Morgunblaðið - 16.01.2000, Page 33

32 SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 2000 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakurhf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ALÞ JÓÐAVÆÐIN G
VIÐSKIPTALÍFSINS
Eitt af því ánægjulegasta,
sem gerzt hefur í íslenzku
viðskipta- og atvinnulífi á
þessum áratug er alþjóðavaeð-
ing þess. Sú var tíðin, að ís-
lendingar höfðu ekki trú á því,
að þeir hefðu hæfni og getu til
þess að reka fyrirtæki í öðrum
löndum. Á því voru örfáar und-
antekningar. Þar var um að
ræða fisksölufyrirtækin, sem
höfðu haslað sér völl í öðrum
löndum, reist þar fiskverk-
smiðjur og byggt upp
sölustarfsemi og jafnframt ís-
lenzku flugfélögin tvö, Flugfé-
lag Islands og Loftleiðir, sem
smátt og smátt juku starfsemi
sína á erlendum vettvangi. En
segja má, að umsvif okkar Is-
lendinga í öðrum löndum hafi
takmarkast við þessi tvö svið
viðskiptalífsins.
Á þessum áratug hefur orðið
gjörbreyting á. Fyrst hóf sjáv-
arútvegurinn útrás með afger-
andi hætti og nú eru íslenzk
sjávarútvegsfyrirtæki með
starfsemi víða um heim. Hún
einskorðast ekki lengur við
sölustarfsemi og vinnslu á físki
í neytendapakkningar heldur
stunda íslenzku fyrirtækin
jöfnum höndum útgerð,
vinnslu og sölu á fiski í Amer-
íku, Evrópu og Asíu.
Þessi atvinnustarfsemi í öðr-
um löndum hefur mikla þýð-
ingu. í gegnum hana öðlumst
við nýja þekkingu en það sem
mest er um vert; íslenzku fyr-
irtækin eru smátt og smátt að
taka yfir dreifingarkerfið fyrir
fiskafurðir okkar, sem aðrir
högnuðust á fyrr á árum.
Þessi útrás og alþjóðavæð-
ing íslenzkra fyrirtækja er nú
að færast yfir í enn eina at-
vinnugrein, fjármálastarfsem-
ina. Kaupþing reið á vaðið með
því að hefja starfsemi í Lúxem-
borg, sem augljóslega hefur
blómstrað og sl. haust til-
kynnti Kaupþing að fyrirtækið
hefði stofnað banka þar í landi.
í gær tilkynnti FBA að
bankinn hefði keypt lítinn
brezkan einkabanka, sem er
næstelzti banki Bretlands,
stofnaður fyrir rúmlega 200
árum og stefndi að því að auka
starfsemi hans. Jafnframt lýsti
Bjarni Ármannsson, forstjóri
FBA, hlutverki fyrirtækisins
með eftirfarandi hætti á blaða-
mannafundi í fyrradag:
„FBA er nú alþjóðlegt þekk-
ingarfyrirtæki á sviði fjár-
mála. Hlutverk bankans er
ekki lengur einskorðað við að
þjóna íslenzku atvinnulífi. Ef
það á að vera alþjóðlega sam-
keppnishæft þannig að við get-
um talið okkur með þróaðri
þjóðum, þarf bankaþjónusta að
vera alþjóðlega samkeppnis-
hæf. Þess vegna viljum við
stíga þetta skref.“
Engin spurning er um það að
mikill metnaður liggur að baki
þessu framtaki Kaupþings og
FBA á erlendum vettvangi.
Hingað til hafa menn oft kvart-
að undan smæð hins íslenzka
markaðar og talið að hún setti
okkur margvísleg takmörk.
Nú er komin fram á sjónar-
sviðið ný kynslóð, sem vísar
þessari röksemd á bug og seg-
ir: við takmörkum okkur ekki
lengur við hinn íslenzka mark-
að.
Gjörbreyttar aðstæður gera
þetta kleift. Ný fjarskipta-
tækni gerir þetta mögulegt.
