Morgunblaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 33

32 MIÐVIKUDAGUR 15. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 15. MARS 2000 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MILLJARÐAR
ÍSÚGINN
MEÐ búvörusamningnum, sem gerður var árið 1995, var
framleiðslustýring afnumin en verðlag á lambakjöti jafn-
framt gefið frjálst. Engar hömlur voru settar á framleiðslu
bænda en þeir jafnframt gerðir ábyrgir fyrir því að selja kjötið
úr landi ef framleitt yrði umfram eftirspurn á innanlandsmark-
aði.
Þessi búvörusamningur til fimm ára gerði ráð fyrir ellefu
milljarða króna framlagi skattgreiðenda til bænda en árin fimm
á undan höfðu ríkisstyrkir numið 17,6 milljörðum króna. Mark-
miðið var að fækka sauðfé um 30 þúsund á samningstímanum og
jafnframt átti árlegur stuðningur við sauðfjárrækt að lækka um
2 milljarða króna.
Þessi samningur var á sínum tíma mjög umdeildur enda lá fyr-
ir að ódýrara hefði verið að láta fyrri búvörusamning frá árinu
1991 gilda áfram. Þrátt fyrir að markaðslausnum væri beitt í ein-
hverjum mæli var ljóst að með samningnum frá árinu 1995 var
fyrst og fremst verið að slá vandanum á frest. Margir óttuðust að
með þeim ellefu milljörðum, sem verja átti í styrki til sauðfjár-
ræktarinnar, væri ekki verið að taka á og leysa helstu vandamál
landbúnaðarins. Þannig var t.d. spurt í Reykjavíkurbréfi Morg-
unblaðsins hinn 15. október 1995: „Á undanförnum árum hefur
offramleiðsla á lambakjöti verið einn helsti vandi atvinnugrein-
arinnar. Eru íslenskir skattgreiðendur að greiða ellefu milljarða
fram til aldamóta til að leysa þennan vanda í eitt skipti fyrir öll?
Tryggir búvörusamningurinn nýi, að um aldamót verði ekki fyrir
hendi meiri framleiðsla á dilkakjöti en innanlandsmarkaður tek-
ur við? Er hægt að ganga út frá því sem vísu, að fulltrúar bænda
komi ekki síðustu misserin fyrir aldamót til stjórnvalda og segi:
búvörusamningurinn hefur því miður haft svo alvarlegar afleið-
ingar fyrir bændur, að það er óhjákvæmilegt að ríkisvaldið
hlaupi undir bagga með þeim? Fá skattgreiðendur fyrir 11 millj-
arða króna tryggingu fyrir því, að þingmenn Framsóknarflokks
og Sjálfstæðisflokks og að einhverju leyti Alþýðubandalags taki
ekki höndum saman á nýjan leik um aldamót til þess að tryggja
bændum áframhaldandi stórfé úr ríkissjóði?“
Nú liggja svörin við þessum spurningum fyrir. Ellefu milljarð-
arnir hafa ekki leyst vanda þessarar atvinnugreinar í eitt skipti
fyrir öll. Fjöldi sauðfjár í landinu er svipaður og hann var þegar
síðasti búvörusamningur var gerður en á sama tíma hefur neysla
á lambakjöti dregist verulega saman. Og vissulega komu bændur
og báðu um áframhaldandi stuðning með þeim árangri að gerður
hefur verið við þá nýr samningur, fram til ársins 2007. Árlegur
kostnaður skattgreiðenda af þessum samningi nemur um 2,2
milljörðum króna.
Eflaust væri ástæða til að spyrja sömu spurninga nú og gert
var árið 1995. Líklega er það hins vegar óþarft, þar sem litlar lík-
ur eru á að með þeim milljörðum, sem varið verður til sauðfjár-
ræktar á næstu árum, verði vandi atvinnugreinarinnar leystur í
eitt skipti fyrir öll.
