Morgunblaðið - 08.07.2000, Page 38

/* 38 LAUGARDAGUR 8. JÚLÍ 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Auraráð
og auglýs-
ingar
/
„A móti má spyrja hverjir ráði því að
börn og unglingar hafi nú á dögum
mun meiri fjárráð en áðurhafi tíðkast
oghvortsú staðreynd geri þessa hópa
ekki að eðlilegu skotmarki þeirra
auglýsenda sem kunna sitt fag. “
Eftir Hönnu
Katrínu
Friðriksen
EINHVERJIR spek-
ingar hafa komist
að þeirri niður-
stöðu að Gunnur
og Jónar hins vest-
ræna heims séu útsett fyrir allt
að þrjú þúsund auglýsingum
daglega. f þessum fjölda felist
síðan hættan á andlegum skaða
af völdum áreitisins, frekar en
að einhverjar ákveðnar auglýs-
ingar séu öðrum líklegri til þess
að taka af fólki völdin. Umrædd-
uinunDC ir sPekinSar
VRInUKr eru auðvitað
bandarískir
og miða nið-
urstöður sín-
ar helst við
bandarískan almenning.
Það eru ekki allir sem líta
auglýsingaflóðið neikvæðum
augum. Fyrir utan auðvitað þá
sem eru að auglýsa vöru sína
eða þjónustu og þá sem hafa at-
vinnu af því að búa til auglýsing-
ar og selja, eru margir sem telja
flóðið nauðsynlegan fylgifisk
vestrænnar velmegunar. Stund-
um vissulega dálítið pirrandi,
jafnvel á köflum komið út í
ákveðnar öfgar, eins og þegar
seld eru auglýsingapláss á ban-
önum, en þó margfalt betri kost
en öfgamar í hina áttina; engar
auglýsingar, engin viðskipti,
engin framleiðsla, engin velmeg-
Það eru þó ákveðin teikn á
lofti í Bandaríkjunum um að
neytendur séu að missa þolin-
mæðina. Sérstaklega virðist fólki
illa við sífellt djarfari tilraunir
auglýsenda til þess að ná athygli
bama og unglinga. Á móti má
spyrja hverjir ráði því að böm
og unglingar hafi nú á dögum
mun meiri fjárráð en áður hafi
tíðkast og hvort sú staðreynd
geri þessa hópa ekki að eðlilegu
skotmarki þeirra auglýsenda
sem kunna sitt fag. I Banda-
ríkjunum er sagt að kaupgeta
táninga sé nú meiri en nokkm
sinni fyrr og að hún hafi aukist
verulega undanfarin ár. Það er
því varla að furða að auglýsend-
ur hafi snúið athygli sinni í rík-
ari mæli að þessum markhópi.
En það em ekki eingöngu
aukin fjárráð bama og unglinga
sem ráða hér ferðinni. Aukin
viðskipti á Netinu hafa gert þau
mun sýnilegri viðskiptavini en
áður. Böm og unglingar nota
Netið í ríkum mæli og eyða þar
jafnvel lengri tíma en fullorðnir í
að flækjast á milli hinna mis-
munandi heimasíðna. Samkvæmt
nýlegri Jupiter-skoðanakönnun
hafa 67% bandarískra táninga á
aldrinum 13 til 18 ára keypt
vöm á Netinu. Sömu aðilar spá
því að árið 2002 muni kaup
þessa aldurshóps í gegnum Net-
ið nema sem svarar 94 milljörð-
um íslenskra króna og að á
sama tíma muni böm á aldrinum
5 tii 12 ára kaupa fyrir tæpa
átta milljarða. Hver myndi ekki
beina auglýsingum að þessu
ungviði með fullar hendur fjár?
Á sama tíma og yngsta kyn-
slóðin slær um sig með pening-
um á báða bóga, em foreldrarnir
uppfullir af áhyggjum vegna
slæmra áhrifa frá þeim sem vilja
bjóða þessum nýju viðskiptavin-
um vöm sína og þjónustu. Skoð-
anakönnun sem hefur verið
framkvæmd árlega í Banda-
ríkjunum undanfarin ár, sýndi
árið 1998 að um 17% aðspurðra
foreldra höfðu á sér vara vegna
auglýsinga sem beint var sér-
staklega til bama. Ári seinna
var þetta hlutfall komið í 45%.
