Morgunblaðið - 22.09.2000, Side 51

Morgunblaðið - 22.09.2000, Side 51
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. SEPTEMBER 2000 51 , MINNINGAR RAGNHEIÐUR BÖÐVARSDÓTTIR + Ragnheiður Böðvarsdóttir fæddist á Laugar- vatni 7. nóvember 1899. Hún lést á hjúkrunarheimilinu Skjóli 10. september síðastliðinn og fór kveðjuathöfn fram frá Bústaðakirkju 19. september. Jarð- sett var frá Stóru- borgarkirkju. Elsku amma. Á kveðjustund er mér efst í huga þakk- læti fyrir allar þær góðu stundir sem við höfum átt saman, allt frá því að lítil stúlka var send í sveit til ömmu á Minni-Borg og til þinn- ar hinstu stundar. Alltaf var jafn gott og skemmti- legt að koma til þín og í hvert sinn fór ég glaðari af þínum fundi, með lítíð korn af mannviti þínu í vega- nesti. Allir sem á þinn fund hafa gengið hafa fundið þá góðu strauma sem frá þér stafa og nú þegar þú ert komin á annað til- verustig veit ég að þessir góðu straumar munu áfram leita til mín. Amma naut þess að segja sögur frá gamla tímanum, fræða okkur um uppvaxtarárin á Laugarvatni, en þar ólst hún upp í stórum systkinahópi sem var henni mjög kær. En umfram allt notaði hún hvert tækifæri til þess að kenna góð mannleg samskipti, um heil- brigt líferni og mikilvægi þess að bjarga sér sjálfur, ekki síst konur. Hún amma Ragnheiður var ein- stök kona og búin miklum mann- kostum. Hún var ákveðin og lá ekki á skoðunum sínum, hafði sterka réttlætiskennd og sá alltaf það besta í fari fólks, umburðar- lynd og laus við fordóma. Aldrei hef ég heyrt hana hallmæla nokkr- um manni á sinni löngu ævi. Hún las mikið og fylgdist vel með þjóðfélagsumræðunni og hafði ákveðnar skoðanir á mönnum og málefnum. Hún hafði mjög gaman af ljóðum og tónlist og var organ- isti í sinni sveit í u.þ.b. 40 ár. Sem dæmi um einstakt minni sem aldrei brást henni, hvorki á gamlan eða nýjan tíma, langar mig að geta þess að hún skrifaði niður styrkri hendi uppáhalds ljóðin sín og ljóðabálka að mestu eftir minni á 99. aldursári í þeim tilgangi að halda huganum ferskum. Flest ljóðin kunni hún utanbókar, alls 450 blaðsíður! Margar góðar minningar tengj- ast Minni-Borg frá því í æsku er við barnabörnin vorum þar. Amma spilaði á orgelið ýmist heima eða í Stóru-Borgarkirkju og eru mér minnisstæðar kirkjuferðir þangað á páskum. Þú varst sterkur persónuleiki og hafðir mikil áhrif á afkomendur þína sem munu vitna í heimspeki þína um ókomna framtíð. Dýi'mæt lífssannindi sem reynslan færði þér verða okkar veganesti. Þú hafðir þann hæfileika að líta á bjartar hliðar lífsins og varst já- kvæð og dugleg alveg fram í and- látið. Elsku amma, ég kveð þig með trega og þakklæti, blessuð sé minning þín. Ragnheiður Guðmundsdóttir. Engin ratar ævibraut, öllum skuggum fjarri. Sigurinn er að sjá í þraut, sólskinsbletti stærri. (Þorsteinn Erlingsson.) Einhvern veginn finnst mér þessi litla vísa lýsa Ragnheiði ömmu minni hvað best, enda hafði hún sjálf skrifað hana og nokkur hundruð aðrar vísur og ljóð í bók á 99. aldursári. Hún gerði það til að halda huganum virkum og vakandi og líka til að við, afkomendur hennar, fengjum að njóta ýmissa ljóða sem ekki eru til á prenti. Hún var sannarlega fundvís