Þetta kerfi er engum til góðs og allra sízt sauðfjárbændum. í
umræðum um búvörusamninginn árið 1995 kom fram að sam-
kvæmt honum yrði hinn mánaðarlegi stuðningur við meðalbú um
100 þúsund krónur. Árið 1998 voru hins vegar mánaðarlaun
sauðfjárbónda að meðaltali tæpar 69 þúsund krónur. Og fara
lækkandi. Kerfið hefur leitt til þess að of stór hópur sauðfjár-
bænda er nú við fátæktarmörk. Ekki vegna þess að framleiðslu-
vara þeirra sé svo léleg. Þvert á móti. Þar er um gæðavöru að
ræða.
Það er milliliðakerfið í landbúnaðinum sem er búið að merg-
sjúga bændur og nú sérstaklega sauðfjárbændur með þessum af-
leiðingum. Bændur þurfa á að halda forystumönnum sem þora að
efna til róttækra breytinga á þessu misheppnaða kerfi. Milljarð-
arnir, sem milliliðakerfið í landbúnaði kostar skattgreiðendur,
lenda ekki í vasa bænda heldur einhverra annarra. Það er tíma-
bært að hér verði breyting á og hörmulegt að tækifærið skyldi
ekki vera notað nú.
ÞANÞOLTUNGUNNAR
FRAMTÍÐ íslenskrar tungu veltur ekki síst á því hvernig tekst að
laga hana að tækniþróuninni. í því sambandi er sjónum nú
mjög beint að svokallaðri tungutækni en hún fæst við hvers konar
meðferð tungumálsins í tölvum og hugbúnaði, að meðtöldu mæltu
máli sem talið er munu verða aðalsamskiptamátinn milli manns og
tölvu áður en langt um líður. Staða íslendinga er fremur slæm á
þessu sviði og, eins og Þórarinn V. Þórarinsson, forstjóri Landssíma
Islands, benti á á Nýsköpunarþingi Rannsóknarráðs og Utflutnings-
ráðs í síðustu viku, þarf að gera verulegt átak á þvi til þess að ís-
lenska verði gjaldgeng í upplýsinga- og samskiptasamfélaginu. Þar
ríður ekki síst á því að tölvutaka íslenskt talmál og koma því inn í al-
þjóðlega staðla um tungutækni.
Þetta er tvímælalaust eitt af forgangsverkefnum í verndun ís-
lenskrar tungu nú um stundir en eins og oftast áður á hún þó mest
undir daglegri umgengni okkar við hana. Vafalaust þekkja margir
það sem vinna við tölvur á hverjum degi að það þarf ekki meira en
eitt nýtt forrit til þess að bjaga málfar okkar. Hinn gríðarlegi hraði
tækniþróunarinnar reynir þannig mjög á árvekni okkar í þessum
efnum. Eins og við vitum er þanþol tungunnar hins vegar gríðarlegt
og möguleikar hennar til nýsköpunar nánast óendanlegir. Þá eigin-
leika hennar þarf að nýta.
Róttækar breytingar fyrirhugaðar á skipulagi raforkumála hér á landi
Sérstakt fyrir-
tæki stofnað um
raforkuflutning
Nýtt skipulag í raforkudreifingu og -sölu
Söluaðili 1
Notandi
Orkuver
Dreifi'
kerfi
Orkuver
Orkuver
Söluaðili 2
SAMKEPPNI
SAMKEPPNI
Raforku-
framleiðsla
SAMKEPPNI
SERLEYFI
Islands-
net
Notandi
Raforku-
notkun
Grundvallarbreytingar eru fyrirhugaðar á
skipulagi raforkumála hér á landi sem fela það
í sér að skilið er á milli framleiðslu og sölu á
raforku annars vegar og flutnings og dreifing-
s
ar hins vegar. I samantekt Hjálmars
Jónssonar kemur fram að það þýðir meðal
annars að kostnaður við flutning og dreifingu
orkunnar verður mismunandi í samræmi við
tilkostnað.
Morgunblaðið/Asdís
Frá blaðamannafundinum í gær, þar sem skýrsla nefndarinnar var kynnt. Talin frá vinstri Friðrik Sophusson, for-
stjóri Landsvirkjunar, Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóðhagsstofnunar og formaður nefndarinnar, Valgerður Sverr-
isdóttir, iðnaðarráðherra, og Jón Vilhjálmsson, rafmagnsverkfræðingur og starfsmaður nefndarinnar.
SJÁLFSTÆTT fyrirtæki verð-
ur stofnað um flutningskerfi
raforku hér á landi á næsta ári
og tekur það til starfa í árs-
byrjun árið 2002, ef tillögur nefndar
iðnaðarráðheiTa ná fram að ganga, en
nefndin hefur fjallað um framtíðar-
skipulag raforkuflutnings á íslandi.
Samkvæmt tillögum nefndarinnar er
gert ráð fyrir að flutningsfyrirtækið
verði í eigu orkuveitnanna sem leggi
eignir til þess en það verði stjómunar-
lega aðskilið frá eigendum sínum. Það
taki í upphafi að minnsta kosti til flutn-
ingskerfís Landsvirkjunar og flutn-
ingslína sem tengja Nesjavallavirkjun
og Svartsengi við það kerfi. Þannig
yrðu allar helstu virkjanir landsins
tengdar netinu, sem tryggi jafnræðj
vinnsluaðila á samkeppnismarkaði. í
framhaldi af þessu þurfí síðan skoða
fyrirkomulag aðveitukerfisins sem geti
leitt til stærra flutningsnets síðar meir.
Skipulagi Landsvirkjunar breytt
I tillögum nefndarinnar er einnig
gert ráð fyrir því að skipulag Lands-
virkjunar verði lagað að breyttu fyrir-
komulagi raforkuflutnings, til dæmis
með stofnun eignarhaldsfélags, sem
færi með stefnumótun og yfirstjórn, og
dótturfélaga um einstök svið, eins og
flutningskerfisins, sem gengur undir
vinnuheitinu íslandsnet eða Landsnet í
skýrslunni. í byrjun yrði það að stórum
hluta í eigu eignarhaldsfyrirtækis
Landsvirkjunar, en tengslin yrðu ein-
ungis fjárhagsleg og stjórn íslandsnets
og framkvæmdastjóri yrðu óháð eign-
arhaldsfélaginu.
Þá gerir nefndin ráð fyri því að gjöld
fyrir flutning raforku um raforkunetið
verði ákveðin sérstaklega fyrir hvern
mötunar- og úttektarstað í flutnings-
kerfinu og _að gjöld verði breytileg eftir
árstíma. ,Á þann hátt er m.a. hægt að
gefa kaupendum og seljendum raforku
merki um að tap í flutningskerfinu er
mismunandi eftir því hvar og hvenær
vinnsla eða notkun á sér stað. Ef talið
er nauðsynlegt sökum byggðaþróunar
að jafna kostnað við flutning og dreif-
ingu raforku eða að ráðast í fram-
kvæmdir í flutningskerfinu sem flutn-
ingsgjöld geta ekki staðið undir
(félagslegar fram-
kvæmdir) er mikilvægt
að það sé gert með skatt-
tekjum svo að það hindri
ekki samkeppni eða
dragi úr hagkvæmni
kerfisins. Hafa verður í huga að slíkt
mun væntanlega flokkast sem ríkis-
styrkir samkvæmt EES-samningn-
um,“ segir í skýrslunni.
Loks leggur nefndin til að öll fyrir-
tæki í raforkugreininni verði hlutafélög
til þess að tryggja að þau búi við sömu
starfsskilyrði óháð eignarhaldi. Opin-
berir aðilar hafi eftirlit með sérleyfis-
þáttunum, en mikilvægt sé að sníða eft-
irlitinu hóflegan stakk og byggja
fremur á öflugu innra eftirliti fyrfr-
tækjanna. Eftirlitið verði tvískipt og
lúti bæði að samkeppnis- og tæknilegri
hlið starfseminnar.
Bendh’ nefndin á að flutningskerfi
raforku hafi verið byggt upp til að
trygg)a öruggan flutning raforku til
allra landsmanna og anna orkuþörf
stóriðjuíyi'irtækja. Af þeim sökum hafi
verið hægt að ráðast í stórar virkjanir
fjarri þeim svæðum þar sem notkunin
sé mest en það hafi síðan skilað sér í
hagkvæmu heildarkerfi.
,Á þeim tímamótum sem eru fram-
undan í raforkumálum landsmanna er
núverandi raforkukerfi sá grunnur sem
byggja verður framtíðarkerfið á. Kerf-
ið hefur verið byggt fyrir alla lands-
menn og þeir þurfa allir að standa und-
ir föstum kostnaði við núverandi kerfi.
Aftur á móti er mikilvægt að notendur
fái merki um breytilegan rekstrar-
kostnað kerfisins og kostnað við fram-
tíðaruppbyggingu þess til að tryggja
góðan rekstur og hagkvæma uppbygg-
ingu kerfisins. Nýjar virkjanir nálægt
markaði eiga að njóta góðs staðarvals
og það sama á við um nýja notkun á
svæðum þar sem vinnsla er mun rneiri
en notkun," segir í skýrslunni.
Jafnframt er bent á að markaðsum-
hverfi skili mestum árangri á þessu
sviði, eins og flestum örðum sviðum
efnahagslífsins. „Megintilgangur
breytinganna er að stuðla að þjóðhags-
lega hagkvæmri nýtingu orkulindanna.
í því felst að hagkvæmnisjónarmið ráði
fjárfestingu og notendur fái jafnan rétt
skilaboð í gegnum veitukerfið. Þannig
verður nýting framleiðsluþáttanna
best.“
Frumvarp lagt fram í vor
Valgerður Sverrisdóttir iðnaðarráð-
herra sagði á blaðamannafundi í gær
þar sem niðurstöður skýrslunnar voru
kynntar að tilgangurinn með fyrirhug-
uðum breytingum á skipulagi raforku-
mála, sem að mörgu leyti hefði reynst
vel, væri að auka skilvirkni, lækka
orkuverð og koma á markaðsbúskap á
þessu sviði. Gert væri ráð fyrir í fram-
haldinu að leggja fram frumvarp um
nýskipan raforkumála til kynningai’ nú
í vor. Það yrði síðan end-
urskoðað á grundvelli at-
hugasemda sem bærust
og lagt fram á þingi í
haust, en stefnt væri að
því að nýtt fyrirkomulag
tæki gildi í ársbyrjun 2002.
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar, var formaður nefndar-
innar, en auk hans sátu í henni Friðrik
Sophusson, forstjóri Landsvirkjunar,
Jón Ingimarsson, skrifstofustjóri í iðn-
aðarráðuneyti, Kristján Haraldsson,
orkubússtjóri Orkubús Vestfjarða, og
Kristján Jónsson, forstjóri Rafmagns-
veitna ríkisins, en Jón Vilhjálmsson,
rafmagnsverkfræðingur hjá verkfræð-
istofunni AFLi, var starfsmaður nefnd-
arinnar.
Þórður sagði að grunnþáttur þeirra
hugmynda sem kynntar væru í skýrsl-
unni væri að innleiða markaðsbúskap á
sviði raforkumála til samræmis við þá
þróun sem átt hefði sér stað í þeim efn-
um í nágrannalöndunum. Þannig yrði
hægt að ná fram aukinni hagkvæmni á
þessu sviði sem skilaði sér í betri líf-
skjörum.
Skiptar skoðanir um stærð
og uppbyggingu gjaldskrár
í bréfi nefndarinnar til iðnaðrráð-
herra, sem fylgir skýrslunni segh' að
skiptar skoðanir hafi verið í nefndinni
bæði um stærð íslandsnets og upp-
byggingu gjaldskrái' og því séu tillögur
nefndarinnar málamiðlun sem allir
nefndarmenn séu sammála um að
leggja fram varðandi stofnun fyiirtæk-
is um flutning raforku.