Þessar foreldraáhyggjur bein-
ast ekki síst að auglýsingum á
Netinu þar sem börn og ung-
lingar em gjarnan á flakki án
eftirlits fullorðinna. Það era líka
fyrirtæki sem selja vöm ætlaða
bömum og unglingum í gegnum
Netið sem hafa bmgðist einna
harðast við gagnrýninni, enda
mega þessi fyrirtæki allra síst
við því að fæla frá sér mögulega
viðskiptavini, slíkt hefur gengi
þeima margra verið undanfarið.
Þar gera menn sér fulla grein
fyrir því að þrátt fyrir allt era
það yfirleitt mamma og pabbi
sem ráða buddunni. Enn sem
komið er að minnsta kosti.
Nú er málum svo komið að
nokkur framsýn netfyrirtæki
sem selja leikföng, bækur, fatn-
að eða aðra vöm ætlaða bömum
og unglingum, hreykja sér af því
- með auglýsingum - að mark-
hópur þeirra sé fyrst og fremst
foreldrar, ekki sjálft ungviðið.
Það virðist reyndar ekki þurfa
mikla hugarleikfimi til þess að
komast að þeirri niðurstöðu að
þótt barn á aldrinum 5 til 12 ára
eigi aur til þess að rölta út í búð
og kaupa leikfang eða fatnað, þá
sé ólíklegra að þessi aldurshópur
ráði við kaup á Netinu sem alla
jafna fela í sér að gefin em upp
greiðslukortanúmer. Þannig
liggi einfaldlega í augum uppi að
foreldramir, fólkið með greiðslu-
kortin, séu heppilegri markhóp-
ur. En til þess em vandamálin
að yfirstíga þau. Netfyrirtæki
koma nú fram hvert á fætur
öðm með tækni sem gerir þeim
stuttu kleift að nýta sér Netið
eins og annað almennilegt fólk.
Þannig geta foreldrar til dæmis
útvegað þeim stafræn kort með
fyrirfram ákveðinni fjárhæð sem
þau geta notað til innkaupa.
Mörg fyrirtæki bjóða líka upp á
gerð einstaklingshannaðra óska-
lista sem síðan er hægt að senda
áfram á tölvupóst á foreldra, afa
og ömmur, frænkur og frændur
og yfirhöfuð alla sem vænlegir
þykja. Lykillinn að velgengninni
er bara að hafa þetta ekki fyrir
börnunum heldur þeim full-
orðnu. Þessum ábyrgu og að-
haldssömu sem falla ekki í
freistni við það eitt að horfa og
hlusta á þrjú þúsund auglýsing-
ar á dag og geta ömgglega á sig
blómum bætt.
SÓLVEIG
ÓLAFSDÓTTIR
+ Sólveig Ólafs-
dóttir fæddist á
Hnausum, síðar nefnt
Sólnes, í Vestmanna-
eyjum 23. september
1913. Hún lést á
Dvalarheimilinu
Hraunbúðum 27. júní
síðastliðinn. Foreidr-
ar hennar voru hjón-
in Ólafur Auðunsson,
f. 29. maí 1879 á
Torfastöðum í Fljóts-
hlíð, d. 31. maí 1942
og Margrét Sigurð-
ardóttir, f. 18. júlí
1880 að Syðstu-
Grund undir Eyjafjöllum, d. 6.
janúar 1970. Margrét og Ólafur
bjuggu allan sinn búskap í Vest-
mannaeyjum, lengst af í Þinghól á
Kirkjuvegi 19. Bróðir Sólveigar
var Kjartan, f. 23. maí 1905, d. 19.
september 1984. Sólveig giftist 9.
desember 1933 Anders Bergesen
Hals, f. 5. október 1908, d. 22.