Ný og betri menntun nýrra
kynslóða er hins vegar for-
senda fyrir því, að þetta gerist.
Unga fólkið í þessum fyrir-
tækjum hefur þekkingu og
sjálfstraust til þess að takast á
við þessi nýju verkefni.
Fyrir þá, sem þekktu ís-
lenzkt viðskiptalíf fyrir nokkr-
um áratugum og jafnvel þótt
ekki sé farið nema til síðasta
áratugar, er það stórkostlegur
árangur, að við upphaf nýrrar
aldar, sem framundan er, hafi
þjóðin eignast kynslóð, sem
hefur kjark og þor til þess að
færa út landamæri Islands
með þessum hætti.
AUKIN
ATHYGLI
I^SLENDINGAR þurfa að
gera sér grein fyrir því, að al-
þjóðavæðing íslenzks viðskipta-
og atvinnulífs mun vekja athygli
erlendra fjárfesta á þeim tæki-
færum, sem er að finna hér á
landi. Við því er að búast, að er-
lend fyrirtæki kaupi íslenzk al-
farið eða kaupi hluti í þeim. Slíkt
er aðeins af hinu góða, því slík
fjárfesting mun styrkja og efla
atvinnulíf hér, t.d. með aðgangi
að nýjum mörkuðum, nýjum
hugmyndum og nýrri tækni.
Dæmi um aukinn áhuga er-
lendra fyrirtækja á Islandi eru
kaup danska ræstingafyrirtæk-
isins ISS Danmark á 98% hlut í
Ræstingu ehf., fyrrum ræstinga-
þjónustu Securitas. Danska fyr-
irtækið sér ýmis ný tækifæri í
þessari grein hér á landi og
hyggst fjárfesta enn frekar í fyr-
irtækinu til að afla því hlutdeild-
ar í ræstingum í fískverkunar-
fyrirtækjum og sjúkrahúsum.
Alþjóðavæðing viðskipta- og
atvinnulífsins virkar í báðar áttir
og á næstu misserum og árum
mun hún í vaxandi mæli setja
mark sitt á íslenzkt efnahagslíf.
OG GUNNLAUGUR
heldur áfram:
Það vill oft fara svo,
að litlar þjóðir h'ta upp
til hinna stóru, og er
ekki alltaf um að sak-
ast, finnst mér. Þetta
er raunverulega eitthvert náttúru-
lögmál. Ég tók oft eftir því, hvað
Danir dekruðu við þennan unga
enska vin minn, og hvað hann virti þá
lítils í staðinn. Honum bárust boð-
skort frá ungum stúlkum, sem buðu
honum í selskap og dans; allt var í
góðum og huggulegum stíl - það var
óskað eftir „Deres behagelige Nær-
verelse." En Bretinn var þurr og
kaldur og stóð af sér jafnt gott sem
illt. Hann lagði kortin aftur í umslög-
in og ýtti þessu svo út í horn á borð-
inu og sagði: „Hér segja allir „Tusind
tak“ - nema ég.“ Mér virtist hann
heldur kaldhæðinn í garð okkar ág-
ætu vinaþjóðar og stundum um of.
Hann sagði mér fyrstur manna - ég
hef heyrt það síðar og líklega er það
gamall húsgangsbrandari - að ein-
hver Englendingur, sem heimsótti
Danmörku, hefði eitt sinn farið inn í
kirkjugarð þar í landi og lesið meðal
annars eftirfarandi grafskrift: Her
hviler Telefonejer Fuldmægtig Lars
Jensen.
Bretinn spurði mig um ýmislegt
heiman frá Islandi og gaf ég honum
þau svör, sem ég vissi réttust. Meðal
annars man ég eftir, að hann spurði
mig um einkennisbúninga íslenzkra
hermanna og um íslenzkan arkitekt-
úr. Lét ég lítið yfir hvorutveggja, en
sagði þó, að ég fyrir mitt leyti áliti, að
íslendingar væru
lengra komnir í gerð
einkennisbúninga en
húsagerðarlist. Sú
skoðun hefur lítið
breyzt.