Nefndin skoðaði tvær leiðir, annars
vegar flutningskerfi Landsvirkjunar
og hins vegar flutning raforku niður í
30 kw, en farin var sú málamiðlun að
tengja Svartsengi og Nesjavelli flutn-
ingskerfi Landsvirkjunar, eins og fyrr
sagði.
Fram kemur í skýrslunni að mikil-
vægt sé að allar helstu virkjanir lands-
ins tengist íslandsneti og að ný orku-
ver sem byggð verði tengist
flutningskerfinu fremur en aðveitu-
kerfi einstakra dreifiveitna. Það ætti að
tryggja jafna stöðu allra vinnsluaðila.
Því sé lagt til að íslandsnet nái í upp-
hafi til flutningakerfis Landsvirkjunar
og flutningslínu frá Nesjavöllum til
Korpu og línu frá Svartsengi til Fitja
og þaðan í Hamranes. Kerfið geti síðan
stækkað þegar fram líði stundir ef það
þyki hagkvæmt.
„Mikilvægt er að á næstunni verði
unnið að framtíðarskipulagi aðveitu- og
dreifikerfisins en niðurstaða þeirrar
vinnu gæti stækkað flutningskerfið og
ætti íslandsnet að vera vel fært um að
taka að sér hluta af aðveitukerfi lands-
+
ins ef slíkt kæmi upp. Rafmagnsveitur
ríkisins hafa með höndum flutning á
rafórku til nokkurra rafveitna sveitar-
félaga og til að fullnægja tilskipun
Evrópusambandsins þarf fyrirtækið að
greina aðveitukerfi sitt frá annarri
starfsemi og mynda þannig svæðanet.
Líklega væri hagkvæmast að íslands-
neti annaðist flutninga um svæðanetin
þar sem Rafmagnsveitur ríkisins
þyrftu þá ekki að greina stjórnunar-
lega þennan þátt frá annarri starfsemi
fyrii'tækisins. í tilskipun Evrópusam-
bandsins er ákvæði um hugsanlegar
undanþágur fyrir' lítil og einangruð
kerfi þar sem möguleiki er á að sækja
um undanþágur en þá þurfa að vera
umtalsverð vandkvæði á að uppfylla
einhverjar greinar tilskipunarinnar.
Þetta ákvæði hennar nær ekki til raf-
orkuvinnslu en hugsanlega mætti
reyna að sækja um slíka undanþágu
varðandi svæðanetin. Fljótt á litið virð-
ist þó ekki líklegt að slíkt yrði flokkað
sem umtalsverð vandkvæði. Setja þarf
reglugerð um starfsemi íslandsnets
sem einnig gildh’ um starfsemi svæða-
neta og jafnframt gæti sama reglugerð
átt við um dreifiveiturnar," segir í
skýrslunni
Svæðagjaldskrá
Varðandi gjaldskrá fyrir raforku-
flutninginn segir að með gjaldskránni
þurfi að tryggja að flutningskerfið hafi
tekjur til að standa undir
kostnaði við rekstur og upp-
byggingu. Hið sama gildi um
dreifingu raforku og bendir
nefndin á að eðlilegt sé að
gerðar séu sömu kröfur um
gjaldskrár þar. „Við gerð gjaldskrár
þarf að hafa að leiðarljósi að hún sé ein-
föld, skilvirk, gegnsæ og takmarki
verðsveiflur. Auk þess er mikilvægt að
notendur flutningskerfisins fái merki
um kostnað kerfisins við þjónustuna
sem á að skila sér í góðum rekstri og
hagkvæmri uppbyggingu kerfisins,"
segir ennfremur.
I því sambandi skoðaði nefndin ólíka
möguleika á gjaldtöku, en telur að sam-
staða geti náðst um að nota svæða-
gjaldskrá fyrir íslenska flutnings- og
dreifikerfið, en þá sé jafnframt nauð-
synlegt að setja skýrar reglur um
hvernig hið opinbera eigi að standa
undir hinum svokallaða félagslega
þætti. Gjaldskráin geti verið með svip-
uðu sniði og í Noregi og Svíþjóð þar
sem reiknað sé gjald fyrir úttekt og
mötun rafmagns á hverjum stað fyrir
sig.