september 1975. Hann var ættað-
ur frá Nordfjord í Noregi. Dætur
þeirra eru: Margrét, f. 4. janúar
Tengdamóðir mín, Sólveig Ólafs-
dóttir frá Þinghóli í Vestmannaeyj-
um, er látin á 87. aldursári. Hún var
af þeirri kynslóð sem hvað mestar
breytingar hefur lifað í samfélagi
okkar, kynslóðinni sem nú er að
hverfa sjónum okkar hægt og hljóð-
lega en lætur eftir sig minningar um
líf, aðbúnað og starfshætti sem yngra
fólldð skilur ekki eða kannski vill ekki
skilja. Veiga frá Þinghól, en svo var
hún ætíð nefnd, var fædd og alin upp
á svokölluðu útvegsbændaheimili og
átti þar gott atlæti í æsku. Á slíkum
heimilum var fjöldi manns í fæði og
húsnæði og má nærri geta að það var
mikil vinna að sjá um matseld og kost,
þvotta og þrif ásamt saumaskap og
öðrum heimilisstörfum. Veiga tók
þátt í þessu öllu frá bamæsku og
vann auk þess við saltfisk á stakk-
stæðum, garðvinnu eða heyskap eftir
því sem þörf krafði. Þama lærði hún
vinnubrögð og handverk þessa tíma
og meðtók þá kosti sem æskilegir era
við öll störf, svo sem stundvísi, reglu-
semi og nýtni. Meðfædd samvisku-
semi og nákvæmni ásamt einstakri
snyrtimennsku gerðu hana að einni
bestu handverkskonu sem ég hef
kynnst um dagana. Veiga fékk að fara
í Kvennaskólann í Reykjavík árið
1929 og var þar í tvo vetur. Ég segi
,4'ékk að fara“ vegna þess að á þess-
um ámm var það alls ekki sjálfsagt að
ungt fólk færi í skóla eftir skyldunám
og enn síður stúlkur en drengir. í
skólanum stundaði hún námið af
slíkri kostgæfni að það entist henni
alla tíð síðan. Hún lærði t.d landa-
fræðina svo vel að hún kunni heims-
kortið utan að og átti ég oft í vand-
ræðum með að halda andlitinu ef ég
fékk spumingar um Afrikuríki eða
önmu- fjarlæg lönd, því auðvitað átti
ég að kunna þetta eins og hún! Minni
hennar var nánast óbrigðult allt til
síðustu dægra og era það ófá skiptin á
liðnum ámm sem ættingjar og vinir
hafa hringt til Eyja til að fletta upp í
Veigu eins og það var kallað. Dönsk-
una lærði hún afar vel og var ófeimin
að bjarga sér á öðmm málum ef á
þurfti að halda. Vafalaust hefur
tungumálakunnátta hennar flýtt fyrir
kynnum hennar af væntanlegum eig-
inmanni, Anders Bergesen Hals, en
hann var norskur og kom sem vertíð-
armaður að Þinghóli árið 1930 og
ílentist þar. Þau bjuggu síðan í Þing-
hóli allt til jarðeldanna 1973. Enginn
sleppur án áfalla gegnum lífið og eins
var með Veigu. Þinghóllinn brann
1963 og fólk slapp naumlega úr eldin-
um, eldgosið varð 1973 en stóra
áfallið varð árið eftir gos þegar And-
ers slasaðist og lá á spítala í Reykja-
vík lamaður upp að hálsi í heilt ár þar
til hann lést 1975. Á þessum tíma
vom þau að reisa sér hús að Brim-
hólabraut 38 og kom það í hlut okkar
Inger að flytja tímabundið í húsið
með Veigu því Anders átti ekki aftur-
kvæmt til Eyja eftir slysið. Þama
bjuggum við í þrjú góð ár en hún alls í
1934, maki Kjartan
Konráð Úlfarsson.
Börn þeirra em: And-
ers, María og Úlfar. 2)
Martina Birgit, f. 22.
ágúst 1935, maki Ás-
mundur Jónsson. Börn
þeirra eru: Jón And-
ers, Guðmundur Ólaf-
ur, Sólveig Margrét,
Lovísa Björg oe Berg-
ur Martin. 3) Olafía, f.
25. október 1946, maki
Jón Stöyva. Hann lést
1992. Börn þeirra eru
Bemhard og Margit
Andrea. 4) Inger
Elísa, f. 22. janúar 1950, maki Arn-
þór Flosi Þórðarson. Börn þeirra
eru Hafrún og Atli. Langömmubörn
Sólveigar eru orðin 13 talsins. Sól-
veig og Anders bjuggu alla sína tíð í
Vestmannaeyjum utan nokkurra
mánaða fjarveru vegna eldgossins
1973.
