Morgunblaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 24

24 MIÐVTKUDAGUR 15. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Titringur á hlutabréfamarkaðnum á Taívan fyrir forsetakosningar í landinu
Stjórnin sökuð um að
valda verðhruni til að
„hræða kjósendur“
Taipei. AFP, AP.
HLUTABREFAMARKAÐURINN
á Taívan rétti úr kútnum í gær eftir
að stjórnin dældi í hann tíu milljörð-
um taívanskra dala, andvirði 24
milljarða króna, til að hækka gengi
hlutabréfa eftir mikið verðhrun sem
rakið var til forsetakosninganna sem
verða n.k. laugardag.
Ef marka má skoðanakannanir er
mjög h'till munur á fylgi þriggja for-
setaefna en stuðningsmenn Chens
Shui-bians, frambjóðanda Lýðræðis-
lega framfaraflokksins (DPP), sem
er í stjórnarandstöðu, spáðu því að
hann yrði kjörinn næsti forseti
landsins.
Gengi taívanskra hlutabréfa lækk-
aði um 6,6% á mánudag og er það
mesta verðhrun sem orðið hefur á
markaðnum á einum degi í áratug.
Gengi hlutabréfanna lækkaði um
2,4% til viðbótar í gærmorgun þar til
fjórir opinberir sjóðir keyptu hluta-
bréf fyrir andvirði 24 milljarða
króna. Eftir þessa íhlutun var hluta-
bréfavísitalan um 0,3% hærri en á
mánudag og hlutabréf í eigu fyrir-
tækja, sem hafa lýst yfir stuðningi
við frambjóðanda stjómarflokksins,
Kuomintang, hækkuðu mest í verði.
Chen Shui-bian sakaði stjómina
um að hafa valdið verðhmninu á
mánudag í því skyni að „hræða kjós-
endur“ fyrir forsetakosningamar á
laugardag. Forystumenn Kuomin-
tang hafa varað við verðhmni á
hlutabréfamarkaðnum og stríði við
Kína verði Chen kjörinn næsti for-
seti eyjunnar.
Flokkur Chens
spáir honum sigri
Chen, sem er fyrrverandi borgar-
stjóri Taipei, beitti sér áður fyrir
sjálfstæði Taívans og þjóðaratkvæði
um framtíð eyjunnar en hefur mild-
að afstöðu sína í kosningabaráttunni.
Hann kveðst nú hvorki ætla að lýsa
yfir sjálfstæði Taívans né efna til
þjóðaratkvæðagreiðslu um málið nái
hann kjöri. Kínverjar hafa hótað Taí-
vönum innrás neiti þeir að hefja
samningaviðræður um sameiningu
Kína og Taívans.
Skoðanakannanir benda til þess
að mjög lítill munur sé á fylgi Chens
og tveggja helstu keppinauta hans,
Liens Chans, forsetaefnis Kuomin-
tang, og James Soongs, sem er óháð-
ur. Forystumenn Lýðræðislega
framfaraflokksins sögðust þó telja
að Chen væri að ná forystu og spáðu
honum sigri í kosningunum.
Kuomintang hefur verið við völd á
Taívan í rúm 50 ár, eða síðan þjóð-
ernissinnar flúðu til eyjunnar eftir
valdatöku kommúnista í Kína árið
1949.
Styðja sigurvegarann
Taívanska vamarmálaráðuneytið
lofaði í gær að styðja sigurvegara
kosninganna, hver sem hann yrði,
jafnvel þótt Kuomintang missti völd-
in.
Þetta er í annað sinn sem efnt er
til lýðræðislegra forsetakosninga á
Taívan. Lee Teng-hui vann stórsigur
Chen Shui-bian, forsetaframbjóðandi stjórnarandstöðunnar á Taívan, á
kosningafundi í Kaohsiung.
í fyrstu almennu kosningunum til
forsetaembættisins fyrir fjórum ár-
um en hann er ekki í framboði nú.
Nokkrir af ráðgjöfum Lees for-
seta og frammámenn í viðskiptalíf-
inu hafa lýst yfir stuðningi við Chen
og klofningur innan Kuomintang
gæti orðið til þess að forsetaefni
flokksins biði ósigur. Nokkrir at-
kvæðamiklir félagar í Kuomintang
hafa gengið úr flokknum til að styðja
framboð James Soong, sem var rek-
inn úr flokknum eftir að hafa boðið
sig fram gegn forsetaefni hans, Lien
Chan.
Ekkja Chiang Kai-sheks hers-
höfðingja blandaði sér í kosninga-
baráttuna í gær og lýsti yfir stuðn-
ingi við Lien Chan. Hún skoraði á
Kuomintang að ná sáttum við klofn-
ingshópana og varaði við því að
klofningurinn gæti leitt „hörmung-
ar“ yfir Taívan.
