Skírnir - 01.04.1914, Page 56

168
Pereatið 1850.
urðu róstur miklar og enda blóðsúthellingar, því frelsið er
jafnan dýrkeypt. Hér bólaði ekki á neinu slíku, en þó
urðu hér þeir atburðir, sem voru bein afleiðing af þessum
byltingum erlendis, og aldrei fyr höfðu orðið hér. Þessir
atburðir voru aðallega fjórir. 1. Vorið 1849 í maí riðu 70
manns, mestmegnis Skagfirðingar, norður að Friðriksgáfu,
amtmannssetrinu á Möðruvöllum, til þess að hrópa Grím
amtmann Jónsson af. Þegar þeir gengu þaðan á braut
hrópuðu þeir: Lifi þjóðfrelsið! Lifi félagsskapur og sam-
tök, og drepist kúgunarvaldið1). 2. Pereatið, sem hér segir
frá. 3. Afsögn dómkirkjuprestsins, sem þá var, séra Ás-
mundar Jónssonar, síðar í Odda, er þótti lítill og óáheyri-
legur kennimaður. