Morgunblaðið - 14.11.1999, Qupperneq 22

22 SUNNUDAGUR 14. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
L
r
LISTIR
Dagur
íslenskrar
t
tungu
DAGUR íslenskrar tungu verður
haldinn hátíðlegur í fjórða sinn
þriðjudaginn 16. nóvember.
Inntak dagsins í ár er skólinn og
tungan og hefur áhersla verið lögð á
tengingu við upplestrarkeppni
grunnskólanema sem hleypt er af
stokkunum í tilefni dagsins, og þátt-
töku skólabarna í degi íslenskrar
tungu. Öllum skólastofnunum
landsins voru send bréf og vegg-
spjald til að minna á daginn.
Framkvæmdastjórn dagsins hvetur
til umræðu um skólann og tunguna.
I tengslum við þá áherslu gengst ís-
lensk málnefnd fyrir sérstöku mál-
ræktarþingi í hátíðarsal Háskóla ís-
lands, laugardaginn 20. nóvember,
undir yfirskriftinni Islenskt mál og
menntun. Viðfangsefni þingsins er
meðal annars íslenskukennsla á öll-
um skólastigum.
A degi íslenskrar tungu stendur
menntamálaráðuneytið fyrir sam-
komu í Fjölbrautaskóla Suðurlands
á Selfossi. Athöfnin hefst klukkan
16:30 og er hún öllum opin. Við það
tækifæri mun menntamálaráðherra
m.a. veita Verðlaun Jónasar Hall-
grímssonar og sérstakar viðurkenn-
ingar fyrir störf í þágu íslenskrar
tungu. Aður hafa Vilborg Dagbjarts-
dóttir, rithöfundur og kennari, Gísli
Jónsson, menntaskólakennari, og
Þórarinn Eldjám, rithöfundur, hlot-
ið Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar.
Verðlaunahafinn hlýtur 500 þúsund
Sýning’um
lýkur
Hönnunarsafn ís-
iands, Garðatorgi
KYNNINGARSÝNINGU ný-
stofnaðs Hönnunarsafns Is-
lands, Islensk hönnun
1950-1970, sem staðið hefur yf-
ir á Garðatorgi í Garðabæ, lýk-
ur á mánudag.
A sýningunni er m.a. sýnis-
hom af húsgagnahönnun,
lampahönnun, textflhönnun,
leirlist, silfursmíði og grafískri
hönnun frá ámnum 1950-70.
Sýningin er opin virka daga kl.
14-19 og kl. 12-19 um helgar.
Aðgangur er ókeypis.
krónur og Ritsafn Jónasar Hall-
grímssonar í hátíðarbandi. íslands-
banki hf. leggur til verðlaunin. Þá
verður bein útsending frá Hótel
Borg, þriðjudaginn 16. nóvember, kl.
16:15 þar sem kynnt verða úrslit á
vali framhaldsskólanema á bestu
dagskrárgerðarmönnunum. I vali
þeirra var einkum tekið mið af mál-
fari, framburði og framsetningu efn-
is. Nokkrar útvarpsstöðva landsins
munu senda út beint frá Hótel Borg
þar sem tilkynnt verður um valið.
Guðríður Haraldsdóttir hefur um-
sjón með því verkefni.
Annað sem m.a. verður á dagskrá í
tilefni dags íslenskrar tungu er: Mál-
þing í sal Þjóðarbókhlöðunnar kl. 9-
16 sem hefur yfirskriftina Menning-
ararfurinn: Varðveisla og aðgengi í
Ijósi nýrrar tækni, málþing. í húsi
Máls og menningar Laugavegi 18 kl.
20 verður dagskrá og upplestur í til-
efni útkomu nýrrar ævisögu Jónasar
Hailgrímssonar. Leiksýning túlkuð á
íslenskt táknmál í Borgarleikhúsinu
20. og 28. nóvember. Sigrún Edda
Theódórsdóttir túlkar sýninguna
Leitin að vísbendingu um vitsmuna-
líf í alheiminum.
Fólk hvatt til að flagga
Það er höfuðatriði að dagur ís-
lenskrar tungu sé álitinn hátíðis-
dagur móðurmálsins, dagur sem Is-
lendingar nota til að minnast og
íhuga þá sérstöðu sem endurspegl-
ast í tungunni. I tengslum við þetta
markmið hvetur menntamálaráðu-
neytið til þess að flaggað verði hinn
16. nóvember í tilefni dagsins.
