Morgunblaðið - 19.07.2000, Qupperneq 34

IL
MIÐVIKUDAGUR 19. JULI2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Saga af smjörfjalli
í KASTLJÓSI hinn
12. júlí sl. var brydd-
að upp á þarfri um-
ræðu um _ vandamál
sem við Islendingar
eins og aðrar Vestur-
landaþjóðir eigum við
að glíma en það er
aukin offita, jafnt
barna sem fullorð-
inna. Til umræðunnar
voru tilkvaddir sér-
fræðingar á þessu
sviði og komu fram
-rýmsar góðar upplýs-
ingar varðandi málið
sem flestar voru þó
vel þekktar áður,
enda varla við öðru að
búast í örstuttum sjónvarpsþætti.
Eitt kom þó fram, sem ég hef
aldrei áður heyrt getið og er tilefni
þessarar greinar. Fríða Rún Þórð-
ardóttir, næringarráðgjafi á Land-
spítala-háskólasjúkrahúsi, taldi í
þeim þætti að einn af áhrifaþáttum
í offituvandamálum þjóðarinnar
væri sá að heimilisfræðikennarar
flyttu smjörfjöll inn í skólana til
neyslu fyrir börn og unglinga. Það
væri erfitt verk ef satt væri því
það er ekki fita sem börn og ungl-
Jggar sækjast eftir, heldur er það
sykur. Þótt þessi fullyrðing sé
nánast ekki svara verð snertir hún
persónulegan starfsheiður minn
svo ég tel mig knúna til að fara um
hana nokkrum orðum. Ég ber
ábyrgð á uppfræðslu fjölda nem-
enda á hollu mataræði og heil-
brigðum lífsstíl, bæði í einum
grunnskóla borgarinnar og einnig
á námi kennaranema við Kennara-
háskóla Islands sem valið hafa sér
heimilisfræði sem valgrein í sínu
kennaranámi.
*■ Þetta er ómakleg aðför að heim-
ilisfræðikennurum, því mér vitan-
lega er ekki nokkur stofnun þjóð-
félagsins sem vinnur jafn mikið að
heilbrigðisfræðslu barna og ungl-
inga sem grunnskólinn gerir og ég
leyfi mér að segja að það séu ekki
síst heimilisfræðikennararnir sem
þar eru í fararbroddi enda er
verksvið þeirra meira og minna í
því fólgið. Út um allt land er fjöldi
heimilisfræðikennara að verja lífs-
þrekinu í það að kenna nemendum
að velja sér holla fæðu, matreiða
hana og neyta í réttum hlutföllum
ásamt ýmsu öðru.
Og heimilisfræðikennarar kenna
ekki bara eitthvað. Þeim ber að
Stefanía Valdís
Stefánsddttir
kenna samkvæmt að-
alnámskrá grunnskóla
sem segir þeim nán-
ast nákvæmlega hvað
þeir eiga að kenna. Sé
hins vegar sú raunin
að einhver eða ein-
hverjir kennarar fari
ekki að ákvæðum að-
alnámskrár og jafnvel
vinni gegn henni, eins
og Fríða Rún gefur í
skyn, er það alvarlegt
brot í starfi og ber að
meðhöndlast sem slíkt
af fræðsluyfirvöldum.
Um þetta hef ég enga
hugmynd og veit ekki
til þess að neinar
rannsóknir hafi farið fram á fitu-
notkun í kennslueldhúsum lands-
ins.
Svo lengi sem slíkar rannsóknir
hafa ekki verið gerðar eru fullyrð-
ingar eins og þær sem Fríða Rún
bar fram fyrir þjóðina í fyrr-
greindum þætti í besta falli fleipur
en í versta falli rógur á stétt heim-
ilisfræðikennara. Sérfræðingar
sem vilja láta taka sig alvarlega
verða að geta fundið fullyrðingum
sínum stað.
Ég tel að margar starfstéttir
kannist við það fyrirbrigði að þeg-
ar sumir ungir sérfræðingar koma
heim til starfa eftir langt nám,
bæði heima og erlendis, hendi á
stundum að þeir leggi það helst til
málanna að tala niður til þeirra
sem starfað hafa á vettvangi, oft
við misjafnar aðstæður og niður-
skurð á fjárveitingum. I þessu
samhengi skal upplýst að síðastlið-
inn vetur voru smjörlíkiskaup til
Ölduselsskóla í Breiðholti, þar sem
undirrituð starfar að hluta, 75
grömm per nemanda á níu mánaða
tímabili.