Útför Sólveigar fer fram frá
Landakirkju í Vestmannaeyjum í
dag og hefst athöfnin klukkan
10.30.
þrettán ár eða þar til hún flutti í íbúð
ætlaða öldruðum við Kleifahraun.
Þar var hún í samfélagi góðra ná-
granna og vinkvenna allt til haustsins
1999 er heilsunni tók að hraka og hún
fluttist að Hraunbúðum. Þar endaði
hún ævidaga sína, sátt við guð og
menn. Á síðastliðnum áram tók hún
þátt í starfi aldraðra og var stundum
svo mikið að gera að okkur hinum
fannst nóg um, einkum gerði hún sér
far um að komast í allskonar fóndur
eða hannyrðir ef kostur var á. Veiga
var höfðingi heim að sækja og veitti
vel. Hún gat skellt upp hlaðborði af
mat eða kökum áður en maður fékk
rönd við reist og allt í einu var maður
sestur að snæðingi og hvattur áfram
með innskotum eins og: „Borðaðu
maður“ eða „greyið reyndu að klára
þetta“ . Veiga var fljóthuga, dugleg
og stjórnsöm og kunni ég því oftast
vel. Ég man t.d. eftir því þegar við
voram nýflutt á Brimhólabrautina og
ég átti að vaska upp eftir matinn. Þá
segir Veiga með áherslu: „Er ekki
nær að maðurinn leggi sig eftir mat-
inn og kíki í blaðið". Mikið fannst mér
þetta notalegt og hugðist ég viðhalda
þessum ágæta sið gamla tímans um
ókomin ár en það tókst reyndar ekki.
Það er sjónarsviptir að Veigu og
söknuður í huga okkar sem eftir
stöndum. Langri vegferð hennar er
lokið og það eina sem við getum gert
er að ylja okkur við bestu minning-
amar um hana. Hún reyndist böm-
unum okkar einstaklega vel alla tíð og
vonandi muna þau ævilangt guðsorð
og góða siði sem hún kenndi þeim í
æsku. Það er öllum hollt að íhuga
dyggðir eldri kynslóða og reyna að
draga einhvem lærdóm af þeim. Við
þökkum Veigu samfylgdina og af
hálfu fjölskyldunnar vil ég þakka
starfsfólki Hraunbúða og Sjúkrahúss
Vestmannaeyja fyrir veitta umönnun
og umhyggju henni til handa.
Blessuð veri minning Sólveigar
Ólafsdóttur.
Amþór Flosi Þórðarson.
Elsku amma Veiga, það er skrítið
að hugsa til þess að þú sért farin og ég
er varla búin að átta mig á því enn þá.
Þú varst svo mikil amma í mínum
huga, svona amma eins og þær gerast
bestar. Ég var líka öfunduð af því að
eiga þig að og þá sérstaklega þegar
farið var á Þjóðhátíð í Vestmannaeyj-
um. Vinum mínum var tíðrætt um
ömmusteikina sem ég fékk alltaf hjá
þér og fromage í eftirrétt. Þú eldaðir
fyrir mig, bjóst um mig og á meðan ég
svaf þurrkaðir þú fotin mín. Þú tókst
ekki annað í mál en að þetta yrði
svona enda bamið illa sofið og svangt
að þínu mati. Sumir áttu erfitt með að
skiíja hvað ég væri að eyða lunganum
úr deginum hjá þér, en fyrir okkur
var þetta hluti af Þjóðhátíðinni.
Ámma tók þátt í mörgum merkis-
atburðum í lffi mínu. Fyrstu utan-
landsferðina mína fór ég með henni,
en þá fórum við saman til Noregs og
dvöldum þar í tvo mánuði hjá Olafíu
dóttur hennar og fjölskyldu. Aðra ut-
anlandsferð mína fór ég einnig með
ömmu og var þá Atli bróðir minn með
í förinni. Þegar ég svo útskrifaðist úr
Kvennaskólanum 1995 var amma við-
stödd og fannst mikið til koma þar
sem hún var í skólanum árið 1929 til
1931 og lauk þaðan Kvennaskóla-
prófi. Að skoða gamla skólann sinn
aftui' eftir öll þessi ár og sjá að hluti
hans var óbreyttur, var henni mikils
virði. Þannig var amma oft nálægt þó
svo hún hafi átt heima úti í Eyjum en
ég uppi á landi.