á sólskinsblettina og sagði reyndar sjálf eitt sinn þegar við ræddum lífshlaup hennar að maður mætti ekki láta baslið smækka sig. Nú þegar hún hefur lokið langri og far- sælli lífsgöngu er margt sem leitar á hugann. Þakklæti, virðing, aðdáun, vænt- umþykja og söknuður vefast saman í hlýjan hjúp sem vermir og yljar á kveðjustund. Hún amma var mikill örlaga- valdur í lífi mínu en samt var það eiginlega fyrir tilviljun að ég hóf að starfa hjá henni við símstöðina á Minni-Borg strax upp úr ferm- ingu. Okkur kom afar vel saman og dvölin hjá henni næstu þrjú sumur var þroskandi á allan hátt. Hún var allt í senn, ákveðin og umburðarlynd, létt og alvörugefin, íhaldssöm og frjálslynd. Hjá henni var ég þegar ég kynntist manns- efni mínu og henni þótti það eklfi verra að hann skyldi vera að fara í búfræðinám á Hvanneyri. Enda þróuðust málin svo að við Hjörtur fluttum að Minni-Borg vorið 1972 til að hefja þar búskap. Amma studdi okkur með ráðum og dáð og kenndi okkur margt sem að gagni kom við búskapinn. Hún hafði ákveðnar skoðanir á hlutunum og var ófeimin að koma þeim á fram- færi en ekki minnist ég þess að hún erfði það þótt ungi bóndinn vildi fara aðrar leiðir. Sambýlið var afar notalegt, börnin okkar áttu góðan hauk í horni þar sem amma var, hún reri með þau fram í gráð- ið og raulaði við þau og talaði við þau eins og fólk. Undir hennar leiðsögn tileinkaði ég mér ýmsa þjóðlega matargerð sem kemur að góðum notum enn í dag. Hún fylgdist vel með mönnum og mál- efnum og smitaði mig t.d. af áhuga á ættfræði enda ætlaðist hún til þess að ég kynni skil á uppruna mínum. Ólgeymanlegar eru stund- irnar við spilaborðið þegar við Hjörtur, afi Hjartar, spiluðum þrennu við ömmu. Hún var svo drýldin og ánægð með spilin sín að hún setti okkur oft út af laginu og vann kannski fleiri slagi fyrir vikið. Á kveðjustund vil ég þakka ömmu Ragnheiði hversu vel hún reyndist okkur Hirti og börnunum okkar alla tíð, fyrir ómetanlega hjálp og gefandi samveru á Minni- Borg, víðsýni hennar og skilning þegar við hættum að búa og fórum til Svíþjóðar, umburðarlyndi þegar að því kom að við seldum jörðina. Við erum rík að hafa átt hana að svona lengi og munum búa að því alla tíð. I hennar anda munum við leitast við að sjá sólskinsblett í heiði og forðast að fjargviðrast yfir smámunum. Og þá stendur heima. Unnur Halldórsdóttir. Þegar þú ert sorgmæddur, skoðaðu þá aftur hug þinn, og þú munt sjá að þú grætur vegna þess sem var gleði þín. (Kahlil Gibran.) Það er erfitt að lýsa líðan sinni þegar sú frétt berst, á sólbjörtum sunnudagsmorgni, að langamma sé dáin. Sorgin og léttirinn takast á. Sorgin yfir því sem var en er ekki lengur og léttirinn yfir því að hún fékk að fara á þann veg sem hún vildi helst, í svefni. En í gegnum sorgina lýsa allar góðu minningarnar, sérstaklega frá þeim tíma sem við amma bjuggum saman en það voru fyrstu sjö ár ævi minnar. Eins og stund- irnar sem við áttum í kjallaranum á Laugarvatni. Þar lærði eg að spila þrennu með fullorðna fólkinu og skammaði systradætur ömmu fyrir að kalla hana Rönku. „Hún heitir Ragnheiður en ekki Ranka,“ sagði ég við alla sem vildu hlusta. Eg skeytti því engu að ég var bara smápeð og að flestir gæfu því lít- inn gaum hvað ég tísti. Eða þolin- mæði ömmu þegar ég vildi læra að flétta á henni hárið. Hún sýndi mér aftur og aftur hvernig þetta var gert en þegar ég reyndi að herma eftir henni fór allt í steik! Á endanum varð ég að láta mér nægja að greiða á henni hárið áður en hún fléttaði það sjálf. Hún myndi ábyggilega brosa ef hún vissi að ég hef ekki ennþá lært að flétta hár svo að sómi sé að. Það var svo ótal margt sem mér þótti vænt um í fari ömmu. Eitt það besta við hana var að hún tal- aði ekki niður til okkar krakkanna. Hún talaði við okkur eins og við værum fullorðið fólk og hefðum rétt á okkar skoðunum. Það var ekki fyrir en ég fór að eldast og verða „fullorðin“ að ég áttaði mig á því að þetta var ekki alltaf svona hjá öðrum. Eitt af stærri afrekum ömmu, alltént á efri árum hennar, var þegar hún kom í heimsókn til okk- ar til Svíþjóðar vorið 1981. Amma var þá á 82. aldursári og var hjá okkur í rúman mánuð. Hún lét það ekkert á sig fá þótt hún talaði ekki sænsku og væri ein heima meðan við vorum öll í skólanum. Hún fór í búðina þegar þess þurfti og rölti um hverfið, hvergi bangin. Við bjuggum í hálfgerðu íslendinga- hverfi og krakkarnir í hverfínu urðu fljótt vanir að sjá ömmu og svara aðalspurningu dagsins, „og hverra manna ert þú?“ og þegar krakkarnir sögðu henni það svar- aði amma um hæl: „Já, ég þekkti afa þinn / ömmu þína vel.“ Mér fannst þá að hún hlyti að þekkja alla á íslandi. Það eru ótal aðrar minningar sem ég á um ömmu. Eg er afskap- lega þakklát fyrir þær, og þær ásamt þeirri vissu að amma var til- búin að fara munu hjálpa mér í glímunni við sorgina. Ingibjörg Lára Hjartardóttir. Sól skerpir haustliti gróðurs. Harmur er að okkur kveðinn sem fylgjum ömmu Ragnheiði til grafar í dag. Hún sofnaði svefninum langa með sældarsvip á fögru andlitinu. Eftir rúma 100 ára lífsgöngu ber margs að minnast. Minningarorð um ömmu verða fátækleg í samanburði við stór- brotinn persónuleika hennar og mannkosti ótalmarga. Við sem nut- um hennar í ríkum mæli eigum eft- ir að ganga að þeim fjársjóði sem hún skilur eftir sig í minningunni. Allar stundir í návist ömmu voru unaðslegar. Hún var hafsjór af fróðleik um ólíkustu málefni. Bók- elsk mjög og miðlaði ávallt hvers kyns fróðleik á uppbyggjandi og skemmtilegan hátt enda skarp- skyggn, fjölgreind og hafði óbrigð- ult minni allt fram í andlátslegu. Ég skrifaði um hana afmælisgrein á aldarafmæli hennar hinn sjöunda nóvember í fyrra og mun því hafa kveðjuorðin hér í öðrum dúr og styttra lagi þótt margs sé að minn- ast. Þegar yngsta dóttir mín var skírð Ingunn Erla í höfuðið á móð- ur minni, elstu dóttur ömmu, var ég að hugsa um að síðara nafnið yrði annað en Erla og ræddi það við ömmu. Hún sagði að nöfnin yrðu að fara saman. Hún hefði misst dóttur sem bar nafnið Erla og var árinu yngri en móðir mín sem skírð var við kistulagningu Erlu sem var sex mánaða gömul er hún lést. Sá harmur sem fylgir móður sem misst hefur barn hann fylgdi ömmu þótt hún bæri hann í hljóði, því kynntist ég þegar nafn Erlu bar á góma. Hins vegar kynntist ég því af eigin raun að missa barn, 13 ára yndislegan son, og skildi þá betur hversu mikil- vægt er að halda minningu látinna barna á lofti. Stuttu áður en sonur minn lést af slysförum vorum við stödd í heimsókn hjá ömmu. Hann hafði ljóðabók með því hann átti að læra nokkur ljóð utanbókar. Þar sem amma var sérlega ljóð- elsk hvatti ég hann til að taka bók- ina með og læra ljóðin meðan á heimsókn okkar stóð og lesa þau fyrir ömmu. Hún kunni þau öll. Við Gúndi gleymdum bókinni Ljósspor hjáömmu. Ég kom þremur klukkutímum síðar að sækja bókina svo hann gæti mætt skammlaust í skólann daginn eftir með ljóðin greypt í hugann. Amma sat og ski’ifaði upp úr bókinni er ég kom. Hún hafði setið í þrjá tíma og skrifað stanslaust, 99 ára gömul, öll þau ljóð sem hún ekki þegar kunni og voru eftir unga höfunda. Eldri höfunda þekkti hún gjörla og flesta meira og minna utanbókar. Þetta var í desember 1998 og varð jafnframt í síðasta sinn sem þau sonur minn sáust áður en hann lést. Ég man að hann var að þylja Móðurást eft- ir Jónas Hallgrímsson og amma hélt auðvitað kjarnyrta ræðu um skáldið og sagði honum jafnframt að ljóðið væri um sannsögulega at- burði og kunni að segja glöggt frá þeim. Þegar sá harmur dundi yfir fjölskyldu mína að missa Guðmund Isar var það ekki síst amma sem kom mér til huggunar þótt fjöldi áratuga hefði liðið síðan hún missti Erlu. „Þú getur þakkað fyrir að hafa átt barn sem svo margir sakna, svo vinsælan og vandaðan son,“ sagði amma meðal annars í sínum huggunarorðum. Og dauð- ann bar á góma hjá okkur eftir andlát hans og ég þakkaði í auð- mýkt fyrir að eiga þó fyrir utan önnur börn foreldra og systkini og ömmu sjálfa 99 ára enn á lífi. Hún minntist aldrei á að hún ætti stutt eftir því hún var alveg ákveðin í að verða 100 ára. Það var takmark í sjálfu sér og tilhlökkun, enda hafði hún nóg að gera þá sem endranær og leiddist aldrei lífið. Hún hófst handa við að halda minninu við og skrifa niður öll þau ljóð birt og óbirt sem hún hafði lært á langri ævi. Sú bók var gefin út innan ætt- arinnar með fagurri handskrift ömmu. Ég á í fórum mínum þrjár myndbandsspólur þar sem ég, Herdís Þorvaldsdóttir leikkona og Þorsteinn Þorsteinsson bók- menntafræðingur og þýðandi ræð- um við ömmu á 15 ára tímabili. Þessi myndbönd geyma aðeins brot af því sem amma hafði af fjölfróðleik sínum fram að færa. Jón Ársæll Þórðarson tók viðtal við ömmu er hún nálgaðist 100 ára afmælið og mun það vera fellt inn í sjónvarpsþátt sem enn hefur ekki verið sýndur. Amma sagði frá sjónvarpsupptökunum af skarp- skyggni og sagði manni auðvitað allt um ættir Jóns Ársæls enda ættfræðiáhugi ömmu mikill og féll vel að einstöku minni hennar. Eitt sinn rifjaði hún upp fyrir mér fund forsetaframbjóðenda þegar Albert Guðmundsson og Vigdís Finnboga- dóttir voru meðal annarra í fram- boði. Á þessum fundi var einhver maður að lýsa kostum Alberts. Amma gerði það að gamni sínu að leika orðræðu mannsins eftir svo þeir sem á hlýddu kútveltust af hlátri. Skopskyn ömmu var í sam- ræmi við alla aðra mannkosti hennar sem ég mun seint þreytast á að ræða en læt þetta nægja að sinni. Ég kveð ástkæra ömmu mína með söknuði og þakklæti í senn. Auðmjúk mun ég ylja mér við minningu hennar og halda áfram að