Jafnframt er bent á að skipta þurfi
tekjum vegna orkusölu til stóriðju milli
framleiðslu og flutnings og að orku-
flutningsfyi’irtækið fái til sín flutnings-
hluta teknanna á því kostnaðarverði
sem gengið hafi verið út frá við samn-
ingsgerð. Sé eðlilegra að orkuvinnslan
taki á sig áhættuna af álverðsbreyting-
um.
„Þegar fyrirhugaðar kerfisbreyting-
ar eru athugaðar í ljósi þess sem átt
hefur sér stað í mörgum löndum
Evrópu við breytingar sem þessar þarf
að hafa í huga að aðstæður hér á landi
eru nokkuð aðrar. Hér byggist raf-
orkuvinnslan á vatnsorku og jarð-
varma þannig að breytilegur rekstrar-
kostnaður virkjana er mjög lítill og
breytingar á eldsneytisverði hafa því
lítil áhrif hér. Raforkukerfið hér á landi
er ekki tengt kerfum annarra landa og
ekki eru því möguleikar á að auka hag-
kvæmni þess með inn- og útflutningi
raforku. Þar að auki er
raforkukerfið nú nán-
ast fullnýtt og því er
ekki um að ræða neina
aukagetu í kerfinu eins
og víða erlendis. Yfir
90% af raforkuvinnslunni er nú á sömu
hendi hér á landi og verður því sam-
keppni takmörkuð í raforkuvinnslu í
byrjun. Af þessum sökum er ekki við
því að búast að skipulagsbreytingar
lækki raforkuverð um tugi prósenta en
til lengri tíma litið munu þær skila sér í
aukinni hagkvæmni í þessari starf-
semi,“ segir einnig í skýrslu nefndar-
innar.
Skiptar skoðanir
á stærð og
gjaldskrá
Öll raforku-
fyrirtæki verði
hlutafélög
Hækkun skatt-
leysismarka kost-
ar 1.200 milljónir
Breytingar á tekjuskattshlutfalli, útsvari og
persónuafslætti árin 1988-1999
Ár Tekjuskatts- hlutfall Staðgr.- Útsvar hlutfall Hátekju- skattur Persónu- afsláttur
1988 28,50 í 6.70 35,20 15.552
1989 30,80 ] 6.94 ! 37.74 18.631
1990 32,80 l 6,99 ] 39,79 21.482
1991 32,80 j 6,99 ] 39,79 23.377
1992 32,80 J 7,05 : 39,85 23.968
1993 34,30 7,04 ! 41,34 5% 23.761
1994 33,15 : 8,69 S 41,84 5% 23.930
1995 33,15 8,78 J 41,93 5% 24.495
1996 33,15 j 8,79 141,94 5% 24.544
1997 30,41 [ 11,57 141,98 5% 24.544
1997 29,31 11,57 40,88 7% 23.901
1998 27,41 [ 11,61 39,02 7% 23.360
1999 26,41 f 11,93 38,34 7% 23.329
2000 - jan. 26,41 |; 11,96 ! 38,37 7% 23.912
2000 -apr- 26.41 J 11,96 38,37 7% 24.510
2001 26,41 [ 11,96* ] 38.37 7% 25.245
2002 26,41 .2 11,96 * ] 38,37 7% 26.003
2003 26.41 1 11,96 * J 38,37 7% 26.588
* Háð ákvörðun sveitarfélaaa
Einstaklingur með 70.000 kr. á mánuði í laun
Allar tölur I krónum Tekjuskattur Ráðstotunartekjur
Dæmi 1 Persónu- aflsáttur Tekjur ekki hækkun meö hækkun ekki hækkun með hækkun Mism- unur Hækkun %
1.jan.2000 23.912 70.000 1.872 1.872 68.128 68.128 - 0,0%
1 .apr.2000 24.510 76.230 4.167 3.569 72.063 72.661 598 0,8%
2001 25.245 81.185 5.992 4.659 75.193 76.526 1.333 1,8%
2002 26.003 86.462 7.936 5.846 78.526 80.616 2.090 2,7% *
2003 26.588 91.001 9.608- 6.933 81.393 84.068 2.676 3,3%
Meðallaun verkakvenna 3. ársfj. 1999 voru 92.300 kr. á mán.