Ekkjan er 102 ára gömul og hefur
lengst af búið í New York frá því eig-
inmaður hennar lést árið 1975. Talið
er að ákall hennar geti haft áhrif á
marga stuðningsmenn James
Soongs, er nýtur mikils stuðnings
meðal aldraðra kjósenda sem flúðu
frá kínverska meginlandinu eftir
valdatöku kommúnista.
AP
Atvinnulausir blökkumenn í Zimbabwe skýra bóndanum Andreo Malus
frá því að þeir hafi Iagt bújörð hans undir sig.
Landtökumennirnir í Zimbabwe
Hvítir bændur
leita til dómstóls
Harare. AFP.
Innbrotið í öryggishólf
Rowlands í Harrods
London. Morgnnblaðið.
HVÍTIR bændur í Zimbabwe hafa
leitað til dómstóls og óskað eftir því
að hann bindi enda á árásir þúsunda
blökkumanna sem hafa lagt rúmlega
400 bújarðir þeirra undir sig á síð-
ustu vikum. Samtök bændanna lögðu
fram beiðni um að dómstóllinn úr-
skurðaði að aðgerðir landtökumann-
anna væru ólöglegar.
Robert Mugabe, forseti landsins,
hefur lýst því yfir að hann hyggist
ekki stöðva aðgerðir blökkumann-
anna, sem eru undir forystu íyrrver-
andi skæruliða sem börðust gegn
stjóm hvíta minnihlutans í bresku
nýlendunni fyrrverandi fyrir rúmum
20 árum. Þeir segjast aðeins hafa
endurheimt land sem hvítu nýlendu-
herrarnir hafi stolið.
Evrópusambandið lét í ljósi
áhyggjur af aðgerðum landtöku-
mannanna í gær og skoraði á stjóm
Zimbabwe að koma á lögum og reglu.
Sambandið sagði að landtökumenn-
imir hefðu valdið spjöllum á bújörð-
unum og beitt „ógnunum og ofbeldi
sem er óviðunandi í lýðræðisríki“.
Evrópusambandið kvaðst styðja
þá stefnu stjómarinnar í Zimbabwe
að útMuta landlausum blökkumönn-
um bújörðum en sagði að ólöglegar
aðgerðir landtökumannanna stofn-
uðu eignarréttinum og mannrétt-
indaákvæðum stjórnarskrárinnar í
hættu.
Mugabe vill að landtöku-
mennirnir haldi jörðunum
Mugabe sagði á föstudag að
blökkumennimir gætu haldið bú-
jörðunum þótt ráðherrar stjórnar-
innar og lögregluyfirvöld hefðu lofað
bændunum að jarðimar yrðu teknar
af landtökumönnunum. „Við viljum
að hvítu mennimir skilji að landið til-
heyrir Zimbabwebúum,“ sagði for-
setinn.
Andstæðingar Mugabes segja að
stjóm hans hafi skipulagt árásimar á
bújarðimar tíl að „refsa“ hvíta
minnihlutanum, sem hún hefur
kennt um að drögum að nýrri stjóm-
arskrá var hafnað í þjóðaratkvæða-
greiðslu sem fram fór í síðasta mán-
uði. Stjórnarskrárdrögin kváðu m.a.
á um að stjóminni yrði heimilt að
taka jarðir hvítra bænda eignarnámi
án þess að greiða þeim bætur. Mug-
abe hefur tilkynnt að hann hyggist
bæta þessu ákvæði við gömlu stjóm-
arskrána þrátt fyrir niðurstöðu þjóð-
aratkvæðagreiðslunnar.
MOHAMED A1 Fayed sá þann kost
vænstan í vikunni að fallast á að
greiða ekkju Tiny Rowlands 1,4 millj-
ónir punda, um 160 milljónir króna, í
skaðabætur fyrir skartgripi, sem var
stolið úr geymsluhólfi Rowlands í
Hamods.
Fyrir tveimur árum viðurkenndu
A1 Fayed og þrír starfsmenn hans
ábyrgð á því að brotizt var inn í ör-
yggishólf Rowlands og greiddi A1
Fayed ekkju hans þá 250.000 pund í
skaðabætur. En hún hélt áfram máli
á hendur honum út af skartgripum,
sem hurfu úr öryggishólfinu, og sér
nú fyrir endann á þeim málaferlum.
A1 Fayed verður svo að bera allan
málskostnað, sem talinn er nema
röskum tveimur milljónum punda.
Tiny Rowland og Mohamed A1
Fayed elduðu grátt silfur í viðskipta-
heiminum, m.a. tókust þeir harkalega
á um yfirráðin í Harrods. 1997 kom
fyrrverandi starfsmaður A1 Fayed,
Robert Luftus, að máli við Rowland
og sagði honum að í desember 1995
hefði hann sýnt A1 Fayed mynd úr ör-
yggiskerfi Harrods, þar sem Row-
land sást koma í öryggisgeymslu
Harrods. Luftus sagði, að A1 Fayed
hefði skipað sér að láta bijótast inn í
öryggishólf Rowlands og síðan hefði
verið farið með innihaldið upp í skrif-
stofu A1 Fayed, þar sem það var skoð-
að, hlustað á upptökur og skjöl Ijósrit-
uð. Rowland, sem var farið að gruna
að A1 Fayed hefði aðgang að skjölum
úr öryggishólfinu, fór í lögreglufylgd í
öryggisgeymslu Harrods í júní 1997.
