna fyrir verk sín, en
síðustu ár hefur lítið heyrst frá hon-
um. Eftir stendur að Lord of Light
er með bestu bókum hans, ekki
merkilegar bókmenntir, en bráð-
skemmtileg engu að síður, þó hún
sé fyrir einhverjar sakir ekki til í út-
gáfu í dag.
V Árni Matthíasson
FOLK I FRÉTTUM
ANDRÍKIR STARFSMENN UNGLINGAVINNUNNAR
Morgunblaðið/Árni Sæberg
LJOÐELSKIR verkamenn; Jón Gunnar Gylfason, Inga Myrra Arnardóttir, Þorvaldur Jónasson og Ásgerður
Guðrún Gunnarsdóttir.
Ljóð með rigningunni
Nú á tölvuöld er óhætt að álíta að unga
fólkið lesi minna af bókmenntum, og hvað
þá ljóðum, en áður tíðkaðist.
STARFSMENN Unglingavinn-
unnar undir stjórn Jóns Gunn-
ars Gylfasonar hafa hugann við
ýmislegt annað en tættan arfa
og órakað gras. Þau Inga
Myrra Arnardóttir, Þorvaldur
Jónasson, Ásgerður Guðrún
Gunnarsdóttir og félagar þeirra
færðu um daginn lettneskum
launalausum sjómönnum mat-
föng, en dagsdaglega rækta
þau andann með ljóðalestri.
„Bókasafnsbíllinn var hér
einn daginn þegar var leiðin-
legt veður svo ég náði í nokkrar
bækur til að lesa í vinnuhléum.
Síðan fórum við á skólabóka-
safnið, lásum í kaffitímunum og
treinuðum þá með því að hver
og einn fann skemmtilegt ljóð í
hverri bók sem voru sex eða
sjö. Við unnum ekki á meðan en
kláruðum verkið að ljóðalestri
loknum,“ segir Jón Gunnar.
„Núna lesum við fyrir hvert
annað þegar færi gefst. Stund-
um sit ég og þruma yfir þeim.“
Flott orðað
Bókin sem ungmennin gleypa
í sig um þessar mundir er ekki
ómerkara rit en Ljóð frá ýms-
um löndum, þýðingar Magnúsar
Ásgeirssonar sem Mál & menn-
ing gaf út árið 1946, og hefur í
gegnum tíðina kynnt mörgum
Islendingnum ljóðlist erlendra
skálda. Inga Myrra hafði þegar
fengið bókina lánaða heim og
var búin að velja sér uppáhalds-
ljóðið sitt, eftir bandaríska
skáldið Carl Sandburg.
ASHURNASIRPAL III
Eftir babýlónískri leirtöflu frá
4000 fyrir Krist
í Tela var borgin með
þrennum múrum,
þegar ég kom.
Á þessa múra treystu þeir
og trúðu.
Enginn úr borginni kom til
að kyssa á minn fót.
Ég braut niður múrana,
hjó niður þrjú þúsund her-
menn, kannaði herfangið,
nam burtu naut þeirra og
sauði,
og suma fangana brenndi
ég á báli.
Af sumum fjendunum hjó
ég hendur og fætur,
skar eyru og fingur af öðr-
um,
og augun stakk ég úr sum-
um.
Pýramída hlóð ég úr höfð-
um þeirra,
í trén kringum borgina
hengdi égþeirra höfuð.
Er þessu var lokið,
var lítið eftir af lýðnum
og borginni í Tela.
„Mér fínnst ljóðið flott orðað
og öðruvísi, og er í raun góð
lýsing á því sem er að gerast nú
úti í heimi,“ segir Inga Myrra.
„Það voru frekar leiðinleg yóð
sem við lásum í skóla en þetta
hefur opnað augu mín fyrir því
hvað jjóð geta verið skemmti-
leg. Ég er mikið að kíkja í aðr-
ar bækur og er núna mjög
spennt að byrja að lesa þýðing-
ar á ljóðum Edgars Allan Poe.“
Ingu Myrru hefur alltaf fundist
gaman að lesa og þá helst sann-
sögulegar bækur um ýmislegt
sem er að gerast í heiminum,
eins og Aldrei án dóttur minn-
ar, Seld og fleiri slíkar bækur.
„Ég held að jafnaldrar mínir
séu aðallega að lesa þessar ung-
lingabækur sem er alltaf verið
að auglýsa, ef þau þá lesa.
Flestir vilja helst bara skemmta
sér.“
Styttir
vinnutímann
„Ég var að byija á Granda-
vegi 7 núna um daginn, og mér
finnst hún góð,“ segir Ásgerður
sem les mest skáldsögur, bæði í
rúminu á kvöldin og þegar hún
hefur ekkert annað að gera.
„Það er frekar nýtt fyrir mér
að lesa ljóð, þótt ég hafí alveg
vitað að til væru skemmtileg og
öðruvísi Ijóð. f skólanum lærði
maður ljóðin bara utan að, án
þess að pæla neitt í þeim. Núna
finnst mér mjög gaman að lesa
þau í unglingavinnunni, það
styttir líka vinnutímann,“ segir
Ásgerður.
„Ég segi það sama. Ég hnaut
um ljóðabók í vetur og komst
að því að Ijóð eru ekki öll jafn
Ieiðinleg,“ segir Jón Gunnar.
