Morgunblaðið - 06.04.2000, Qupperneq 58

58 FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 2000
~
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Til varnar
látnum vini
ÞEGAR þetta er rit-
að eru liðnir liðlega
átta mánuðir síðan kær
vinur minn til margra
ára var myrtur á
hroðalegan hátt. Agnar
Wilhelm Agnarsson
var öllum sem tO hans
þekktu mikill harm-
dauði. Hryggilegt var
%6 sjá að baki góðum og
traustum vini, af-
bragðsmanni sem
gæddur var flestum
þeim kostum sem prýð-
ir góðan dreng, ekki
síst þegar haft er í
huga hvemig andlát
hans bar að og með
hvaða hætti sumir fjölmiðlar léku
minningu hans.
í frétt sem DV birtir af morðinu,
þann 16. júlí 1999, er klykkt út með
þeirri fullyrðingu að Agnar hafi verið
„baráttumaður fyrir lögleiðingu
fíkniefna"! Þótt Agnar hafí ekki ver-
ið mótfallinn nýjum áherslum í bar-
áttunni gegn bannfærðum fíkniefn-
um er fjarri lagi að hann hafi verið
fylgjandi lögleiðingu þeirra, hvað þá
heldur að hann hafi reynt að vinna
einhvern til fylgis við þann málstað.
Mér er kunnugt um afstöðu hans til
þessa málefnis því við ræddum það
oftar en einu sinni. Við vorum á önd-
verðum meiði og því fékk ég að heyra
röksemdir sem hann hafði á taktein-
um gegn stefnubreytingu í þá veru.
Ef blaðamanni hefði í raun réttri
leikið forvitni á að kynnast hugðar-
efnum Agnars var honum í lófa lagið,
að skoða heimasíðu hans á netinu.
’ 'Þar kemur skýrt fram að fæðubótar-
efni, eins og ginseng og purpura-
himna, voru honum hugleikin, en
ekki breytingar á fíkniefnalöggjöf-
inni. Fréttamanni þykir áhugi Agn-
ars á heilsuvörum sjálfsagt ekki
nógu hrífandi í blaðamennsku, sem
snýst í vaxandi mæli um að selja
fréttir, fremur en að flytja þær.
Til að bæta um betur kýs hann að
róta upp í rúmlega tuttugu og fímm
ára gömlu blaðaviðtali þar sem Agn-
ar viðrar hugmyndir sínar um lög-
leiðingu kannabisefna, sanngirnis-
mál sem hann hafði fyrir löngu lagt
til hliðar. Vinnubrögð af þessu tagi
eru forkastanleg. Það hlýtur að vera
lágmarks kurteisi í garð hins látna
^g þeirra sem eiga um sárt að binda
vegna fráfalls hans að birtar séu
raunsannar upplýsingar án tillits til
þess hvort þær auki sölu eða áhorf
viðkomandi fjölmiðils eða ekki.
Mannorðsmorð
Skömmu eftir að Agnar hafði verið
myrtur gekk eitt útbreiddasta tím-
arit landsins á lagið og reyndi að
hirða af honum æruna óvígum. Það
er gullvæg regla í blaðamennsku að
gefa þeim sem vegið er að kost á því
að veija hendur sínar. Ef viðkom-
andi getur ekki stungið niður penna
sér til vamar þykir eðlilegt að gefa
vinum hans eða stuðningsmönnum
js.
Silkibolirnir fást í Glugganum
Glugginn Laugavegi 60, sími 551 2854.

V
tækifæri tii þess. Þessa
reglu þverbraut tíma-
ritið Mannlíf þegar það
birti viðtal við bana-
mann Agnars og hafði
eftir honum ósannindin
athugasemdalaust.
Sjaldan held ég að
blaðamennska á Islandi
hafi lotið jafnlágt. Þótt
samkeppni á íslenskum
tímaritsmarkaði hafi
harðnað og sölutölur
lækkað réttlætir það
ekki lágkúruna.
Nema viðtalið við
morðingja Agnars hafi
verið tákn um breytta
tíma í íslenskri blaða-
mennsku. Getum við átt von á því að
íslensk dagblöð og tímarit birti á
næstu misserum viðtöl við samvisku-
Mannorð
Agnar var heiðvirður
maður og treysti því að
upplýsingarnar sem
honum voru gefnar
væru réttar, segir Guð-
mundur Sigurfreyr
Jónasson. Hann var
græskulaus og þess
vegna tilvalið fórnar-
lamb svikahrapps.
lausa morðingja, dæmda nauðgara
og barnaníðinga þar sem þeir fá enn
frekari kost á því að niðuríægja fórn-
arlömb sín?