Þegar ég tala um
þennan brezka vin mirm, dettur mér í
hug það sem ég heyrði einhvem tíma,
meðan ég var í Danmörku, um ein-
hvem útlending, sem hafði setið inni
á Páfaljóninu á Löngulínu. Þetta var
á sínum tíma ákaflega fínn staður og
ég hef aldrei stigið þar fæti. Þessi út-
lendi maður tók pípu upp úr vasa sín-
um og setti í hana tóbak og fór að
reykja. Þá sneri þjónninn sér að hon-
um og sagði, að pípureykingar væra
bannaðar á staðnum. Sá útlendi mað-
ur hætti strax að reykja og stakk píp-
unni í vasann án þess að gera nokkra
athugasemd. Síðan sat hann þama
góða stund, kallaði svo á þjóninn og
greiddi honum beina. Að því búnu
stóð hann upp, gekk að fatageymsL
unni og tók þar staf sinn og hatt. í
anddyrinu var hár og mikill spegill og
náði frá lofti til gólfs. Um leið og mað-
urinn gekk fram hjá speglinum, sló
hann handfangi stafsins í spegilinn,
sem strax hrandi niður á gólfið í þús-
und molum. Síðan gekk maðurinn út
og hvarf. Við nánari eftirgrennslan
kom í ljós, að hér hafði verið að verki
einhver þúsund-milljóna-lávarður,
enskur, sem þá var staddur ásamt
fríðu föruneyti í stórri lystisnekkju í
Kaupmannahöfn. Sló nú óhug á
marga og vissu menn ógjörla, hvað
gera átti í málinu. Varð það úr, að
sent var með reikning fyiir speglin-
um. Var reikningurinn afhentur um
borð í snekkjunni með viðeigandi
kurt og virðuleik og var greiddur
orða- og útskýringalaust, án þess að
lordinn kæmi þar nærri. Það var mik-
il sorg á Löngulínu og víðar. En ekki
heyrði ég, hver háttur hefði síðar ver-
ið hafður á með pípureykingar á áð-
umefndum stað, þegar enskir lávarð-
ar áttu hlut að máli.
Bretinn tekur sig nefnilega vel út,
enda er honum kennt það frá blautu
bamsbeini. En þetta getur samt
snúizt ofurlítið við. Einu sinni gekk
ég með frú Onnu Friðriksson niður
Laugaveginn. Þar kom á móti okkur
Englendingur í pokabuxum. Á jakka
hans vora stórir olnbogar og varð
maðurinn allur heldur krangalegur á
að líta. Frú Anna spurði mig, hvort ég
kannaðist við manninn. „Þetta er
enskur laxveiðimaður og lord,“ svar-
aði ég. „En Lord,“ sagði frú Anna
steinhissa, „og jeg som troede det var
en Framsóknarmann."
M: Og svo skildu leiðir ykkar Bret-
ans?
G: Já, en ég var mjög ánægður yfir
því að hafa kynnzt honum, ætli hann
hafi ekki verið mér álíka nauðsynleg-
ur og bækumar góðu frá Guðmundi
W. Kristjánssyni á sínum tíma. Þær
opnuðu mér, þó ófullkomnar væru,
nýja heima menningarinnar í mynd-
listinni og líkt gæti ég sagt um þessi
kynni við Englendinginn: Þau opn-
uðu mér sýn inn í heim borgaralegrar
menningar annarra landa, þar sem
kurteisi og almennar umgengnis-
venjur era óhjákvæmileg nauðsyn -
og vegur til hamingju á meðal manna.
