Morgunblaðið - 16.01.2000, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Tuttugu ár liðin frá stofnun Europay Island
Greiðslukort hafa
reynst nytsöm verk-
færi fyrir almenning
Morgunblaðið/Porkell
Gunnar Bæringsson og Haraldur Haraldsson voru tveir frumkvöðlanna sem stofnuðu fyrirtækið og komu
þvíálegg.
Morgunblaðið/Ásdís
Ragnar Önundarson, framkvæmdastjóri Europay fsland: „Ég gæti
trúað að ísland yrði fyrsta reiðufjárlausa þjóðfélagið í veröldinni."
Europay ísland er
fyrsta greiðslukortafyr-
irtækið sem stofnað var
á íslandi, en upphaflegt
nafn þess var Kredit-
kort hf. Fyrirtækið hef-
ur átt stóran þátt í að
gjörbreyta greiðslu-
miðlun í landinu. Euro-
pay Island er 20 ára um
þessar mundir og af því
tilefni kynnti Soffía
Haraldsdóttir sér sögu
fyrirtækisins og ræddi
við framkvæmda-
stjórann, Ragnar Ön-
undarson, um frum-
kvöðlana, samkeppnina
og framtíðina.
að var seint á árinu 1979
sem nokkrir einstakling-
ar ákváðu að stofna á ís-
landi kreditkortafyrir-
tæki eins og þekktust erlendis.
Þetta voru þeir Haraldur Haralds-
son í Andra, fyrrverandi stjórnar-
formaður félagsins, Gunnar Bær-
ingsson, fyrrverandi framkvæmda-
stjóri þess, Gunnar Þór Ólafsson í
Miðnesi, Þorvaldur Jónsson skipa-
miðlari og Magnús G. Jónsson
byggingameistari.
Gengið var til samninga við
Eurocard Intemational og hinn 13.
janúar 1980 var fyrirtækið Kredit-
kort hf., sem nú kallast Europay
Island, stofnað.
Ragnar Önundarson, fram-
kvæmdastjóri Europay ísland, seg-
ir að í upphafi hafi hugmyndin að
baki stofnun fyrirtækisins fallið í
afar grýttan jarðveg, bæði hjá al-
menningi og stjórnvöldum og þeg-
ar gluggað er í umfjöllun um hið
nýja greiðslukortafyrirtæki í dag-
blöðum á fyrri hluta ársins 1980 má
sjá þá andstöðu sem fyrirtækið
mætti.
Ríkisstjórnin grípi í taumana
Greiðslukort voru sögð verð-
bólguvaldur og jafnvel líkt við eit-
urlyf. Þingmaður einn krafðist þess
af ríkisstjórninni að hún gripi í
taumana og kæmi í veg fyrir „starf-
semi af þessu tagi“. Kortin væru
ekkert annað en prentun á pening-
um, lánastarfsemi sem engum lög-
um væri hægt að koma yfir og efna-
hagsvandi þjóðarinnar væri nægur
þó að þetta bættist ekki við.
Einstaklingar, sem teknir voru
tali á götum úti, sögðust ekki geta
hugsað sér að nota kortin í stað
ávísanaheftis eða peninga. Þau
gætu jú átt rétt á sér hjá fyrirtækj-
um og öðrum slíkum en væru ekki
fyrir almenning. „Það er langbest
að borga í beinhörðum peningum,
þá skuldar maður engum neitt,“
sagði einn vegfarandinn og lýsir
það sjálfsagt vel þeirri skoðun sem
menn almennt höfðu til kreditkort-
anna á þessum tíma.
„Þetta var dæmigert frum-
kvöðlaverkefni," segir Ragnar,
„þar sem einstaklingar brutust
áfram, þrátt fyrir andstöðu kerfis-
ins og fordóma almennings. Þessir
frumkvöðlar sýndu mikinn kjark,
framsýni og dugnað við að koma
þessu á laggirnar. Sem minnir á
það sem Peter Drucker, frægur
stjórnunarhöfundur, sagði: - Þegar
þú sérð fyrirtæki sem er að skila
árangri, mundu þá að það var einu
sinni einhver sem sýndi hugrekki
með ákvörðun sinni.“
Fyrstu kortin undir eftirliti
Þrátt fyrir allan mótbyr voru
fyrstu íslensku kreditkortin gefin
út í júlí árið 1980. Kortin var fyrst
um sinn einungis hægt að nota inn-
anlands en útveguð voru kort frá
Danmörku til nota erlendis. Til að
fá slík alþjóðleg kort þurfti sér-
staka heimild frá Gjaldeyriseftirliti
Seðlabanka íslands enda voru þá
takmarkanir á þeim gjaldeyri sem
eyða mátti á ferðalögum erlendis.