Amma Veiga hafði einstakt minni,
hún mundi atburði héðan og þaðan í
mannkynssögunni og þegar kom að
landafræðinni var hún á heimavelli.
Amma mundi alla afmælisdaga og gaf
okkur systkinunum alltaf báðum
gjafir á afrnæli hvort annars, þannig
að ég fékk afmælisgjafir tvisvar á ári.
Þetta átti ekki einungis við um okkur
heldur fleiri afkomendur hennar.
Það var alveg dæmigert fyrir þig
þegar við töluðum saman á föstudeg-
inum áður en þú kvaddir þennan
heim, að minnast á afmælið mitt og að
þú ættir eftir að gefa mér afmælis-
gjöf. Það var farið að draga mjög af
þér þá en þú mundir samt eftir degin-
um mínum. Ég er þakklát fyiir að
hafa fengið að tala við þig, þar sem við
kvöddum hvor aðra svo fallega. Nú
kveð ég þig á þann hátt sem þú varst
vön að kveðja, með þakklæti í huga
fyrir að hafa fengið að eiga þig að
ömmu.
Guð veri með þér, þúsund kossar.
Hafrún Amþórsdóttir.
Svo sem alkunnugt er, og nýleg
dæmi sanna, hafa íslendingar á öllum
tímum orðið að lifa með óblíðri nátt-
úm og hamfömm af hennar völdum.
Eftir jarðeldana á Heimaey 1973 varð
mikil röskun á högum fólks og mestur
skaði Eyjanna að svo stór hluti
íbúanna, sem varð að yfirgefa bústaði
sína, skyldi ekki snúa heim á ný. En
miskunnsemd Guðs má ei gleyma, öll
máttum við lffi halda. Sólveig og And-
ers höfðu búið á æskuheimili hennar
á Þinghól við Kirkjuveg fram að nátt-
úrahamföranum 1973, en húsið
stendur rétt við nýja hraunkantinn og
varð fyrir nokkram skaða.
Þinghóll var sannkallað höfðingja-
setur, Margrét Sigurðardóttir og
Olafur Auðunsson, foreldrar Sólveig-
ar, gerðu garðinn frægan um ára-
tugaskeið.
Var þar mikið umleikis og mann-
margt á vertíðum, 20-30 manns í
heimili enda Ólafur umsvifamikill at-
vinnurekandi og frammámaður,
sannkallaður útvegsbóndi. Stundaði
landbúnað, útgerð, fiskvinnslu, inn-
flutning á kolum til húshitunar og
verkun og útflutning á skreið, þorsk-
hausum, sem þurrkaðir vom út í nátt-
úmnni.
Mér er minnisstætt sem stráklingi
er verið var að hlaða kolaskipin með
skreiðinni, hátt upp í möstur og net-
um og vírum strengt utan um farm-
inn. Einn af þeim gjörvilegu mönnum
sem komu þangað frá Noregi til að
vinna við þessi umsvif var Anders, er
felldi hug til heimasætunnar í Þing-
hól, sem varð hans tryggi lífsfora-
nautur. Búnaðist þeim vel, eignuðust
fjórar dætur, mesta manndómsfólk,
sem bera ættmönnum sínum fagurt
vitni.
Sólveig og Anders ákváðu að flytja
úr sínu veglega húsi og byggja annað
sem hæfði þeim betur á efri árum.
Það varð Sólveigu og fjölskyldunni
mikið áfall er Anders, þegar hann
vann að nýbyggingunni, lenti í
hörmulegu bifreiðaslysi sem varð
honum að aldurtila skömmu síðar.
Húsið reis í Oddgeirshólatorfunni og
eignaðist ég þar góðan og gjöfulan
vin, þegar Sólveig var orðin næsti
nágranni. Á kveðjustund er ég fullur
þakklætis fyrir áralanga trygga vin-
áttu.
Sólveig var tignarleg í framgöngu,
greind og sérlega minnug og því
ómetanlegt að fá að njóta þess að sitja
við viskubrunninn og fá í leiðinni kök-
umar góðu, sem hún átti jafnan
ómælt af.
Guð blessi minningu mætrar konu
og gefi ástvinum öllum styrk og
blessun um ókomin ár.
Jóhann Friðfinnsson.