Ekki verður komist hjá því að
svara hluta af þeim meiðyrðum sem
bar á góma í umræddu tímaritsvið-
tali. Sérstaklega sökum þess að Rík-
isútvarpið og aðrir ljósvakamiðlar
gleyptu sum þeirra hrá og sögðu frá
þeim eins og um sannleik væri að
ræða. Gefið er í skyn að Agnar hafi
verið vitorðsmaður morðingjans í
svonefndu Vatnsberamáli. Hið rétta
er að Agnar veitti Vatnsberanum
bókhaldsaðstoð og var blekktur til að
gefa upplýsingar um ógreitt orlof,
sem leiddi til þess að banamanni
hans tókst að svíkja 398 þúsund
krónur út úr Abyrgðarsjóði launa á
sínum tíma.
Agnar var heiðvirður maður og
treysti því að upplýsingarnar sem
honum voru gefnar væru réttar.
Hann var græskulaus og þess vegna
tilvalið fómarlamb svikahrapps.
Agnar fékk ekki einseyring af þeim
40 milljónum sem sviknar voru út í
tengslum við Vatnsberamálið. Hann
var bráð sömu pretta og aðrir sem
komu þar við sögu. Banamaður hans
reynir ennfremur að ljúga því að al-
þjóð að Agnar hafi komið peningum
úr Vatnsberamálinu undan. Hann
bar fram sömu ásakanir fyrir dómi
en var ekki trúað því ekki fannst fót-
ur fyrir neinum þeirra. Umrædd
fjárhæð var arfur sem móður Agnars
tæmdist og geymd var í viðskipta-
banka fjölskyldu hennar í Þýska-
landi. Auðvelt hefði verið fyrir fjöl-
miðla að sannreyna þá staðreynd.
Fullyrt er að Agnar og hinn
dæmdi hafi verið kunningjar. Ekkert
er jafn fjarri sanni. Hinn dæmdi til-
heyrði aldrei vinahópi Agnars enda
af allt öðru sauðahúsi. Það er hreint
ekki óþekkt að ófyrirleitnir glæpa-
menn reyni að fegra sig með því að
sverta aðra, jafnvel fómarlömb sín.
Hitt er torskildara hvernig fjölmið-
lar geta gengið erinda slíkra manna
og birt ærumeiðingar þeirra í garð
fólks sem ekkert hefur til saka unnið.
Slíkt athæfi er þeim sem þátt í því
taka til vansa.
Guðmundur
Sigurfreyr Jónasson
Kvótaréttindi
Kvótaréttindin til
veiða eru þó aðeins
hluti af verðmætunum
því ráðstöfun aflans og
þar með vinnslurétt-
indin eru að sumu leyti
miklu verðmætari,
enda mikið af verðlagn-
ingu kvótans fundin út
þaðan. Engar ki'öfur
eru gerðar um það að
aflinn fari á innlenda
fiskmarkaði og oft fer
aflinn óunninn beint af
bryggjunni í gáma þar
sem menn taka áhættu
á verði erlendra fisk-
verkenda. Ef ekki fæst
gott verð fyrir aflann
þarf varla að taka það fram að hann
kemur samt ekki til baka. Ef fyrirséð
er að erlendir markaðir eru þungir
framundan eru þó íslensku húsin góð
til vara og fá því stundum að njóta
vafans. Eins ef fiskur er orðinn of
gamall.
„Jafnræði á fiskmörkuðum“
Þeir sem eru í fiskvinnslu í dag og
kaupa fiskinn á markaði eru í mjög
mismunandi aðstöðu. Þeir sem eiga
kvóta velja sjálfir hvað þeim finnst
hæfilegt að borga. Fyrir hverja
krónu sem þeir lækka verðið til sinna
sjómanna geta þeir borgað annað
eins á móti og jafnvel meira þar sem
þeir hafa vissa kjölfestu og geta því
verið nokkuð afslappaðir á fiskmark-
aðinum. Til þess að róa sjómenn
borga þeir stundum þetta ca 80-90
krónur pr. kg, en eru á fískmarkaði
að borga allt að 50-100% hærra verð.