Allartölur í krónum Tekjuskattur Ráðstiifunartekjur
Dæmi 2 Persónu- aflsáttur Tekjur ekki hækkun með hækkun ekki hækkun með hækkun Mism- unur Hækkun %
1.jan.2000 23.912 92.300 10.087 10.087 82.213 82.213 - 0,0%
1 .apr.2000 24.510 95.900 11.413 10.815 84.487 85.085 598 0,7%
2001 25.245 98.777 12.472 11.139 86.304 87.637 1.333 1,5%
2002 26.003 101.740 13.564 11.473 88.176 90.267 2.090 2,4%
2003 26.588 104.029 14.407 11.732 89.622 92.298 2.676 3,0%
Meðallaun verkakarla 3. ársfj. 1999 voru 106.000 kr. á mán.
Allar tölur I krónum Tekjuskattur Ráöstötunartekjur
Dæmi 3 Persónu- aflsáttur Tekjur ekki hækkun með hækkun ekki hækkun með hækkun Mism- unur Hækkun %
1.jan.2000 23.912 106.000 15.133 15.133 90.867 90.867 - 0,0%
1 .apr.2000 24.510 110.134 16.656 16.058 93.478 94.076 598 0,6%
2001 25.245 113.438 17.873 16.540 95.565 96.898 1.333 1,4%
2002 26.003 116.841 19.126 17.036 97.715 99.805 2.090 2,1%
2003 26.588 119.470 20.095 17.419 99.375 102.051 2.676 2,7%
Einstaklingur með 350.000 kr. í laun og greiðir hátekjuskatt
Allar tölur í krónum Tekjuskattur Ráðstöfunartekjur
Dæmi 4 Persónu- aflsáttur Tekjur ekki hækkun með hækkun ekki hækkun með hækkun Mism- unur Hækkun %
l.jan.2000 23.912 350.000 109.410 109.410 240.590 240.590 - 0,0%
1 .apr.2000 24.510 363.650 134.476 133.878 229.174 229.772 598 0,3%
2001 25.245 374:560 130.219 128.886 244.341 245.674 1.333 0,5%
2002 26.003 385.796 144.122 142.032 241.674 243.765 2.090 2 676 0,9%
2003 26.588 394.477 147.903 145.227 246.574 249.249 1,1%
Markmiðið að
draga úr tekju-
tenging-u og
hækka tekju-
skerðingarmörk
barnabóta
FIRLÝSING ríkisstjórn-
arinnar um hækkun
skattleysismarka þýðir
að persónuafsláttur
hækkar úr 23.912 krónum í 26.588
krónur í fjórum áföngum. Þetta
þýðir að ráðstöfunartekjur hækka
vegna skattabreytinga um 2.676
krónur á mánuði í lok samnings-
tímans.
Þegar kjarasamningar voru
gerðir í upphafi árs 1997 gaf ríkis-
stjórnin út yfirlýsingu um lækkun
skattprósentu í áföngum um fjög-
ur prósentustig. Skattleysismörk
fylgdu hins vegar ekki almennri
launaþróun sem olli því að ríkis-
sjóður fékk inn viðbótartekjur sem
hann hefði annars ekki fengið ef
skattleysismörk hefðu hækkað í
samræmi við almennar launa-
breytingar.
Yfirlýsing ríkisstjórnarinnar,
sem gerð var í tengslum við undir-
ritun kjarasamnings Flóabanda-
lagsins og Samtaka atvinnulífsins,
er í fímm liðum. í fyrsta lagi er
gert ráð fyrir að skattleysismörk
hækki í takt við hækkun launa.