í framkvæmdastjórn dagsins, sem
menntamálaráðherra skipar, eiga
sæti þau Kristján Amason, prófess-
or, Ólafur Oddsson, menntaskóla-
kennari, Sigmundur Ernir Rúnars-
son, varafréttastjóri Stöðvar tvö,
Vilborg Dagbjartsdóttir, grunn-
skólakennari, og Þorgeir Ólafsson,
deildarsérfræðingur í menntamála-
ráðuneytinu, sem jafnframt er for-
maður stjómarinnar. Verkefnis-
stjóri dags íslenskrar tungu er Ingi-
björg B. Frímannsdóttir.
Sett hefur verið upp heimasíða á vef
ráðuneytisins þar sem er að finna
upplýsingar um verkefnið, hug-
myndabanka og fleira. Slóð vefjar-
ins er: http://brunnur.stjr.is/-
mm/dit/
Lifæðar ljiíka hringferð sinni á Sjúkrahúsi Reykjavikur
Morgunblaðið/Jim Smart
Frá lokaopnun Lífæða. Jóhannes Pálmason framkvæmdasljóri Sjúkrahúss Reykjavíkur, Hannes Sigurðsson
frá ART.IS, Davíð Á. Gunnarsson ráðuneytisstjóri í heilbrigðisráðuneytinu og Birgir Thorlacius frá Glaxo
Wellcome á íslandi.
Hefur tekist vel og
kryddað tilveruna
MYNDLISTAR- og ljóðasýningin
Lífæðar var opnuð á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur í Fossvogi á föstudag.
Þar með lýkur hringferð sýningar-
innar um landið.
Islenska menningarsamsteypan
ART.IS stendur að
sýningunni sem var hleypt af stokk-
um á Landspítalanum í byrjun janú-
ar sl. en þaðan fór hún til sjúkra-
húsanna á Akranesi, Isafirði, Sauð-
árkróki, Akureyri, Húsavík, Vopna-
firði, Seyðisfirði, Selfossi og Kefla-
vík. Ellefti og síðasti viðkomustaður
sýningarinnar á hringferð hennar
um landið er svo Sjúkrahús Reykja-
víkur.
Hannes Sigurðsson hjá íslensku
menningarsamsteypunni ART.IS
segir hringferðina hafa gengið bet-
ur en hann þorði að vona. „Sýning-
unni hefur alls staðar verið vel tekið
og ég heyrt það frá hjúkrunarfor-
stjórum að hún hafi kryddað tilver-
una. Hún hefur líka vakið fólk til
umhugsunar um að það getur skipt
máli að fegra spítala. Vonandi halda
menn áfram að setja peninga í verk-
efni af þessu tagi.“
Fjölbreytni einkennir sýninguna en
Hannes segir markmiðið hafa verið
að spanna íslenska listasögu í gróf-
um dráttum. ,þVuðvitað eru ekki all-
ir jafn hrifnir af verkunum. Um það
snýst málið heldur ekki. Það snýst
um að fá fólk tfl að staldra við -
velta listinni fyrir sér. Það tel ég
hafa tekist."
Hannes bar hitann og þungann af
uppsetningu sýningarinnar á stöð-
unum ellefu og segir það hafa verið
meira mál en hann hugði í fyrstu.
„Það er meira en að segja það að
setja upp sýningu af þessu tagi - en
það tókst. Það færði okkur heim
sanninn uih það að hægt er að
keyra stórar sýningar á landsvísu.
Það eykur okkur, sem kynnt höfum
hugmyndir um Listahátíð Islands,
bjartsýni en þær hugmyndir eru nú
til skoðunar hjá Byggðastofnun.
Ekki seinna vænna því fyrstu hátíð-
inni yrði að hleypa af stokkunum
árið 2001.“
Lækningarmáttur
listarinnar
Jóhannes Pálmason framkvæmda-
stjóri Sjúkrahúss Reykjavíkur tók
við sýningunni og kvaðst í ávarpi
gera það með mikilli gleði. „Það er
frábært að fá sýningu sem þessa inn
í sjúkrahúsið - ekki síst í skamm-
deginu. Það birtir til. Þetta er frá-
bært framtak sem seint verður full-
þakkað.“
Jóhannes sagði að ekki hefði verið
sýnd myndlist á sjúkrahúsinu í hálf-
an annan áratug en á áttunda ára-
tugnum voru sýningar í anddyri
þess nokkuð algengar. Það var áður
en sýningarsölum fjölgaði í borg-
inni. „Það er gaman að sjá anddyrið
lifna svona við aftur. Vonandi verð-
ur framhald á þessu. Við vitum að
það getur verið lækningarmáttur í
listinni.“
Davíð A. Gunnarsson ráðuneytis-
stjóri í heilbrigðisráðuneytinu bar
einnig lof á framtakið við opnunina.