Segjum nú sem svo að þetta væri nú
allt eðlilegt og sjálfsagt en þeir sem
bjóða stöðugt á móti og eiga engan
kvóta eru alltaf að kaupa fiskinn á
hæsta verði. Fiskmarkaðir virka
nefnilega þannig að þú heldur uppi
spjaldi og verðið er talið upp og þeg-
ar kaupandi telur að verðið á við-
komandi fiskistæðu sé orðið það hátt
að glórulaust sé að vinna fiskinn og
betra sé að hafa húsið lokað á morg-
un þrátt fyrir að það kosti kannski
100-200 þúsund á dag (lítið fisk-
vinnslufyrirtæki) er spjaldið látið
falla. Þegar aðeins eitt spjald er eftir
á lofti fær viðkomandi þá fiskistæðu
sem í boði er. Fulltrúar kvótaeig-
enda halda uppi spjöldum sínum á
fiskistæður meira og minna allan
tímann og þótt þeir sleppi niður
spjaldinu á allar stæður á hæstu
krónu til kvótalausa mannsins í dag
og fari físklausir út skiptir það oft
ekki máli því það er kannski til fiskur
í húsinu, þeir voru bara að prófa, og
svo kemur meira á morgun. En þetta
er þó aðeins toppurinn
á ísjakanum. Maður
heyrir að eitt stærsta
og virtasta fiskvinnslu-
fyrirtæki landsins (á
topp tíu kvótalistanum)
leigði frá sér 500 tonn á
104 kr. pr. kíló til ann-
ars risakvótaeiganda.
Ekki það að það væri
að draga saman seglin,
öðru nær, líklegra til
þess að geta keypt á
fiskmarkaði með enn
meiri yfirburðum. Ekki
lái ég mönnum það því
þeir eru auðvitað að
nýta sér möguleikana
sem kerfið býður upp á
og ná fram hámarks arði á hlutabréf-
in, eins og þeir eru ráðnir til að gera.
Það er leyfilegt að leigja frá 30% af
aflaheimildum og þegar menn verða
almennt upplýstir um þetta, eins og
sjálfsagt er að gera, og menn átta sig
á þessum möguleikum verður enn
einn fjandinn laus. Já, svona má
lengi telja og kannski bara byrjun af
enn einu sem koma skal en menn
verða virkilega að vara sig og huga
að framtíð sinni því í höll mammons
er lítill griður gefinn. í þessu sam-
bandi vil ég þó taka það skýrt fram
að þeir aðilar sem vinna í þessu um-
hverfi eru flestir hverjir vænstu
drengir og hef ég ekkert persónu-
lega út á þá að setja en þeim hefur
verið búið til brenglað og afskræmt
umhverfi að starfa í og ef þeir nýta
ekki þá valkosti sem í boði eru stand-
ast þeir einfaldlega ekki þær kröfur
sem hluthafar gera og verða reknir.
Kaupi og sel, herra Gambel
Hlutabréfamarkaður er „gambel"
þar sem menn græða stórt og tapa
stórt og allt þar á milli við það að
skiptast á pappírum. Þeir sem
stunda þau viðskipti eru sér meðvit-
aðir um það. Nú gerast „kvótaeig-
endur“ háværari með það að fá að
selja fiskimið íslands til erlendra að-
ila og fengju þar með góða ein-
greiðslu frá útlandinu. Benda reynd-
ar á það að nú þegar hafa
útlendingar eitthvað hreiðrað um sig
í íslenskum sjávarútvegi, sennilega
réttileg ábending.
Gjaldeyrisöflun,
gjaldeyriseyðsla
Um og yfir helmingur gjaldeyris-
tekna hefur komið frá sjávarútvegi.
Þar hefur sumum fundist hagkvæm-
ast að færa þetta örfáum aðilum til
ráðstöfunar, „eignar" og arðtöku. Ef
Vatneyrardómur verður felldur eða
menn leiða málið hjá sér á einhvern
Fiskveiðistefna
Um og yfir helmingur
gjaldeyristekna hefur
komið frá sjávarútvegi,
segir Þorsteinn Már
Aðalsteinsson. Þar hef-
ur sumum fundist hag-
kvæmast að færa þetta
örfáum aðilum til ráð-
stöfunar, „eignar“
og arðtöku.
hátt er það auðvitað sjónarmið í
sjálfu sér, en þá er auðvitað næsta
skref og reyndar enn meiri ástæða
til þess að fara með gjaldeyriseyðsl-
una eins.
Margir telja að verslunarhallir
sem risið hafa undanfarið séu hið
mesta bruðl, hvað þá áætlanir
manna um enn meira, upp á tugþús-
undir fermetra og tugir milljarða.
Þetta er hin mesta óhagræðing fyrir
íslenska þjóð, auðvitað, og allir vita
að gjaldeyrir er takmarkaður. Hér
verður því að grípa í taumana sem
allra fyrst og hafa vit fyrir mönnum
og koma á hagræðingu í greininni.