HELGI
spjall
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 15. j anúar
VERÐBREFAMARK-
AÐURINN á íslandi
hefur verið að slíta
barnsskónum á undan-
förnum áram. Fyrir
áratug var þetta eins
konar framskógar-
markaður, þar sem
nánast engar reglur giltu og menn töldu sér
leyfast hvað sem var. Kaup á hlutabréfum
byggðust ekki á arðsemissjónarmiðum held-
ur vora þau eins konar valdakaup, þar sem
meira skipti að ná áhrifum en skila arðsemi.
Allt hefur þetta breytzt. Smátt og smátt
varð samstaða um það á hlutabréfamarkað-
num að taka upp eðlilega starfshætti og
starfsreglur, sem lengi höfðu tíðkazt í öðram
löndum. í megindráttum var fylgt ráðum er-
lends ráðgjafafyrirtækis, Enskilda Securit-
ies, um það, hvernig byggja ætti þennan
markað upp. Verðbréfaþing íslands tók til
starfa og það hefur jafnt og þétt unnið að því
að koma betri skipan á hlutabréfamarkaðinn
og gera kröfu til þess, að einstök fyrirtæki
færa að þeim leikreglum, sem settar hafa ver-
ið. Engin spurning er um það, að á margan
hátt hefur vel tekist til. En eftir því, sem þró-
un þessa markaðar verður hraðari verður
þörfin fyrir stöðugar endurbætur meiri. Á
undanförnum mánuðum hefur hlutabréfa-
markaðurinn verið mjög í sviðsljósinu. Eng-
um þarf því að koma á óvart að nýjar spurn-
ingar vakni um framvindu markaðarins, þótt
margt hafi verið gert vel á síðustu áram og þá
jafnframt hvort þörf sé á enn strangara eftir-
liti en nú er.
Hér á íslandi eins og í öðram löndum velta
menn þvi fyrir sér, hvort verð hlutabréfa sé
orðið alltof hátt og spyija, hvort það endur-
spegli með réttum hætti verðmæti fyrirtækj-
anna, sem era skráð á Verðbréfaþingi.
Hvemig má það vera, að íslenzk erfðagrein-
ing sé að verða jafnvel tvöfalt verðmætara
fyrirtæki en Eimskipafélag íslands, þótt fyrr-
nefnda fyrirtækið hafi ekki starfað nema í ör-
fá ár og sé hvorki farið að skila þeim árangri í
rannsóknarstarfi né afkomu, sem stefnt er að
og búast má við? Hvort er þetta verðmat
raunsæi eða ragl?
I okkar fámenna samfélagi er líka spurt,
hvort verið geti að tiltölulega fámennur hópur
þeirra, sem starfa daglega á markaðnum geti
haft bein áhrif á það, hvort verð hlutabréfa
hækki eða lækki án þess að þær verðsveiflur
endurspegli einhverja raunverulega þróun
eða framvindu mála. Hver era t.d. hin efnis-
legu rök fyrir því að verð hlutabréfa í FBA
hafi hækkað um tæplega 50% á tveimur mán-
uðum? Hefur eitthvað sérstakt gerzt í mál-
efnum bankans á þessu tímabili? Mestur hluti
þessarar hækkunar var fram kominn áður en
tilkynnt var um kaup fyrirtækisins á brezka
einkabankanum og aðrar nýjungar í starf-
semi FBA.
En á móti má segja með rökum, sem erfitt
er að andmæla, að markaðurinn sé hinn end-
anlegi dómari um það. Ef einhverjir era til-
búnir til að kaupa hlutabréf á, að þvi er stund-
um virðist ótrúlega háu verði, er það þá ekki
hið „rétta“ verð?
Þegar Baugur fór á opinn markað var verð-
lagning hlutabréfa í fyrirtækinu gagnrýnd af
verðbréfafyrirtækjum, sem ekki komu við
sögu, þegar fyrirtækið varð til, og töldu verð-
ið alltof hátt. Miðað við verð hlutabréfa í
Baugi nú virðist sú verðlagning hafa staðizt
gagnrýna skoðun markaðarins, þótt verðið
hafi um skeið lækkað mjög.
