Morgunblaðið - 01.06.2000, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 1. JÚNÍ 2000
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Fyrirhugaðar eldflaugavarnir Bandarikj anna taldar munu bera hátt á leiðtogafundi í Moskvu
BILL Clinton Bandaríkjaforseti
mun á laugardag halda til Moskvu til
síns fyrsta fundar með Vladímír
Pútín forseta
Rússlands og
munu vamar- og
afvopnunarmál
skyggja á önnur í
viðræðum forset-
anna. Ríkisstjóm
Clintons hefur
farið fram á það
við Rússa að þeir
fallist á endur-
skoðun þeirra
ákvæða ABM-
Bill Clinton
Banda-
ríkjaforseti.
Áhyggjur vegna
framtíðar ABM-
sáttmálans
sáttmálans frá 1972 er kveða á um
bann við eldflaugavömum, svo áætl-
anir Bandaríkjastjórnar um tak-
markaðar vamir gegn hugsanlegum
eldflaugaárásum „útlagaríkja", lfkt
og Norður-Kóreu og írans, nái fram
að ganga. Stjórnmálaskýrendur eru
ílestir á því að Clinton verði lítið
ágengt í umleitunum sínum við
Rússa, þeir líti svo á að ef áætlanir
Bandaríkjanna nái fram að ganga
muni það setja kjamavopnajafnvægi
risaveldanna og ríkjandi afvopnun-
arsamninga úr skorðum. Þá hafa
hugmyndir Bandaríkjamanna mælst
misjafnlega fyrir meðal banda-
manna þeirra í Evrópu sem margir
hverjir telja að áætlanimar skapi
hættu á nýju vígbúnaðarkapphlaupi.
Bandaríkjastjórn hefur að undan-
fömu leitast við að eyða áhyggjum
Rússa vegna fyrirætlana sinna sem
gera ráð fyrir að um 200 flaugum,
sem grandað geta langdrægum eld-
flaugum, verði komið fyrir í Alaska.
í því augnamiði hafa bandarísk
stjómvöld boðist til að fækka ger-
eyðingarvopnum sínum í aðeins
2.000-2.250 kjarnaodda, í samræmi
við fyrirhugaðan START Ill-samn-
ing. Pútín hefur hins vegar farið
fram á að kjarnaoddar risaveldanna
verði ekki fleiri en 1.500 og hótar því
að rifta öllum afvopnunarsamning-
um Bandaríkjanna og Rússlands ef
Bandaríkjastjóm fer sínu fram í
trássi við ABM-sáttmálann. ígor ív-
anov, utanríkisráðherra Rússlands,
sagði á þriðjudag að ABM-sáttmál-
inn væri „óhagganlegur" og er það
talið gefa tóninn fyrir væntanlegar
viðræður embættismanna ríkjanna
samhliða leiðtogafundinum í
Moskvu.
Efasemdir í Evrtípu
Þá hefur ríkisstjórn Bandaríkj-
anna reynst örðugt að sannfæra
bandamenn sína í Atlantshafs-
bandalaginu um nauðsyn eða ágæti
fyrirhugaðra eldflaugavama.
CCCLcbjUc,
Stretsgallabuxur —10 litir 11
Bermudabuxur ^
Stuttbuxur
éZpvðsuífO
tískuverslun
Rauðarárstíg 1, sími 561 5077
Opið daglega frá kl, 10—18
Opið laugardag frá kl. 10—16
Vatnsnudd, hreinsitæki, ozintor, Ijós,
höfuðpúðar, trégrind, full einangraðir með
einangruðu loki. Uppsettir í sýningarsal okkar
OPIÐ ÖLL KVÖLD TIL KL. 21
Hafa t.a.m. frönsk og þýsk stjórn-
völd lýst yfir áhyggjum sínum vegna
málsins og sagt að slíkar varnir
kunni að grafa undan ABM-sáttmál-
anum og vera forsenda nýs vígbún-
aðarkapphlaups á sömu stundu og
heimsbyggðin vilji hverfa frá arf-
leifð kjamorkuógnar kalda stríðs-
ins. Jacques Chirac, forseti Frakk-
lands, lýsti áhyggjum sínum á
þriðjudag og sagði: „Hvernig vilt þú
sannfæra [þjóðir] um að stöðva
framleiðslu nýrra vopna á sama tíma
og öflugri ríki segja mikla nauðsyn á
að þróa tækni sem getur grafið und-
an stöðugleika sem lengi hefur verið
unnið að?“ Þá sagði Hubert Vedrine,
utanríkisráðherra Frakklands, á
dögunum að ekki væri til nein þýð-
ing á orðinu „útlagaríki" í frönsku.
„Það er ekki landfræðileg skilgrein-
ing sem við notum. Það er erfitt fyr-
ir Evrópubúa að ímynda sér að eitt
þessarra „útlagaríkja" muni ráðast
á Bandaríkin. Hvatti hann Clinton
til þess að hugleiða vel hver áhrif
eldfiaugavarnakerfisins yrðu á al-
þjóðakerfið áður en hann tæki
ákvörðun um framhald smíði þess.
Var mál þetta rætt á vorfundi ut-
anríkisráðherra Atlantshafsbanda-
lagsins í Flórens í liðinni viku og
heyrðust þar efasemdaraddir.
Sögðu þeir Joschka Fischer, utan-
ríkisráðherra Þýskalands, og Vedr-
ine að Evrópuríkin gætu ekki fallist
á smíði varnarkerfisins nema að
Rússar samþykktu breytingar á
ABM-sáttmálanum og að slík sam-
þykkt tengdist frekari afvopnun
ríkjanna tveggja.
Náin tengsl Bretlands og Banda-
ríkjanna og gott samband Tonys
Blairs, forsætisráðherra Bretlands,
við Vladímír Pútín eru sögð geta
skipt sköpum um framhald málsins
hvað afstöðu Evrópuríkjanna varð-
ar. Auk þessa er vamarkerfið í
Bretlandi tengt því það byggir að
verulegu leyti á efldum ratsjár-
stöðvum Bandaríkjahers á Bret-
landseyjum, auk ratsjárstöðvarinn-
ar í Thule á Grænlandi. Breska
blaðið Independent greindi frá því á
þriðjudag að Blair sé umhugað um
að ABM-sáttmálanum sé ekki teflt í
tvísýnu, en jafnhliða því þá sé klofn-
ingur innan stjórnar hans. Varnar-
málaráðuneytið sé hlynnt eldflauga-
varnarkerfinu en Robin Cook
utanríkisráðherra hafi hins vegar
miklar efasemdir um ágæti þess.
Þá hefur ríkisstjórn Danmerkur
lýst því yfir að hún sé andsnúin því
að vikið sé út af ABM-sáttmálanum
og heimastjórn Grænlendinga hefur
sagt að hún muni ekki heimila
Bandaríkjunum að nota Thule-stöð-
ina sem lið í eldflaugavömum
Bandaríkjanna ef það bryti í bága
við sáttmálann. En málið var þar til
umræðu í vikunni eftir að Inuit
Ataqatigiit-flokkurinn á Grænlandi,
sem sæti á í heimastjórninni, sagðist
vera algerlega á móti fyiirætlunum
Bandaríkjamanna.
Fjölgun vopna í
stað fækkunar
Rússar eru afar háðir kjarna-
vopnabúrum sínum í ljósi yfirburða
Atlantshafsbandalagsins hvað hefð-
bundinn hernað varðar og hafa sér-
fræðingar bent á að munur þessi
hafi aukist á undanförnum ámm. Ef
breyta ætti ABM-sáttmálanum og
leyfa smíði varnarkerfisins muni það
auka enn meira þennan mun og þar
með líkurnar á að Rússar freistist til
að fjölga kjarnavopnum í stað þess
að fækka þeim. Þá hafa Rússar ekki
fjárhagslegt bolmagn til að koma á
álíka varnarkerfi jafnvel þótt þeim
stafi að margra matimeiri hætta af
eldflaugaárásum „útlaga“ heldur en
Bandaríkin. Sergei Ivanov, formað-
ur rússneska öryggisráðsins, sagði í
vikunni að ógnin af árásum útlaga-
ríkja væri meiri í Rússlandi en
Bandaríkjunum. „Við emm nær og
meðaldræg eldflaug getur ógnað
okkur en ekki Bandaríkjunum."