Skattleysismörk hækkuðu um síð-
ustu áramót um 2,5%, en gert er
ráð fyrir að þau hækki aftur 1.
apríl nk. og þá um 2,5%. Gert er
ráð fyrir að skattleysismörk hækki
um 3% 1. janúar 2001, um 3% 1.
janúar 2002 og um 2,25% 1. janúar
2003.
Þessi hækkun skattleysismarka
1. apríl þýðir 900 milljón króna út-
gjöld á þessu ári og 1.200 milljónir
miðað við heilt ár.
Hækka á barnabætur
um 500 milljónir á ári
í öðru lagi er gert ráð fyrir að
tilhögun barnabóta verði endur-
skoðuð með það að markmiði að
draga úr tekjutengingu og hækka
tekjuskerðingarmörk barnabóta.
Miðað er við að þessar breytingar
komi til framkvæmda í þremur
áföngum á árunum 2001, 2002 og
2003 og feli í sér alls um þriðjungs
hækkun á heildarfjárhæð barna-
bóta frá því sem nú er.
Árið 1997 voru barnabætur
tekjutengdar að fullu, en áður
höfðu þær verið tekjutengdar að
hluta. Þar sem tekjur fólks í land-
inu hafa hækkað á síðustu árum
hafa skerðingarmörk barnabóta
leitt til þess að heildarfjárhæð
barnabóta hefur lækkað ár frá ári.
Kostnaður ríkissjóðs við barna-
bætur árið 1997 nam um 4,6 millj-
örðum, en samkvæmt fjárlaga-
frumvarpinu er áætlað að þessi
kostnaður verði
3,6 milljarðar í
ár. Frá 1997 hef-
ur ríkissjóður
sparað 2,2 millj-
arða í barnabæt-
ur vegna hækkunar á tekjum
launafólks. Innan við 50% barna-
fólks á nú rétt á barnabótum.
Ekki liggur fyrir hvernig breyt-
ingin á barnabótum verður útfærð,
en unnið er að tillögum þessa dag-
ana á vettvangi ríkisstjórnarflokk-
anna. Miðað er við að barnabætur
hækki um 500 milljónir árlega
2001-2003.Þriðja atriðið sem nefnt
er í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
er að greiðslur almannatrygginga
hækka í takt við laun. Hækkun á
þessu ári verður þó aðeins umfram
þetta. Þessar greiðslur hækkuðu
um 3,6% um síðustu áramót og
hækka þær aftur
1. apríl nk. um
0,9%. Hækkunin á
þessu ári er því
4,5%. Þessi 0,9%
hækkun þýðir 130
milljóna króna kostnað miðað við
heilt ár. Bætur almannatrygginga
munu síðan hækka í takt við laun
sem þýðir 3% hækkun 1. janúar
2001, um 3% 1. janúar 2002 og um
2,25% árið 2003.
Kjarasamningarnir gera ráð fyr-
ir að lægstu laun hækki um 30% á
samningstímanum á meðan al-
menn laun hækka um 12,71% á
samningstímanum. Hækkun al-
mannatrygginga miðast við þessa
almennu launahækkun en ekki
hækkun lægstu launa. Þess vegna
eykst sá munur sem verið hefur á
tryggingabótum og lágmarkslaun-
um.
Fjórða atriðið í
yfirlýsingunni er
um lengingu fæð-
ingarorlofs, en
það sama gildir
um það eins og um barnabæturnan
að útfærslan liggur ekki fyrir.
Markmiðið er hins vegar að lengja
fæðingarorlof, jafna rétt foreldra
og samræma réttindin.
Fimmta atriðið er um könnun á
kostum þess og göllum að taka
upp annað skattþrep. Ekkert ligg-
ur fyrir um hvort þessi athugun
leiðir til breytinga á skattalögum.j
Vilja lengja fæð-
ingarorlof og
jafna rétt foreldra
Tæp 50% barna-
fólks eiga rétt á
barnabótum