Á undanfömum mánuðum hefur verð
hlutabréfa í Eimskipafélaginu hækkað mikið
og margir spyija, hvort það sé ekki komið
langt yfir eðlilegt verð. En er annað verð en
einhverjir era tilbúnir að greiða „eðlilegt“
verð? Er ekki ljóst, að úr því að einhveijir era
tilbúnir til að kaupa hlutabréf í Eimskipafé-
laginu á svo háu verði er það verð „rétt“ verð?
Umræður af þessu tagi fara ekki bara fram
hér. Þær fara líka fram í öðram löndum.
Margir spyrja, hvort verð hlutabréfa í netfyr-
irtækjum sé ekki alltof hátt í Bandaríkjunum.
Það liggur við, að það sé nánast óskiljanlegt
að AOL kaupi Time Wamer en ekki öfugt.
Ekki ómerkari maður en Rúpert Murdoch,
einn mesti fjölmiðlakóngur heims, lýsti þeirri
skoðun fyrir nokkrum misseram, að hlutabréf
í netfyrirtækjunum væra í alltof háu verði en
skipti um skoðun síðar og hóf fjárfestingu í
slíkum fyrirtækjum.
Það vakti mikla athygli bæði í Japan og
annars staðar í heiminum fyrir nokkrum dög-
um, þegar aðalforstjóri Sony lýsti því sjónar-
miði sínu, að markaðsvirði hlutabréfa í fyrir-
tæki hans væri alltof hátt. Hlutabréfamark-
aðurinn væri að ofmeta fyrirtækið. Það þarf
mikinn kjark og staðfestu og trú á eigið fyrir-
tæki til þess að gefa slíka yfirlýsingu. Með
henni er hann auðvitað að verðfella fyrirtæk-
ið. Láta menn sér detta í hug, að forráðamenn
íslenzkra stórfyrirtækja mundu gefa slíka yf-
irlýsingu, jafnvel þótt sannfæring þeirra væri
sú, að verð hlutabréfa í fyrirtækjum þeirra
væri alltof hátt? Það er ólíklegt.
En óneitanlega er það svo, að það setur ugg
að mörgum að fylgjast með verðþróun á ís-
lenzka hlutabréfamarkaðnum. Hversu lengi
getur þessi þróun haldið áfram? Hvaða vit er í
verðlagningu sumra fyrirtækja á Verðbréfa-
þingi? Að hve miklu leyti ræðst þessi
markaðsþróun af markaðslögmálum og að
hve miklu leyti er hún handstýrð? Er hægt að
„handstýra" hlutabréfamarkaðnum hér eins
og sumir halda fram, og það jafnvel með til-
tölulega litlu fjármagni?
Við þessum spurningum er ekkert einhlítt
svar en það er umhugsunarefni að býsna
margir spyrja þeirra.
Spákaup-
mennska
Eitt af því, sem Morg-
unblaðið gerði að um-
talsefni í umræðum
um þessi málefni fyrr
á þessum áratug var innherjaviðskipti eða
öllu heldur ólögmæt innheijaviðskipti, sem
þá voru út af fyrir sig ekki til vegna þess að
lagaákvæði um slík viðskipti vora ekki fyrir
hendi. En það var hægt að halda því fram, að
ákveðin tegund viðskipta á þeim tíma mundi
flokkast undir ólögmæt innherjaviðskipti
samkvæmt þeim lögum, sem giltu hjá öðrum
þjóðum og þá ekki sízt í Bandaríkjunum. Eft-
ir því sem umsvifin verða meiri á Verðbréfa-
þingi og á „gráa markaðnum" svonefnda, er
meiri hætta á ólögmætum innherjaviðskipt-
um. Fyrir nokkrum mánuðum vora meint
ólögmæt viðskipti af því tagi í tengslum við
stórt fyrirtæki rannsökuð gaumgæfilega.
