Morgunblaðið - 05.11.2000, Side 33

Morgunblaðið - 05.11.2000, Side 33
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. NÓVEMBER 2000 33 REYKJAVÍKURBRÉF Laugardagur 4. nóvember einhverju fyrir okkur íslendinga? Eru einhver al- menn pólitísk rök fyrir því, að við eigum að sækja um aðild að Evrópusambandinu á almennum póli- tískum forsendum, hvað sem líður sérstökum hagsmunum okkar varðandi sjávarútveginn og jafnvel evrusvæðið? Það er kannski tímabært að ræða þennan þátt málsins líka, ekki síður en þær hliðar, sem snúa að sjávarútveginum og evru- svæðinu. Pólitísk framtíðarsýn okkar Á fundi, sem haldinn var í Zúrich í Sviss fyrir rúmri viku á vegum Int- ernational Press Instit- ute, sem eru alþjóðleg samtök forystumanna fjölmiðla varpaði norskur ritstjóri fram þeirri spumingu, hver gætu yfirleitt verið rökin fyrir því, að Norðmenn ættu samleið með Evrópusam- bandinu, sem aðilar að því. Jean Luc Dehaene, sem var forsætisráðherra Belgíu á árunum 1992 -1995 og 1995 -1999 gaf at- hyglisvert svar við þeirri spumingu. Hann kvaðst vera þeirrar skoðunar að Danir og Svíar hefðu gerzt aðilar að Evrópusambandinu vegna við- skiptalegra hagsmuna þessara þjóða. Finnar hefðu gerzt aðilar af allt öðmm ástæðum. Þeir hefðu sótt um aðild af pólitískum ástæðum og vegna öryggis lands og þjóðar. Væntanlega hefur enginn gleymt hinni sérstöku stöðu Finna gagn- vart Sovétríkjunum á tímum kalda stríðsins, þeg- ar hugtakið „finnlandisering" varð til. Dehaene sagði að út af fyrir sig gæti komið til þess að evran yrði ný ástæða fyrir Norðmenn til þess að sækja um aðild en þó væri þetta fyrst og fremst að sínu mati spurning um hver pólitísk framtíðarsýn Norðmanna væri. Ef þeir hefðu ekki pólitíska framtíðarsýn, sem að einhverju marki tengdist samstarfi Evrópuríkja væri engin ástæða fyi-ir þá til þess að leita enn á ný eftir aðild að ESB. Hann benti á, að ef af pólitískri samein- ingu Evrópu yrði mundi vakna sú spurning hvar Noregur vildi vera. Þá mætti líka velta því fyrir sér í ljósi aðildar Norðmanna að Atlantshafs- bandalaginu hvar Norðmenn vildu vera ef varn- arsamstarf Evrópuþjóða þróaðist á þann veg, sem að væri stefnt. Getur þetta svar Dehaene ekki að einhverju leyti líka átt við um ísland með svolítið breyttum formerkjum? Við höfum ekki sótt um aðild að Evrópusam- bandinu m.a. og ekki sízt vegna hagsmuna undir- stöðuatvinnugreinar okkar. EES-samningurinn gerir það að verkum, að það eru engar knýjandi viðskiptalegar ástæður til þess að sækja um aðild. Sú staðreynd, að Danir, Svíai- og Bretar eru utan evrusvæðisins styrkir þá afstöðu. En hver er hin póhtíska framtíðarsýn okkar gagnvart Evrópu? Eru knýjandi pólitísk rök fyrir því í Ijósi hinnar miklu gerjunar í Evrópuumræð- um, að við svörum þeirri spurningu hvar við vilj- um vera á annan veg en við höfum gert? Hugmynd þeirra, sem lögðu grunninn að Evrópusambandinu var sú, að tengja hagsmuni Evrópuþjóða saman með þeim hætti, að þær mundu aldrei aftur ganga á hólm hver við aðra á sama hátt og þær hafa gert tvisvar sinnum á öld- inni, sem er að líða. Evrópusambandið verður til vegna þessara hagsmuna þjóðanna á meginlandi Evrópu. Þótt Bretar hafi gerzt aðilar að þessu samstarfi hafa þeir í raun og veru aldrei getað svarað þeirri spumingu hvar þeir vilji vera, kannski fyrst og fremst vegna þess, að þeir hafa átt svo margra annarra hagsmuna að gæta. Sennilega munu Bretar aldrei geta gert upp við sig hvert svarið við spumingunni á að vera. Markviss sókn til nánara pólitísks samstarfs Evrópuríkja byggist fyrst og fremst á hagsmun- um þjóðanna, sem búa á meginlandinu. Núver- andi aðildarríki Evrópusambandsins gera sér grein fyrir, að þau geta ekki lokað augunum fyrir tilvist þjóðanna, sem búa við landamæri Evrópu- sambandsins. Svo lengi, sem augljós efnamunur er á milli þessara þjóða mun þrýstingurinn á að komast inn fyrir múra ESB halda áfram og auk- ast. Þess vegna er í senn óhjákvæmilegt fyrir ESB-þjóðirnar að hleypa fleiri þjóðum inn fyrir sínar dyr og þá með skipulegum hætti og jafn- framt eftirsóknarvert að stækka hinn sameigin- lega markað öllum þjóðunum til hagsbóta. Evrópuþróunin er því rekin áfram af hagsmunum meginlandsþjóðanna, sem hafa út af fyrir sig lítið með að gera hagsmuni okkar íslendinga að öðru leyti en því, að það er okkar hagur að til verði sterkur sameiginlegur markaður í Evrópu, sem við höfum greiðan aðgang að. Atlantshafsbandalagið hefur smátt og smátt verið að þróast í eins konai- öryggisbandalag allra Evrópuríkja en þá má spyrja, hvers vegna Evrópuþjóðunum er svo mjög í mun að koma upp sjálfstæðu varnarsamstarfi sín í milli. Ein ástæð- an og kannski höfuðástæðan er sú, að þeim finnst auðmýkjandi að geta ekki leyst á eigin vegum vandamál, sem upp koma í útjaðri þeirra eins og á Balkanskaganum undanfarin ár. Það reyndist ekki hægt að stilla til friðar þar nema með þátt- töku Bandaríkjamanna. M.