Sagði hugmyndina góða og
skemmtflega. „Það er gömul saga
og ný að það er ekki mikfl list á spít-
ölum. Það þykir mér skjóta skökku
við, því þar þarf fólk einmitt á henni
að halda. A spítölum upplifir fólk oft
sínar gleðilegustu stundir og að
sama skapi sína mestu sorg. Þessar
djúpu tilfinningar birtast oft og tíð-
um hvergi betur en í listinni."
Tflurð sýningarinnar er sú að for-
ráðamenn ART.IS töldu þörf á að
gleðja þá sem um sárt eiga að binda
vegna sjúkdóma hér á landi. Var
hugmyndinni vel tekið í heilbrigðis-
geiranum og í framhaldi var leitað
tfl lyfjafyrirtækisins Glaxo
Wellcome á Islandi eftir aðstoð til
að fjármagna verkefnið.
Tólf myndlistarmenn sýna samtals
þrjátíu og fjögur myndverk og tólf
ljóðskáld birta átján Ijóð undir
merkjum Lífæða. Listamennirnir
eru á ólíku aldursreki en allir
leggja þeir út frá lífinu og tilver-
unni. Myndlistarmennirnir eru:
Bragi Asgeirsson, Eggert Péturs-
son, Georg Guðni, Haraldur Jóns-
son, Helgi Þorgils Friðjónsson,
Hreinn Friðfmnsson, Hulda Há-
kon, Ivar Brynjólfsson, Kristján
Davíðsson, Osk Vilhjálmsdóttir,
Ragnheiður Jónsdóttir og Tumi
Magnússon. Ljóðskáldin eru: Bragi
Ólafsson, Gyrðir Elíasson, Hannes
Pétursson, Ingibjörg Haraldsdótt-
ir, Isak Harðarson, Kristín Ómars-
dóttir, Sigurður Pálsson, Sjón,
Matthías Johannessen, Megas, Vil-
borg Dagbjartsdóttir og Þorsteinn
frá Hamri.
Sýningunni lýkur á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur 12. desember.
A létta leikhússtreng’i
lll\I.INI
Smíðavcrkslæöið
LJÓÐAKABARETT
Lög eftir Jóhann G. Jóhannsson við
Ijóð Þórarins Eldjáms. Söngur: Sig-
rún Hjálmtýsdóttir, Öm Árnason og
Stefán Karl Stefánsson. Bryndís Páls-
dóttir, fiðla; Jóhann G. Jóhannsson,
píanó/dragspil; Richard Korn,
kontrabassi; Sigurður Flosason,
saxofónar. í Smíðaverkstæði Þjóð-
leikhússins, föstudaginn 12. nóvem-
ber kl. 20:30.
NAFNGIFTIN „ljóðakabarett“ er
alfarið á ábyrgð undirritaðs. í fullri
lengd hljóðaði 8. viðfangsefni Þjóð-
leikhússins á 51. leikári nefnilega
svo í prentaðri tónleikaskrá: „Meira
fyrir eyrað: Bezt að borða ljóð 00
Ljóðaveizla í Þjóðleikhúsinu byggð
á völdu ljóðmeti úr búri Þórarins
Eldjárns (/) Borið fram með kart-
öflumúsík Jóhanns G. Jóhannsson-
ar.“
En sú skýrgreining kemst ekki
með góðu móti fyrir í stöðluðum
blaðagreinarhaus. Varð því ofan á
bráðabirgðastimpillinn „ljóðakabar-
ett“ um hérumræddan tón- og tal-
flutning, þar sem skiptust á söngur
og Ijóðaupplestur; hið síðara ýmist
„secco a cappella" ef svo mætti
kalla, eða sem melódrama við
hljómsveitarundirleik.
Fátt er viðkunnanlegra á rímlausri
skrumöld, þar sem lúðrar eru þeytt-
ir og bumbur barðar af minnsta til-
efni, en þegar aðstandendur spila
varning sinn niður með ofangreind-
um hætti. Enn viðkunnanlegra er
þegar máltíðin reynist pastursmeiri
en matseðillinn lætur í veðri vaka.
Að gamansemi ljóðmæla Þórarins
Eldjáms sé ýfrið bitastæðari en vel-
flest sem á borð hefur verið borið á
síðari áratugum, er þjóðinni vel-
kunnugt. Hitt er mönnum kannski
ókunnara, að í tónsmíðum Jóhanns
G. Jóhannssonar eigum við innan
um perlur sem eiga erindi út fyrir
stað og stund tiltekinna leiksýninga.