Flestir þeir, sem höfðu aðstöðu til að kynna
sér þau viðskipti töldu engan vafa leika á því
að þar hefðu átt sér stað allt að því ósvífin og
ólögmæt innherjaviðskipti en enn sjást þess
engin merki að eftirlitsaðilar markaðarins
telji sig geta tekið á því máli, sem þó var í
margra hug prófsteinn á það, hvort yfirleitt
væri hægt að taka á slíkum viðskiptum. Lík-
urnar á því, að þau fari fram í þessu litla
kunningjasamfélagi era miklar. En reynslan
bæði hér og annars staðar er sú, að eitt er
hvað menn telja sig vita að hafi gerzt og ann-
að hvað hægt er að sanna.
Fyrir skömmu vöknuðu spurningar um við-
skipti nokkurra yfirmanna Búnaðarbanka ís-
lands hf. með hlutabréf í bankanum sjálfum.
Bæði einkavæðingamefnd og Verðbréfaþing
komust að þeirri niðurstöðu, að ekki væri til-
efni til neinna aðgerða.
í athyglisverðri grein, sem einn af blaða-
mönnum Morgunblaðsins skrifar í blaðið í
dag, laugardag, í tilefni af þeim umræðum
koma hins vegar fram afar athyglisverðar
upplýsingar um fyrirkomulag þessara mála í
nálægum löndum og þá ekki sízt í Danmörku.
I greininni segir m.a.: „Sé litið til Dan-
merkur kemur í ljós, að þarlend verðbréfavið-
skiptalög hafa að geyma sérstök ákvæði um
viðskipti yfirmanna fyrirtækja á fjár-
magnsmarkaði með verðbréf fyrir eigin
reikning. Engin ákvæði er hins vegar að finna
um þetta í íslenzku verðbréfalögunum."
Síðan segir: „I12. gr. dönsku verðbréfavið-
skiptalaganna, frá 1995, segir að fram-
kvæmdastjórar, aðstoðarframkvæmdastjór-
ar, deildarstjórar og aðstoðardeildarstjórar í
fyrirtæki í verðbréfaþjónustu megi ekki
stunda spákaupmennsku með verðbréf fyrir
eigin reikning. Jafnframt er í ákvæðinu lögð
sú skylda á stjórnendur fyrirtækjanna að þeir
setji reglur innan fyrirtækisins um hvaða öðr-
um starfsmönnum skuli vera óheimilt að
stunda spákaupmennsku. Að endingu er í
greininni kveðið á um, að fjármálaeftirlitið
danska skuli setja nánari reglur um hvers
konar viðskipti með verðbréf geti talizt til
spákaupmennsku."
Þetta eru athyglisverðar upplýsingar svo
að ekki sé meira sagt. Er meiri ástæða til að
setja svo ströng ákvæði í lög í Danmörku en á
íslandi? Eru einhverjar aðstæður í Dan-
mörku, sem kalla á slíka lagasetningu þar,
sem ekki eiga við hér? Það má vel vera. En
dönsku lögin og einstök álitamál, sem upp
hafa komið hér valda því, að eðlilegt er að
rætt verði m.a. á Alþingi, hvort ástæða sé til
Við höfnina.
Morgunblaðið/Ásdís
að setja svo strangar reglur um yfirmenn
fjármálafyrirtækja hér.
í úttekt Morgunblaðsins á þessum málum,
sem birtist í blaðinu í dag, laugardag, segir
m.a., að svo virðist sem beiting og túlkun
verklagsreglna sé mismunandi eftir fyrir-
tækjum. Síðan segir:
„Finnur Sveinbjömsson (framkvæmda-
stjóri Sambands viðskiptabanka og sparis-
jóða) segir, að því sé ekki hægt að neita að
fyrirtæki í verðbréfaþjónustu líti verklags- og
siðareglumar mismunandi augum varðandi
viðskipti starfsmanna með eigin bréf. Ekki
væri auðvelt að segja til um ástæður þess, en
hugsanlega skýrðist þetta af mismunandi við-
horfum stjórnenda í hverju og einu fyrirtæki.