ö.o. Evrópuþjóðirnar eru að reyna að koma upp nægilega öflugu lög- regluliði til þess að fást við óróaseggi annað hvort innan eigin landamæra eða við þau. Það er sama hvernig á málið er litið; það eru pólitískir hagsmunir meginlandsþjóðanna, sem eru meginforsenda hinnar pólitísku sameiningar Evrópu, sem að er stefnt. Þeir hagsmunir eru raunverulegir og það er gaman að sjá hvernig há- leitar hugsjónir manna, sem upplifðu tvær styi-j- aldir í Evrópu á öldinni eiu að verða að veruleika. Evrópuþjóðirnai- hafa risið með glæsibrag upp úr rústum heimsstyrjaldanna tveggja og hafa mikla möguleika á að byggja upp öflug bandaríki Evrópu með mörg hundruð milljóna manna markaði, þar sem menn lifa í sátt og samlyndi. En þessar pólitísku forsendur fyrir þeirri miklu gerjun, sem nú er í Evrópu hafa lítið með hagsmuni okkar íslendinga að gera. Hverjir eru pólitískir hagsmunir okkar íslend- inga? Augljóslega þeir að tryggja stjómmálalega hagsmuni okkar, viðskiptahagsmuni, öryggis- hagsmuni og menningarlegar forsendur fyrir til- vist okkar sem sjálfstæðrar þjóðar út frá þeirri landfræðilegu stöðu, sem við erum í. Við vorum jaðaraðili að stríðsátökunum í Evrópu. Við þurfum ekki að gera upp sakir við nágranna okkar og treysta samstarf við þá á nýj- um forsendum. Oryggishagsmunir okkar eru tryggðir með þeim hætti, að það er ekkert sem knýr á um að við gerumst með einhverjum hætti aðilar að öflugum lögreglusveitum, sem eiga að stilla til friðar í jaðarríkjum Evrópu, þótt við vilj- um taka þátt í margvíslegu hjálparstarfi þar og annars staðar af mannúðarástæðum. Þau viðfangsefni, sem ríkin á meginlandi Evrópu þurfa að fást við og eiga sér í sumum til- vikum rætur mai’gar aldir aftur í tímann snei’ta hagsmuni okkar ekki á nokkurn hátt. Þegar afstaða okkar til Evrópu er skoðuð ofan í kjölinn út frá þessum pólitísku forsendum er aug- ljóst, að þær meginstoðir, sem utanríkisstefna okkar hefur byggzt á í hálfa öld standast og vel það. Það er sama hvort litið er á málið út frá þröngu sjónarhorni sjávarútvegs og fiskveiðilög- sögu eða í ljósi hins sameiginlega gjaldmiðils eða út frá almennum pólitískum sjónarmiðum: rökin fyrir því að sækja um aðild að Evrópusamband- inu eru einfaldlega ekki fyrir hendi. Hagsmunir okkar eru tryggðir, hvort sem litið er til við- skiptahagsmuna, öryggishagsmuna eða póli- tískra hagsmuna. Auðvitað eru þeir ekki tryggðir um aldur og ævi. Og það getur vel komið til þess, að við þurfum að taka upp nýjar samningaviðræð- ur við Evrópusambandið á næstu árum vegna við- skiptalegrar stöðu okkar gagnvart því. Það er hins vegar engin sérstök ástæða til að ætla, að við getum ekki tryggt þá hagsmuni á ný með nýjum samningum. Við eigum góða vini innan ESB. Bæði Norðurlandaþjóðimar, gamlar viðskipta- þjóðir eins og Breta, sem deila með okkur að hluta til þeirri sýn, sem hér hefur verið fjallað um, en ekki sízt Þjóðverja. Tengsl okkar við Þýzka- land og þýzka ráðamenn hafa eflzt mjög á nokkr- um undanförnum árum. Með því að byggja upp jafn sterkt samband við Þýzkaland, öflugasta rík- ið innan Evrópusambandsins og við höfum byggt upp við Bandaríkin eiga hagsmunir okkai’ gagn- vart Evrópusambandinu að vera vel tryggðir. Það er stunduð talað um að ekki séu nægilegar umræður um Evi'ópumál hér á Islandi. Astæðan er einfaldlega sú, sem hér hefur verið rakin. Það er sama frá hvaða sjónarhorni málið er skoðað. Það eru engir knýjandi hagsmunir okkar Islend- inga að gerast aðilar að Evrópusambandinu og þess vegna eru þessar umræður ekki meiri en raun bervitni. „Hér hafa verið færð rök að því, að frá sjónarhóli okkar Islendinga sé aðild að Evrópusamband- inu óhugsandi, þegar horft er til málefna sjávar- útvegsins og fiskveiðilög- sögunnar. Enn- fremur að vanga- veltur um nauðsyn aðildar vegna áhrifa evr- unnar séu ótúna- bærar með öllu og líkur á því, að þær komist á dag- skrá á næstu ár- um mjög litlar. En hvernig horfir afstaða okkar til samstarfs Evrópuríkja við, ef við metum það út frá pólitískum hagsmunum okk- ar Islendinga?“

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.