Clinton mun taka ákvörðun um
framtíð áætlananna áður en kjör-
tímabil hans rennur út síðar á þessu
ári og er tilvist eldflaugavarnakerf-
isins, sem næsti forseti Bandaríkj-
anna mun hugsanlega þurfa að
hrinda í framkvæmd, þegar orðið að
kosningmáli í Bandaríkjunum. Hafa
A1 Gore, frambjóðandi demókrata,
og George W. Bush, frambjóðandi
repúblikana, ólíkar skoðanir á út-
færslu og umfangi þess. Bush hefur
boðað mun umfangsmeira eldflauga-
varnakerfi en fram hefur komið í til-
lögum Clinton-stjórnarinnar og er
óvissan um framtíð eldflaugavarn-
anna og frekari afvopnun talin
minnka líkumar enn meir á að
Rússlandsstjórn muni koma til móts
við umleitanir Bandaríkjanna á
næstu misserum. Þar að auki hefur
Clinton-stjóminni orðið lítið ágengt
í afvopnunarmálum heima fyrir þar
sem meirihluti Repúblikana á
Bandaríkjaþingi hefur lýst sig and-
vígan frekari fækkun kjarnavopna
hersins. Clinton hefur ekki enn lagt
START II-samning Rússa og
Bandaríkjanna frá því 1997 fyrir
þingið en Rússlandsþing samþykkti
samninginn nýverið. Og í vikunni
lýsti Jesse Helms, formaður utan-
ríkismálanefndar öldungadeildar
þingsins, því yfir að Clinton-stjórnin
gæti allt eins sleppt því að leggja
fyrir þingið frekari breytingar á af-
vopnunarsamningum Bandaríkj-
anna og Rússlands.
Myrkradansarinn fær
slæma dóma í Time
MM METRO
Skeifan 7 • Simi S25 0800
Kvikmyndagagnrýnandi
bandaríska vikuritsins
Time gerir lítið úr leik
Bjarkar Guðmundsdótt-
ur í myndinni Myrkra-
dansarinn, og segist von-
ast til að leikstjórinn
Lars von Trier standi við
loforð sitt um að starfa
aldrei aftur með henni. I
nýjasta hefti tímaritsins
segir höfundurinn jafn-
framt að lögin í mynd-
inni, sem Björk samdi,
séu einfeldningsleg og
líkir söngnum við jarm.
I grein með fyrirsögn-
inni „Svartur sigur“
hakkar gagnrýnandinn í
sig myndina, leikarana,
söguþráðinn og tónlist-
ina. Hann segir að von
Trier beiti ódýrum
brögðum til að kalla
fram tárin á hvörmum
áhorfenda, og að það sé
sorglegt að leikstjóri
sem byrjaði svo vel með
myndunum The Element of Crime
og Zentropa (sem einnig var nefnd
Europa) hafi sokkið svo djúpt.
Gagnrýnandinn, Richard
Corliss, bendir á að reyndar hafi
engin þeirra mynda sem kepptu
við Myrkradansarann verið meist-
araverk, og því sé varla hægt að
benda á neina eina mynd sem aug-
ljóslega ætti verðlaunin frekar
skilið. Hann segir að raunar hafi
myndin „Crouching Tiger, Hidden
Mynd
af Björk Guðmundsdóttur og leiksljóranum Lars von Trier með grein Time
um myndina Myrkradansarinn undir fyrirsögninni „Svartur sigur“.
Dragon“, í leikstjtírn Ang Lee,
sem sýnd var á hátfðinni en tók
ekki þátt í keppninni, skarað fram
úr, og hennar verði minnst í fram-
tíðinni, en ekki „aulalegrar"
myndar Bjarkar.
í nýjasta hefti breska vikurits-
ins The Economist er einnig að
finna grein um kvikmyndahátíðina
í Cannes. Þar fær mynd Lars von
Triers einnig heldur laka dóma og
segir höfundurinn að verðlaun
fyrir besta leik í kvenhlutverki
hefði frekar átt að veita Lenu
Endre en Björk Guðmundsdóttur.
Lena Endre fer með aðal-
hlutverkið í mynd Liv Ullman
„Faithless". Frakkar hafi kæst
mjög yfir verðlaunum þeirra
Bjarkar og von Triers en aðrir
hafi ekki hrifist sérlega af mynd-
inni Myrkradansarinn. Söng- og
dansatriðin séu heldur viðvanings-
lega sviðsett og tilgerðarleg.