Valur Valsson, bankastjóri íslandsbanka,
segir menn þar á bæ taka þessar reglur al-
varlega enda hafi bankinn sett starfsmönnum
sínum strangar siðareglur ... Gunnar Viðar,
forstöðumaður lögfræðideildar Landsban-
kans, segir siðareglur vera í gildi innan bank-
ans. Ekki sé í þeim að finna nein bein ákvæði,
sem taki til viðskipta starfsfólks með verð-
bréf, heldur sé ákvæði þeÚTa um almennt hóf
starfsmanna beitt í vafatilvikum. Innri endur-
skoðandi og forstöðumaður lögfræðideildar
sjá í sameiningu um að túlka reglumar, komi
upp álitamál."
Umræður og einstök
álitamál, sem komið
hafa upp kalla á skýr-
ari starfsreglur hjá
bönkum, sparisjóðum og verðbréfafyrirtækj-
um. Það er ljóst af því, sem fram hefur komið,
að slíkar starfsreglur era til en það fer heldur
ekki á milli mála, að þeim er beitt með mis-
munandi hætti og þæi era túlkaðar á ýmsan
veg.
Fyrir viðkomandi starfsmenn sjálfa er auð-
vitað óþolandi, að ekki sé alveg ljóst, hvað
þeir megi gera og hvað ekki.
Það er líka viðkvæmt fyrir einstök fyrir-
tæki, eins og Búnaðarbankann í þessu tilviki,
að spurningar vakni eða efasemdir komi upp.
Þess vegna er áreiðanlega tímabært að
taka starfshætti þessara fyrirtækja upp til
endurskoðunar í Ijósi nýrra aðstæðna og
nýrra viðhorfa.
Skýrari
starfsreglur
Það er eðlilegt að hinn nýi viðskiptaráð-
herra, Valgerður Sverrisdóttir, og sú þing-
nefnd, sem fjallar um þessi mál taki þau upp
til skoðunar í ljósi þeirra álitamála, sem hér
hafa komið upp og byggi þá m.a. á reynslu
nágrannaþjóða okkar. I raun og vera er
hlutabréfamarkaðurinn á sumum Norður-
landanna ekki kominn mikið lengra en hluta-
bréfamarkaðurinn hér. Þar eins og hér og
raunar á meginlandi Evrópu einnig era hluta-
bréfaviðskipti fyrst nú að taka við sér fyrir al-
vöra. Þess vegna er ekki við öðru að búast en
menn vakni til umhugsunar um mál á borð við
þau, sem hér hafa verið gerð að umtalsefni.
Það þarf engum blöð-
Netviðskipti um um t)að að fletta
á flnrr að v*ðskipti á Netinu
a era að komast á
fleygiferð hér á Islandi eins og annars staðar.
Varla líður sá dagur, að ekki sé tilkynnt um
ný viðskiptaáform, sem tengjast Netinu.
Þessa stundina beinist athyglin sérstaklega
að því hvemig hægt sé að byggja upp smá-
söluverzlun á þessum nýja viðskiptavett-
vangi.
Einn mesti sérfræðingur um stjórnun og
atvinnumál, sem nú er uppi er maður að nafni
Peter Drucker, sem er háaldraður en fylgist
ótrúlega vel með og tjáir sig óspart í blaða-
greinum og bókum. I nýlegri tímaritsgrein
lýsir Drucker þeirri skoðun, að netviðskiptin
muni í framtíðinni gera út af við fjölmörg al-
þjóðleg stórfyrirtæki. En hann bendir jafn-
framt á, sem raunar blasir við, þegar það er
sagt, en hefur ekki verið mikið til umræðu, að
dreifing vörannar skiptir margfalt meira
máli, þegar netviðskiptin koma til sögunnar
en áður. Þeir muni ná mestum árangri í net-
viðskiptum, sem geti tryggt afhendingu vör-
unnar, sem keypt er á netinu á skjótan og
skilvirkan máta.