Eg legg því til að innflytjendur vara
undanfarinna ára, þeir sem hafa eytt
gjaldeyri Islands í gegn um sína við-
skiptavini fái gjaldeyriskvóta. Tekið
verði mið af gjaldeyriseyðslu hvers
og eins sl. 3 ár og deilt út hiutfalls-
lega til hvers innflytjanda fyrir sig.
Gott væri að setja gengi dollars, td. á
kr. 75. Kvótaeigendur á gjaldeyri
gætu auðvitað framselt hann á 150
kr. eða hvað sem þeim sýndist, en þá
væri þetta eins og í fiskinum sem við
höfum svo góða reynslu af. Þá gæti
t.d. „cocoa puffsið" kostað 100 kr. í
einni búð og 200 kr. í þeiiTÍ næstu.
Auðvitað þarf síðan að vera hægt að
kaupa mjög ríflega inn og henda því
sem illa selst, á kostnað þjóðarinnar.
Helst eftir lokun og þegar viðskipta-
vinur sér ekki til.
Orð Sigurðar
Ég ætla að enda þessa blaðagrein
með orðum Sigurðar vinar míns. Það
sem samtíminn sér ekki sést í skýr-
ara Ijósi eftir á, og þá er reynslan
líka komin á, þá er um seint að bæta.
Höfundur er fiskverkandi á Dalvík.
Þorsteinn Már
Aðalsteinsson
Rýni eða ekki?
BRAGI Ásgeirsson
myndlistargagnrýn-
andi skrifar grein í
Morgunblaðið þann 30.
mars til að útskýra
hvers vegna hann hafi
ekki skrifað gagnrýni
um glerlistarsýningu
mína, „Straumar", í
Gallerí Reykjavík.
Braga þykir miður
að hafa ekki tekist að
fjalla um sýningu mína
(eða framníng á mynd-
listarsviði eins og hann
kallar hana) og til-
greinir helstu ástæður
þess. Þakka ég þann
hlýhug Braga að vilja
útskýra málið, ekki síst þar sem
hann segir í inngangi greinarinnar
að „aldrei þyki gott ef sýningar fara
hjá án þess að fá umfjöllun og í
mörgum tilvikum beinlínis grófur
áfellisdómur“.
Þær helstu ástæður sem Bragi
rekur fyrir því að fjalla ekki um sýn-
inguna standast hins vegar ekki og
vildi ég gjarnan að hið rétta kæmi
fram. Bragi segir að hann og aðrir
rýnendur Morgunblaðsins hafi stað-
ið í þeirri trú að sýning mín stæði yf-
ir í tvær vikur og þijár
helgar, sem væri hinn
sígildi sýningartími.
Síðan segir hann að um
vikusýningu hafi verið
að ræða og því hafi
gagnrýnin ekki verið
birt.
Sýning mín í Gallerí
Reykjavík (ekki List-
húsi Reykjavíkur eins
og ranghermt var í
greininni, enda slíkt
hús ekki til) stóð frá 11.
mars til 29. mars, eða í
þijár helgar og tæpar
þijár vikur. I boðskorti
til Morgunblaðsins
sagði að sýningunni
ætti að Ijúka 26. mars (tvær vikur og
þijár helgar) en hún var framlengd
um þrjá daga. Bragi segist upphaf-
lega hafa komið á sýninguna tveimur
tímum fyrir opnun til að geta skilað
inn gagnrýni sem allra fyrst. Finnst
mér það lofsverð vinnubrögð. Af
óviðráðanlegum ástæðum var sýn-
ingin hins vegar ekki tilbúin þegar
Bragi mætti, þótt hún hafi nú samt
náð að opna eins og til stóð tveimur
tímum síðar.
Grein Braga fjallar annars að
Gagnrýni
Þær helstu ástæður sem
Bragí rekur fyrir því að
fjalla ekki um sýning-
una standast ekki, segir
Jónas Bragi Jónasson,
og vildi ég gjarnan að
hið rétta kæmi fram.
mestu um annríki gagnrýnenda,
plássleysi í Morgunblaðinu og sitt-
hvað fleira sem snýr að starfsvett-
vangi þeirra. Ekki fer á milli mála að
hin mikla gróska í listalífinu skapar
mikið álag á þá sem um það fjalla. En
jafn vænt og mér þykir um vilja
Braga til að skýra hvers vegna ekk-
ert varð af umfjöllun um sýningu
mína (þótt þær skýringar hafi ekki
verið á réttum forsendum), þá þætti
mér auðvitað vænna um að fá bara
hreina og beina umfjöllun - jafnvel
þótt sýningunni sé lokið.
Höfundur er myndlistarmaður.
Jónas Bragi
Jónasson
Höfundur stundar nám íkerfisfræði.