leitast við að hafa lærdóminn sem hún kenndi mér um lífið og tilveruna að leiðarljósi, þótt erfitt F'' sé að komast með tærnar þar sem hún hafði hælana. Afi Stefán ætl- aði víst að taka á móti henni þótt hún yrði hundrað ára. Hún sagði frá því hlæjandi þegar við ræddum eitt sinn dauðann, trúmál og önnur tilvistarstig. Hvert sem ferð ömmu er heitið, hvort sem til er líf að loknu þessu eða ekki, er öruggt að amma mun lifa í minningu okkar sem áttum því láni að fagna að kynnast henni. Guðbjörg Guðmundsdóttir. Kveðja frá Grímsnesingum Látin er í hárri elli Ragnheiður Böðvarsdóttir, fyrrverandi hús- freyja á Minniborg í Grímsnesi. Ein af þessum kjarnakonum sem komu svo miklu í verk og voru svo mikilvægar fyrir samfélagið og sveitina. Það var árið 1920 sem Ragnheiður tók við heimilis- störfum á Minniborg í Grímsnesi og þar hófu þau búskap Stefán Diðriksson frá Vatnsholti í Gríms- nesi. Jafnræði var með þeim hjónum, ung og glæsileg bæði og urðu brátt í fylkingarbrjósti fyrir sveitarfélagið í öllum þeim málum sem til framfara horfðu. Heimili-*' þeirra stóð nánast í miðri sveit. Stefán stofnaði strax Kaupfélag Grímsnesinga og stjórnaði því með búskapnum, auk þess að taka virk- an þátt í félagsmálum og kjarabar- áttu bænda. Meðal annars var Stefán annar fulltrúi bænda úr Ár- nessýslu á stofnfundi Stéttarsam- bands bænda á Laugarvatni árið 1945, jafnframt því að vera oddviti Grímsneshrepps þá og til dauða- dags 1957. Ragnheiður var mikilvirk í fér.. lagsmálum, sönglífi og störfum' UMF Hvatar, sá um útlán á bók- um lestrarfélagsins í Grímsnesi. Hún las mikið og hafði góða þekk- ingu á bókmenntum. Hún var gerð að heiðursfélaga Ungmennafélags- ins á 50 ára afmæli þess 1957. Sömu sögu er að segja frá starfi Kvenfélags Grímsnesinga. Þar var Ragnheiður ritari, hún hafði ágæta rithönd og gott vald á íslensku máli. Þar var hún einnig gerð að heiðursfélaga fyrir frábær störf. Jafnframt því að sjá um stórt og mannmargt heimili var Ragnheið- ur símstöðvarstjóri í 56 ár á Minni- borg og organisti við Stóruborgar- kirkju í þrjátíu og fimm ár. Fyrir öll þessi störf var hún heiðruð í lif-'r anda lífi og á níutíu ára afmælis- deginum var hún kjörin heiðurs- borgari Grímsneshrepps. Nú síðast á 100 ára afmæli hennar, 7. nóvem- ber sl., var Hjúkrunarheimilinu Skjóli færð 100 þúsund króna gjöf og veggplatti, laufblað, sem heið- ursvottur frá sveitarfélaginu sem nú heitir Grímsnes- og Grafnings- hreppur. Nú við leiðarlok færa Grímsnes- ingar þessari mætu konu alúðar- þakkir fyrir samfylgdina og þau miklu störf sem hún vann fyrir samfélagið og sveitarfélagið allt. Aðstandendum öllum eru sendar innilegar samúðarkveðjur. Böðvar Pálsson. ■í • t Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlý- hug við andlát og útför ástkærs eiginmanns míns, föður okkar, tengdaföður og afa, VILHJÁLMS JÓNS SVEINSSONAR frá Góustöðum. Sérstakar þakkir til starfsfólks hjúkrunar- deildar 2B á Hrafnistu i Hafnarfirði. Ásdís Pétursdóttir, Oddur Vilhjálmsson, Þórdís Ólafsdóttir, Elínborg Vilhjálmsdóttir, Eiríkur St. Eiríksson, Trausti Vilhjálmsson, Jóhanna Cardenas og barnabörn. r

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.