En allt orkar tvímælis það gert
er. Þetta á ekki síst við um skól-
ana og enginn má taka orð mín svo
að þeir séu hafnir yfir gagnrýni,
öðru nær. Eitt af hlutverkum skól-
ans er að flytja menningararf milli
kynslóða ásamt því að kenna um
þá nýjustu þekkingu sem hver
kynslóð hefur aflað sér. Öll
kennsla í heimilisfræði skal því
samkvæmt aðalnámskrá grunn-
skóla miðast við manneldismark-
mið íslendinga sem miða að því að
auka neyslu flókinna kolvetna á
kostnað fitu og sykurneyslu. Það
hefur því stundum veist mér mót-
Offita
Fjöldi heimilisfræði-
kennara ver lífsþrekinu
í að kenna nemendum
að velja sér holla fæðu,
segir Stefanía Valdfs
Stefánsdóttir í athuga-
semd við offituumræðu
í Kastljósi 12. júlí sl.
sagnakennt og jafnvel nokkuð erf-
itt að eiga líka samkvæmt aðal-
námskrá að kenna nemendum
hefðbundinn gamaldags köku-
bakstur sem er nánast fitu- og
sykurblanda. Það eru þó rök sem
mæla með því, sem ég virði, og
reyni því að hafa þennan bakstur í
lágmarki og fara bil beggja bæði
sjálfrar mín og aðalnámskrár. Við
höldum enn hátíðir með kökum og
annarri óhollustu og hver vill vera
án þess og hver hefur eitthvað við
það að athuga? Hitt er annað mál
að það sem við borðum á hátíðum
og tyllidögum á ekkert erindi á hið
daglega matarborð og í gegnum
kökubaksturinn er einmitt ágætt
að kenna að við verðum að læra að
stjórna neyslunni og getum ekki
leyft okkur að borða hvað sem er
hvenær sem er. Annað kemur hér
til sem hefur sín áhrif en það er að
hveiti og korn er ódýrasta hráefnið
sem við höfum til kennslu og við
verðum stundum að nota það,
beinlínis til að halda kostnaði
niðri. Þótt skólabaksturinn sé mik-
ið í formi gerbaksturs sem er nær
sykur og fitulaus er ekki alltaf
hægt að bjóða nemendum svo ein-
lit verkefni. Að lokum skal þess
getið að megnið af smjörlíkiskaup-
um Ölduselsskóla í Breiðholti sl.
vetur fór í bakstur og nálega allur
baksturinn fór heim með nemend-
unum þar sem hann átti að notast
sem gjöf til pabba, mömmu og
systkinanna. Tel ég að sjaldnast
hafi hans verið neytt eingöngu af
nemandanum einum.
Höfundur er aðjúnt í heimilis-
fræðum við Kennaraháskóla
ísjands og heimiiisfræðikennari
í Ölduselsskóia í Breiðholti.
Fjarkennsla
í skólum
FOSTUDAGINN
14. júlí birtist frétt á
blaðsíðu fjögur í
Morgunblaðinu þar
sem því var haldið
fram að fjarkennslu-
búnaður hafi í fyrsta
skipti verið notaður í
grunnskólum hér á
landi á Hólmavík og í
Broddanesi síðastlið-
inn vetur. Það er
gamall og góður siður
að hafa það sem
sannast reynist og
skal þessi frétt því
hér með leiðrétt og Þprsteinn
tækifærið jafnframt Ólafsson
nýtt til að greina frá
stöðu verkefnis á vegum Styrktar-
félags krabbameinssjúkra barna
(SKB) sem kallað hefur verið
Rjúfum einangrunina. Benda má á
frétt í Morgunblaðinu 5. febrúar
1998 neðangreindu til staðfesting-
ar.