Tveimur árum síðar hóf félagið
útgáfu á alþjóðlegum Eurocard-
kreditkortum sem nota mátti jafnt
innanlands sem utan. Enn þurfti
leyfi Gjaldeyriseftirlitsins og slík
leyfi voru nær eingöngu veitt opin-
berum embættismönnum og mönn-
um í viðskiptalífinu. Yfirlit yfir öll
kortaviðskipti erlendis fóru svo til
skoðunar hjá eftirlitinu því ekki var
leyfilegt að nota kortin til annars
en tengdist beint ferðalögunum.
Notkun kortanna var jafnvel talin
ógna gjaldeyrisforða þjóðarinnar.
Það var ekki fyrr en hálfu öðru
ári seinna, í lok árs 1983, að gjald-
eyrisviðskipti voru gefin frjáls og
síðan þá hafa einungis verið gefin
út alþjóðleg kreditkort. í kjölfarið
jókst kortanotkun landsmanna
gríðarlega, notendur fóru úr 7.000 í
90.000 á árinu 1984.
Bankarnir og VISA
Árið 1982 gengu Verslunarbank-
inn og Útvegsbankinn til liðs við
Kreditkort hf. og á svipuðum tíma
stofnuðu hinir bankarnir fimm, þ.e.
Landsbankinn, Búnaðarbankinn,
Samvinnubankinn, Iðnaðarbankinn
og Alþýðubankinn, fyrirtækið
VISA ísland. Við stofnun þess var
tekin ákvörðun þess efnis að
bankaútibúin yrðu útgefendur
VISA-korta en Kreditkort hf. sá
sjálft um útgáfu allra Eurocard-
korta.
Ragnar segir samkeppnisstöð-
una gagnvart VISA hafa í gegnum
tíðina markast mjög af þessari
ákvörðun.
„Þegar VISA kom á markað
hafði Kreditkort hf. nokkuð forskot
en af því að það nýtti ekki dreifi-
kerfi bankanna, eins og VISA, þá
hefur sú fjórðungs markaðshlut-
deild sem félagið hafði eftir um 5
ár, eða 1987, nánast haldist síðan.
Þegar ég lít til baka, fínnst mér
nánast ótrúlegt að þetta fyrirtæki
hafi haldið fjórðungi af markaðnum
með því að selja aðeins á einum
stað í landinu, hér í Ármúla 28, all-
an þennan tíma. Miðað við þessa
stefnu tel ég að menn hafi staðið
sig mjög vel.
Þetta er hins vegar að breytast.
Stefnumótun fyrirtækisins gerir
ráð fyrir að útgáfan flytjist í sí-
auknum mæli til banka og spari-
sjóða en eftir að bankarnir fóru að
dreifa fyrir okkur, í lok árs 1998, þá
hefur hlutdeild okkar aukist nokk-
uð. Nú eru um 200.000 kreditkort á
íslandi og 273.000 debetkort. Hlut-
deild okkar af heildinni er um
30%,“ segir Ragnar.
Samstarf en hörð samkeppni
Hann segir gott samstarf hafa
verið á vissum sviðum á milli keppi-
nautanna VISA ísland og Europay
Island í gegnum tíðina þrátt fyrir
harða samkeppni.
„Bæði fyrirtækin eru innan
greiðslumiðlunarkerfa sem ná um
alla veröld. Það er sameiginlegt
með þeim en munurinn á alþjóð-
legu kerfunum er margs konar, t.d.
er Europay mun sterkara í debet-
kortum. Þessi munur kemur þó
ekki mikið fram á íslandi því að við
höfum haft samstarf um að samn-
ýta tölvukerfið, þ.e. posana, til að
ná til kaupmanna og koma færslum
til Reiknistofunnar.
Auk þess höfum við átt samstarf
um tryggingar til að rugla ekki
markaðinn með því að fara hvor í
sína áttina í þeim málum. Þetta
hefur gert það að verkum að þjón-
ustan hefur orðið svipuð að mörgu
leyti, enda eru bæði kortin hnatt-
ræii og tæknilega sambærileg.
