Morgunblaðið - 20.02.2000, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Lengi hafa menn haft áhyggjur af erlendum áhrifum á ástkæra ylhýra málið. Pá hefur verið vísað í allt frá
„Kanasjónvarpinu“ illræmda á sínum tíma til erlends tæknimáls að ógleymdum vestrænum slanguryrðum
sem hafa grafíð um sig meðal vor. Á fjöllum uppi er töluð „f]alla-íslenska“ sem menn gætu haldið að væri
þjóðlegt fyrirbæri, en þegar Guðmundur Guðjónsson og Ragnar Axelsson heimsóttu starfsmenn
Vatnsfellsvirkjunar fyrir egar skemmstu til að kanna málið kom eitthvað allt annað og ógeðfellt í ljós.
Morgunblaðið/RAX
Jóhann Bergþórsson, sem er „site manager“ og Magnús Stephensen, „building project engineer" ræða hvort þeir gætu þurft að bæta við pipe layer í stilling basin....
Af upstream blanket og
backfill að bottom outlet
AÐ SÖNNU er íslensk tunga við-
kvæm. Hér í landfræðilegri ein-
angruninni hefur hún lengst af ríkt
lítt breytt allt frá landnámsöld,
fræðimönnum til gleði og gagns og
landsmönnum til sóma. Eftir því
sem á tuttugustu öldina leið sótti
þó að henni úr öllum áttum. Þar
kom margt til, sjónvarp, mynd-
bönd, Netið, stórvaxandi tækni á
mörgum sviðum og stóraukin
ferðalög landsmanna um víða ver-
öld svo eitthvað sé nefnt. íslenskan
er merkilegt mál, en reyndist fá-
tæk á ýmsum sviðum. Nýyrðasmið-
ir hafa haft í nógu að snúast hin
seinni ár en við ramman reip hefur
verið að draga og þrátt fyrir tilþrif
þeirra hafa mörg erlendu heitin
eða hugtökin náð að rótfesta sig á
kostnað nýyrðanna. Það stafar lík-
lega af því að erlendu orðin og hug-
tökin fá að „grassera“ of lengi áður
en nýyrðasmiðirnir skila af sér
hugmyndum. Þannig er jafnan að
koma upp vel þekkt staða hér á
landi sem kölluð hefur verið að ís-
lendingar skipuleggi eftir á. Hvað
sem því líður og hverjum sem það
er að kenna er ólíklegt að Ingólfur
Arnarson myndi skilja mikið ef
hann gengi aftur og hlýddi á dæm-
igerðan íslending í yngri kantinum.
Fjalla-íslenska og
útlendingadekur
Á fjöllum er töluð einhver versta
útfærsla af íslensku sem fyrir-
finnst. Þetta er tungumál sem
verktakar og vinnufólk þeirra talar
og er útskotið af enskum tæknis-
lettum. Þetta „tungumál" gengur
undir nafninu „fjalla-íslenska" og
efra er Landsvirkjun sögð bera
ábyrgð á ástandinu og vera sek um
„útlendingadekur".
Morgunblaðsmenn höfðu ekki
lengi verið á vinnusvæðinu í Vatns-
felli er þeir urðu þess áskynja að
þar gátu utanaðkomandi lent í
vandræðum. Inni í matsal var í
fyrstu allt með felldu, mannskapur-
inn talaði þar dæmigerða vel skilj-
anlega íslensku en Jóhann Berg-
þórsson „site manager" og Magnús
Stephensen „building project eng-
ineer“ bentu gestum sínum á að ef
þeir vildu frekar fisk í hádegismat-
inn heldur en lambakótilettur, ættu
þeir að gefa sig á tal við „canteen
labour" sem myndu leysa málið.
Þetta var einungis forsmekkurinn
að því sem í vændum var.
Nokkrar staðreyndir málsins eru
þessar að sögn þeirra Jóhanns og
Magnúsar: Útboðsgögn
Landsvirkjunar eru á ensku þó svo
að kröfur um sh'kt séu ekki fyrir
hendi hjá Efnahagsbandalaginu.
Algengt er að verktakar láti sjálfir
þýða fyrir sig útboðsgögn. í því til-
viki sem um ræðir, sem sagt smíði
Vatnsfellsvirkjunar, var það ís-
lenskt fyrirtæki, íslenskir aðal-
verktakar, sem fékk verkið. Eftir-
litsaðilar voru ráðnir, tveir
íslenskir og einn þýskur. Teikning-
ar voru ekki þýddar og allir starfs-
menn, alveg niður í verkamenn,
verða að lesa ensku og skilja
tæknimálið sem notað er. Þess
vegna eru að sögn þeirra félaga all-
ir á vinnustaðnum talandi bjagað
tungumál sem gengið hefur undir
nafninu „fjalla-íslenska“ og er það
ófagurt tungumál eins og dæmin
sem hér fylgja sýna.
Allar leiðbeiningar á teikningum
eru á ensku. Verktakinn reyndi að
fá samskipti milli verktaka á ís-
lensku. Því var lofað, nema að inni í
myndinni væru erlendir verktakar.
Þá gerðist það að þýski
eftirlitsaðilinn var túlkaður sem
verktaki. Þar með væri einn þriðji
af eftirlitsaðilunum orðinn ráðandi
í málnotkun á svæðinu, það gangi
út yfir allt og alla, m.a. fundargerð-
ir og fyrirmæli manna í millum.
Meira að segja reikningar verktaka
til Landsvirkjunar eru á ensku, og
sá þýski sparar sér vinnu og kostn-
að við að þýða. Þetta kalla menn í
Vatnsfelli útlendingadekur.
Þeir Jóhann og Magnús segja að
í sjálfu sér hafi ekki verið óeðlilegt
að enska væri notuð er verktakar
voru erlendir eins og oft var fyrr á
árum, en það sé óskiljanlegt þegar
íslendingar vinni fyrir íslendinga.
Að nota shotcrete í face slab...
Áður en lengra er haldið skulum
við glöggva okkur aðeins á því hvað
um er að ræða þegar talað er um
„fjalla-íslensku“. Starfsmenn úti á
örkinni veittu um það innsýn með
tveimur dæmum sem hér fylgja.
Það fyrsta eru dæmigerð tilmæli
eftirlitsmanns við tæknimann:
- Áður en efri grindin í bottom
slab í draft tube er bundin þarf að
ganga frá waterstoppi við sumpinn,
ganga frá jarðvírum að insertum
og setja niður hólka fyrir rock-