Tónlist sem getur staðið fyrir sínu í
hljóðritu einu - þó að njóti sín e.t.v.
bezt á uppákomu sem þessari, ein-
hvers staðar á milli þjónustuþarfa
leiksviðs og hægindastólshlustunar
heimahússins.
Hinn illborganlegi „Tanngóma-
tangó“ varð nokkurs konar sam-
nefnari fyrir fagurslípaða hlátur-
taugaupplifun kvöldsins. Bæði sem
upphafsnúmer - í jafnillborganleg-
um dfllandi meðförum Sigrúnar
Hjálmtýsdóttur og Arnar Amason-
ar, ásamt hljómsveitar - og sem
aukanúmer í lokin, þar sem flytj-
endur, að uppsafnaðri upphitun,
vöktu jafnt korrandi kæti sem þá
þægilegu meðvitund að geta
skemmt sér án þess að þurfa að
skammast sín daginn eftir. Ekki
ólíkt og þegar Tom Lehrer hér á ár-
um áður kom milljónum manna til
að verkja í kviðvöðvum án teljandi
samvizkubits. Samvizka hlustenda
var í góðu ástandi þetta kvöld.
Hvort tveggja stóð undir sér, texti
og tónlist, þótt á léttum nótum væri.
Vonandi til marks um að hálfburðug
áhugamennska fyrri ára sé loks far-
in að syngja sitt síðasta hér um
slóðir, líka þegar gamanmál eru
annarsvegar.
Örn Amason er fáséð fyrirbæri:
leikari með „alvöru" söngrödd. Þar
með er að vísu ekki allt fengið á tón-
listarvísu. Þótt „beltari" sé af Þalíu
náð, á Öm töluvert eftir óbrúað nið-
ur á vísnasöngsvið brjósttóna, og
hrynræn mótun hans hefði stundum
mátt vera frjálslegri, sérstaklega
þegar stfllinn færðist nær sveiflu.
Að þessu leyti var Sigrún, ugglaust
fjölhæfasta óperasöngkona lands-
ins, honum ofjarl, því eins og vænta
mátti lék söngkonan hvarvetna á als
oddi. Hvort heldur fyrir láréttum
gluggatjöldum sem í kyrrlátu
vísnarauli - þótt sviðstúlkun hennar
væri stöku sinni nálægt efra kanti,
ólíkt sjóaðri undirspflun Amar.
Stefán Karl Stefánsson komst
klakklaust frá takmarkaðri
söngr-ullu sinni, en lék á hinn bóginn
aðalhlutverk í ljóðaframsögn milli
söngatriða, sem mynduðu skemmti-
legt samvægi í snurðulítilli fram-
vindu.
Fæstum þætti kabarettkvartett
píanós, fiðlu, saxófóns og kontra-
bassa láta mikið miðað við rokk-
sveit, en samt hefðu ýmsir texta-
staðir, þrátt fyrir skýran framburð
flytjenda, vafalaust getað notið
góðs af uppmögnun söngs. Slíkt er
þó alltaf matsatriði, háð hljóm-
burði og hvort leggja skuli meira
upp úr nálægð en textaskilum.
Kvartettinn var vel skipaður og
náði merkilega góðri fyllingu, í?
þrátt íyrir svolítið ósamstæða |
áhöfn og framan af heldur hlé- |
drægt píanó. Leikur ofangreindra
fjórmenninga var samtaka og
snarpur, sérstaklega í seinni hluta,
og var athyglivert hvað fjarvist
trommusetts veitti tónlistinni mik-
ið svigrúm til ólíkra blæbrigða, allt
frá þjóðlegum nótum, „Music
Hall“, nikkuslagara, Bellmönskum
vísnasöng, vínarvalsi og Weillsku- ,
legum leikhúsmarsi með snert af |
djassi á stöku stað - að ógleymd- j,
um blóðheitum argentínskum \
tangó undir násvölu yfirborði - og
yfir í nærri því háklassíska kamm-
ertónlist. Hin hrífandi og fjöl-
breyttu lög Jóhanns spönnuðu
flestallt tilfinningasviðið frá ang-
urværum undirtóni og íbygginni
kankvísi til hressilegs hláturs, en
ávallt undir formerkjum gegnmús-
íkalskrar smekkvísi og vandaðrar ,
raddfærslu. Slíkt situr ósjaldan
eftir í undirvitund hlustandans, [■
jafnvel þegar slegið er á léttustu £
strengi augnabliksins.
Ríkarður Ö. Pálsson