Hins vegar held ég að sú tryggð |
sem viðskiptavinir okkar hafa sýnt
okkur snúist mest um þjónustu og
persónuleg sambönd."
Mesta kortanotkun í heimi
Eftir sameiningu fjöguiTa banka
í einn, Islandsbanka, árið 1990,
seldu frumkvöðlar Kreditkorta hf.
bönkunum sinn hlut í félaginu og
segja má að hlutverki frumkvöðl-
anna hafi þar með verið lokið.
Á næstu árum var farið að bjóða
ýmis konar þjónustu, s.s. greiðslu-
dreifingu, raðgreiðslur, skuld-
færslu símnotkunar erlendis og
peningaúttektir í hraðbönkum auk
ýmissa sérkorta.
Þá komu debetkortin til sögunn-
ar árið 1994 og áttu fyrst og fremst
að taka við af ávísunum en jafn-
framt reiðufé. Það hefur vissulega
gengið eftir.
„Islendingai- hafa losað sig við
tékkheftið og eru hættir að ganga t
með mikið af seðlum í veskinu. Þeir
grípa frekar til korta. Það má sjá af i
því að Europay ísland var það fyr- p
irtæki í veröldinni sem var með
mesta kortanotkun á hvert kort ár-
ið 1998 og VISA ísland var í þriðja
sæti,“ segir Ragnar og bætir við að
fyrirtækið sé að taka enn eitt skref-
ið í þróun greiðslumiðlunar, þ.e. hin
svokölluðu myntkort, sem eiga að
taka við hlutverki smámyntar í
stöðumæla, sjálfsala, strætisvagna
o.þ.h.
„Örgjörva verður komið fyrir á j
debetkortin og hægt verður að |
hlaða inn á þau innstæðu, t.d. 5.000
krónum, til notkunar í stöðumælum
og víðar.
Við byrjum á þessu í tilrauna-
skyni nú á útmánuðum, þ.e.a.s.
seint í febrúar eða i byrjun mars.
Svo verður þetta unnið eftir því
sem debetkortin koma til endur-
nýjunar. Viðtaka kortanna í stöðu-
mælum og slíku tel ég að hefjist al- '
mennt á síðari hluta ársins."
Fyrsta reiðufjárlausa
þjóðfélagið
Um væntanleg viðbrögð íslend-
inga við þessu nýja korti segir
Ragnar:
„Kreditkortinu var illa tekið fyr-
ir 20 árum, debetkortinu var líka
fremur illa tekið fyrir 5 árum. Þrátt
fyrir það hafa þessi kort fengið
geysilegan framgang vegna þess að
þetta eru nytsöm verkfæri fyrir al-
menning. Eins verður með mynt- p
kortið, það munu kannski einhverj-
ir amast við því í upphafi en síðan
mun það fá sinn framgang enda er
smámyntin farin að kosta fólk
óþarfa snúninga."
Hann bætir við að íslendingar
séu heimsmeistarar í kortanotkun.
„Um % allrar einkaneyslu hér-
lendis er greiddur með greiðslu-
kortum en aðeins V* að jafnaði í
Vestur-Evrópu. Enn á þó eftir að K >
taka til í seðlum og mynt og ég gæti
trúað að Island yrði fyrsta reiðu- v
fjárlausa þjóðfélagið í veröldinni
miðað við það hve íslendingar eru
áhugasamir um nýja tækni og mikl-
ir kortanotendur," segir Ragnar.
Fyrirtækin óplægður akur
Framtíðarsýn Europay ísland
byggir, að sögn Ragnars, einnig
töluvert á því að leita aukinna vaxt-
armöguleika og aukins stöðugleika Ú
með því að breikka grundvöll starf- ;
seminnar. Fyrirtækið er því farið “
að beina spjótum sínum í æ ríkara
mæli að fyrirtækjum og hinu opin-
bera.
„Segja má að eftir að hafa verið í
20 ár eingöngu í einkageiranum,
sem er um 'k af þjóðarframleiðsl-
unni, séum við að leggja til atlögu
við hina % hlutana, sem er atvinnu-
lífið og opinberi geirinn. Þannig að
þó svo að við íslendingar séum nú
þegar heimsmeistarar í kortanotk- H
un þá eigum við enn marga ónotaða w
möguleika," segir Ragnar Önund-
arson að lokum.