Kom þá í ljós, að farið hafði verið í
hólfið. Ákæruvaldið féll frá því að
höfða sakamál á hendur A1 Fayed og
höfðaði Tiny Rowland þá einkamál á
hendur honum og starfsmönnum
hans. Hann féll svo frá, en tók áður
loforð af konu sinni um að hún myndi
halda málrekstrinum til streitu.
A1 Fayed viðurkenndi að öryggis-
hólf Rowlands hefði verið brotið upp,
en neitaði að hafa átt nokkum þátt
þar í sjálfur, heldur aðeins starfs-
menn hans, en eftir tveggja vikna
málarekstur sagðist hann sem eig-
andi Harrods vera ábyrgðarmaður
samningsins um öryggishólfið og vildi
því semja um skaðabætur. Var þá
gengið frá samkomulagi um annað en
skartgripina, sem A1 Fayed bar fyrst
A1 Fayed fellst
á að greiða 1,4
milljónir punda
brigður á að hefðu verið í hólfinu, en
hefur nú fallizt á að bæta.
Þetta er ekki eini kostnaður hans
af þessu máli. Hann hefur og greitt
Bob Loftus bætur, sem lýst er sem
hárri fjárhæð, fyrir ásakanir í hans
garð um að hann hafi verið á mála hjá
Rowland og hvatt til þess að brotizt
væri inn í öryggshólf hans til þess að
koma höggi á A1 Fayed.
En samkomulagið við Josephine
Rowland voru ekki einu samskipti
Mohamed A1 Fayeds við brezka rétt-
arkerfið þessavikuna.
Lögreglan hefur hafið rannsókn á
kæru þess efnis, að A1 Fayed hefði
greitt 10 þúsund pund fyrir að sjá
skjöl sem stolið var úr ruslatunnu lög-
fræðings Neil Hamiltons, fyrrum ráð-
herra, sem tapaði meiðyrðamáli, sem
hann fór í við A1 Fayed. Fayed harð-
neitar þessum ásökunum. Þá reyndi
A1 Faeyd árangurslaust að fá sett lög-
bann á frásögn Trevor Rees-Jones,
fyrrum lífvarðar Dodi sonar hans og
Díönu piinsessu, sem segir frásögn
A1 Fayeds af trúlofun sonar hans og
prinsessunnar og kaup þeirra á trú-
lofunarhring ranga, eins og fleira,
sem A1 Fayed hefur haldið fram.
Fyrsti lögreglustj órinn sem
dæmdur er í Suðaustur-Asiu-ríki
Játaði á sig
misþyrmingar
Kuala Lumpur. AP.
FYRRVERANDI yfirmaður lög-
reglunnar í Malasíu var dæmdur í
gær fyrir að misþyrma Anwar
Ibrahim, fyrrverandi aðstoðar-
forsætisráðherra, er hann var
handtekinn 1998.
Abdul Rahim Noor, sem sagði
af sér sem lögreglustjóri á síðasta
ári, játaði sekt sína eftir að ákær-
an hafði verið milduð og hann
sakaður um að hafa „meitt“
Anwar en ekki valdið honum „al-
varlegum meiðslum“. Hann á því
yfir höfði sér ársfangelsi en ekki
sjö ára.
Dómurinn yfir Abdul Rahim er
merkilegur fyrir það, að þetta er í
fyrsta sinn sem lögreglustjóri í
Suðaustur-Asíuríki er dæmdur
fyrir glæp.
Anwar var handtekinn 20. sept-
ember 1998 er lögreglumenn
ruddust inn á heimili hans eftir að
hafa brotið upp útidyrnar.
Nokkrum klukkustundum áður
hafði hann ávarpað stóran fund
stjórnarandstæðinga en Mahat-
hir Mohamad, forsætisráðherra
Malasiu, hafði vikið honum úr
embætti 18 dögum fyrr. Var farið
með hann í aðalstöðvar lög-
reglunnar þar sem Abdul Rahim
réðst á hann.
Abdul Rahim segir, að Anwar
hafi ögrað sér og hafi hann þá
misst stjóm á skapi sínu en
Anwar telur, að Mahathir hafi
skipað fyrir um barsmíðarnar.
Anwar er nú að afplána sex ára
fangelsi fyrir að misnota völdin
og réttarhöld standa yfir vegna
ásakana um, að hann sé kyn-
hverfur. Segist hann saklaus af
öllum ákærum, sem séu runnar
undan rifjum Mahathirs. Hafi
hann viljað koma í veg fyrir, að
hann gæti ógnað sér og völdun-
um, sem hann hefur haft í 18 ár.