Era þeir, sem nú era að hefja viðskipti á
netinu undir þetta búnir? Er dreifingarkerfi
af þessu tagi fyrir hendi? Og hvaða áhrif
munu netviðskiptin hafa á það flutningakerfi,
sem fyrir er?
Dracker bendir réttilega á, að viðskiptavin-
inum er nákvæmlega sama hvar fyrirtækið,
sem hann á viðskipti við er staðsett í heimin-
um. Hið sama á við um fyrirtækið, sem er að
selja vörana. Það spyr ekki hvar viðskiptavin-
urinn búi. Hið eina, sem skiptir máli fyrir
báða aðila er að skjótvirkt og skilvirkt dreif-
ingarkerfi sé til staðar, sem skili vöranni til
kaupandans á umsömdum tíma.
Netið mun þannig stórauka viðskipti
þeirra, sem verða undir það búin að þreifa
vöra, sem seld er með milligöngu þess. í sum-
um tilvikum sér Netið sjálft um „dreifingu"
þjónustu, sem keypt er. En í öðram tilvikum
þarf raunveraleg afhending að fara fram.
Það er t.d. umhugsunarefni að á sama tíma
og tölvupóstkerfið hefur væntanlega dregið
stórlega úr bæði símtölum og bréfasending-
um er ekki ólíklegt að póstfyrirtækin öðlist
nýtt líf, sem dreifingaraðili fyrir vöra, sem
gengur kaupum og sölum á Netinu.
Það má líka gera ráð fyrir að fraktflug
muni stóraukast um allan heim eftir því, sem
viðskipti á Netinu aukast og þörfin fyrir
dreifingu á vöram verður meiri. Hvaða áhrif
hefur þetta á skipaflutninga? í stað þess að
innflytjendur flytji inn vörar í miklu magni
koma til sögunnar litlir innflytjendur, sem
kaupa vöra fyrir sig en ekki aðra og vilja fá
hana afhenta strax. Sennilega mun þetta þeg-
ar fram í sækir hafa einhver áhrif á skipa-
flutninga. Á fraktflug eftir að aukast innan-
lands eftir því sem viðskipti á netinu aukast
eða verður þessi þróun til þess að auka enn
mikilvægi landflutninga?
Þetta eru áhugaverðar vangaveltur, ekki
sízt fyrir þá, sem velta því fyrir sér hvaða fyr-
irtæki muni blómstra á hlutabréfamarkað-
num á næstu áram og hver muni falla í skugg-
ann.
í tímaritsgrein þeirri, sem hér hefur verið
vitnað til bendir Peter Dracker á bílasölufyr-
irtæki, sem heitir CarsDirect.com, sem dæmi
um það, sem er að gerast. Bílasala á Netinu
eykst með gífurlegum hraða í Bandaríkjun-
um. Umrætt fyrirtæki var stofnað fyrir einu
ári. Hálfu ári síðar var það orðið eitt af 20
stærstu bílasölufyrirtækjum í Bandaríkjun-
um. Ástæðan? Ekki lágt verð. Heldur ekki
sérstök hæfni í að selja bíla. Ástæðan er sú, að
fyrirtækið hafði komið upp fullkomnasta
dreifingarkerfi, sem völ er á fyrir þessa teg-
und af viðskiptum.
Þetta eru athyglis-
verðar upp-
lýsingar svo að
ekki sé meira
sagt. Er meiri
ástæða til að selja
svo ströng ákvæði
í lög í Danmörku
en á fslandi? Eru
einhverjar að-
stæður í Dan-
mörku, sem kalla
á slíka lagasetn-
ingu þar, sem ekki
eiga við hér? Það
má vel vera. En
dönsku lögin og
einstök álitamál,
sem upp hafa
komið hér valda
því, að eðlilegt er
að rætt verði m.a.
á Alþingi, hvort
ástæða sé til að
setja svo strangar
reglur um yfir-
menn Qármálafyr-
irtækja hér.