„Og mér fínnst það fín tilbreyt-
ing í vinnunni að lesa skemmti-
legri og áhugaverðari ljóð en
Gunnarshólmi og annað leiðin-
legt hnoð um fagra fífla í tún-
inu heima og torfbæinn.“
Ljóðlesturinn hefur reynst
tækifæri fyrir Þorvald til að
rilja upp eina af íjölmörgum
vísum eftir langömmu sína,
Björg Bjamadóttur. Hann fór
með eina fyrir vinnufélagana
sem er sérstök að því leyti til að
hann sagði einmitt seinustu
setninguna þegar hann var lítill.
VEL MÆLT
Framvegis mun ég hér far-
sæl þreyja:
Það fegursta er hægt er við
migaðsegja
laumaðist út úr litlum peyja:
Langamma,
þú mátt ekki deyja.
„Það gekk ekkert allt of vel
þegar ég reyndi sjálfur að
koma saman vísu eftir fslensku-
bókinni sem við erum með í 10.
bekk. Það á að vera rím og höf-
uðstafir og svoleiðis vesen í
þessum ferskeytlum,“ segir
Þorvaldur sem les mest fyrir
skólann. Fyrir utan það glugg-
ar hann í spennubækur, eins og
eftir Stephen King og á nokkr-
ar bækur eftir Enid Blyton, en
hefur mestan áhuga á nýju tölv-
unni sinni.“
Og Jón Gunnar segist ætla að
halda áfram að ota ljóðum að
starfsfólki sínu svo lengi sem
áhuginn er fyrir hendi. „Ljóðin
lyfta upp starfsandanum því
þegar hann rignir er ekki ein-
tóm rigningin heldur eitthvað
með því,“ segir Jón Gunnar að
lokum.
Italskur
matur
Italian Food, bók eftir Elizabeth Da-
vid. Endurskoðuð útgáfa bókarinnar
sem Penguin-útgáfan gefur út 1999
en bókin kom upprunalega út 1954.
Kilja, 376 bls. með registri. Keypt á
13,95 dali, rúmar 1.000 kr., í Tower í
New York.
ítalskur matur nýtur mikillar
hylli víða um heim og er þá ekki
bara átt við flatbökur og hveitilengj-
ur heldur alls kyns grænmetis-,
fisk- og kjötrétti. Italskur matur er
einkar bragðgóður, litríkur og bráð-
hollur og gaman að elda hann.
Italskar matreiðslubækur eru eðli-
lega legíó og ekki ástæða til að fara
að metast um hver þeirra sé best
eða glæsilegust en hitt er víst að fá-
ar eru eins merkilegar og sú sem
hér er tekin fyrir.
Elizabeth David var bresk en
lærði sagnfræði og bókmenntir í
Sorbonne-háskóla í Frakklandi í lok
þriðja áratugarins. Þann tíma bjó
hún hjá franskri fjölskyldu og
komst í kynni við franskan mat.
Þegar hún sneri aftur til Bretlands
einsetti hún sér að læra að elda mat
á við þann sem hún hafði kynnst í
Frakklandi og fyrir hvatningu
kunningja og vina tók hún að skrifa
um mat, fyrst greinar í bresk blöð
en síðan bækur. Fyrsta bókin, sem
hét einfaldlega Miðjarðarhafsmat-
ur, kom út 1950. Næsta bók var
Franskur sveitamatur og kom út
1951 og fyrsta gerð ítalsks matar
kom út 1954.
I inngangi að bókinni lýsti David
því á skemmmtilegan hátt hvemig
hún kynntist matseld í Frakklandi
og ekki síst hve Frakkar voru stórir
upp á sig þegar talið barst að mat-
reiðslu annarra þjóða; ekki kunnu
aðrir að elda mat en Frakkar þótt
Þjóðverjar gætu búið til þokkaleg
vín. David segir að sér hafi sviðið
ummæli um ítalskt vín í matreiðslu-
bók eftir franskan meistarakokk og
því hélt hún til Ítalíu og eyddi ári í
rannsóknir sem síðan skilaði sér í
bókinni Italskur matur.
Margir vina David urðu til að
letja hana þess að halda til Ítalíu í
rannsóknarleiðangur, enda væri
ekkert varið í matinn þar hvort eð
væri. Annað kom á daginn, eins og
lesa má í bók Davids, sem er upp
full með framúrskarandi uppskrift-
um að all skyns mat; kjöti, fiski og
grænmeti eins og rakið er. Ekki er
minnst um vert að bókin gefur að
auki lifandi mynd af lífi á Ítalíu á
sjötta áratugnum,
Elizabeth David endurbætti bók-
ina öðm hvora fram til 1987 en hún
lést 1992. Sú útgáfa sem hér er til
umfjöllunar er sú fyrsta þar sem all-
ar endurbætur og leiðréttingar er
að finna. Sá sem kann að meta góð-
an mat ætti því að fá eitthvað fyrir
sinn snúð. Uppskriftirnar svíkja
engan og skammt er síðan ég fékk á
fínu veitingahúsi í Reykjavík upp-
skrift beint upp út bókinni. Þær era
þó fráleitt flóknar, David kunni best
að meta einfaldleikann þar sem hrá-
efnið fékk að njóta sín.
Árni Matthíasson