Upphaf fjarkennslu
í grunnskólum
Eftir því sem best er vitað var
fjarkennslu komið á í fyrsta skipti
í grunnskólum þegar nemandi í
grunnskólanum á Hellissandi hóf í
byrjun febrúar 1998 að stunda
nám með bekkjarfélögum sínum
með aðstoð myndfundabúnaðar frá
Barnaspítala Hringsins en grunn-
skólinn þar tilheyrir Austurbæjar-
skóla. Aðdragandi þessa var sá að
SKB hafði gefið Barnaspítalanum
myndfundabúnað 16. maí 1997 í
þeim tilgangi að rjúfa einangrun
grunnskólabarna sem þar dvelja
langdvölum. í kjölfarið útvegaði
SKB með aðstoð nokkurra fyrir-
tækja öllum öðrum barnadeildum
sjúkrahúsa landsins sams konar
myndfundabúnað. Verkefnið hefur
síðan einkum falið í sér að kynna
yfrmönnum skóla þá möguleika
sem myndfundabúnaður gefur kost
á þegar alvarlega sjúk og slösuð
börn eru annars vegar. Eins og
gefur að skilja hefur áhersla verið
lögð á þá skóla þar sem þörf hefur
myndast. Einnig má geta þess að
SKB á þrjú tæki sem lánuð eru
inn á heimili barna með krabba-
mein. Með því móti geta þau verið
iiiiííl
STEININGARLIM margir litin
FLOTMÚR 6 tegundir
ÚTIPÚSSIMIIMG margir litir - 3 tegundir
IIMIMIPÚSSIMIIMG - RAPPLÖGUIM úti og inni
;j|§||
LETTIÐ uinnuna og
MARGFALDIÐ afköstín með not*
ELGO múrdælunnar
*■
Traust íslensk múrefnl
síSan 1972
Leitið tilboða!
Vr
I
-V,
I steinprýði
Stangarhyl 7 — Pósthólf 10058 — 130 Reykjavík
Sími 5S7 2777 — Fax 567 271
í mynd- og talsam-
bandi við bekk sinn að
heiman eins og frá
barnadeildinni þrátt
fyrir veikindin en það
hefur færst í vöxt að
þau fái að dvelja
heima á meðferðar-
tímabilinu án þess þó
að mega fara í skól-
ann, einkum vegna
sýkingarhættu.
Jákvæð
reynsla
í fréttinni sem var
kveikjan að þessum
skrifum kemur fram
að reynsla af notkun
myndfundabúnaðar hafi verið
mjög góð. Hið sama á við hvað
Kennsla
Verkefnið Rjúfum
einangrunina, segir
Þorsteinn Ólafsson,
hefur m.a. vakið athygli
skólayfirvalda á þörf
framhaldsskólanema,
sem veikjast eða slasast
alvarlega, fyrir aðstöðu
til fjarkennslu.
varðar notkun myndfundabúnaðar
til að rjúfa einangrun sjúkra og
slasaðra barna. Til fróðleiks má
geta þess að upphaflega var meg-
inmarkmið með gjöfum SKB að
auðvelda viðkomandi börnum að
stunda nám. Reynslan hefur hins
vegar sýnt að félagslegi þátturinn
er sá hluti sem þyngst vegur.
Fjarkennsla
í framhaldsskólum
Verkefnið Rjúfum einangrunina
hefur auk ofangreinds falið í sér
að vekja athygli skólayfirvalda á
þörf framhaldsskólanema sem
veikjast eða slasast alvarlega á
þörf fyrir aðstöðu til fjarkennslu.
Vinna sú er að baki liggur hefur
meðal annars leitt til þess að
menntamálaráðuneytið hefur
heimilað aðgerðir til reynslu. Um-
hyggju, sem líta má á sem samtök
foreldrafélaga langveikra barna,
hefur verið falið að hafa milli-
göngu í því sambandi. Ástæða er
til að hvetja forsvarsmenn for-
eldrafélaganna, starfsfólk skól-
anna og aðra hlutaðeigandi til að
hafa þetta hugfast í haust þegar
kennsla hefst eftir sumarfrí.
Samskipti
á milli landa
Til að undirstrika fjölbreytni
þeirra möguleika sem vinnast með
útvegun myndfundabúnaðar má
benda á að þegar börn þurfa að
dvelja erlendis vegna meðferðar er
hægt að koma á myndfundarsam-
bandi á milli sjúkrastofu barnsins
erlendis og ættingja þess hér
heima. Þetta á að sjálfsögðu einnig
við um fullorðna. SKB hefur marg-
sinnis nýtt þennan möguleika í
þágu fjölskyldna innan félagsins
og fleiri. I fyrsta skipti var það
gert 11. maí 1998 og eftir því sem
næst verður komist var þar um
heimssögulegan viðburð að ræða.
Frétt um þetta birtist í Morgun-
blaðinu 12. maí 1998. Að lokum má
geta þess að myndfundabúnaður-
inn sem SKB gaf hefur meðal ann-
ars verið nýttur í samskiptum á
milli Barnaspítala Hringsins og
barnadeildar Huddingesjúkrahúss-
ins í Stokkhólmi.
Höfundur er framkvstj. SKB.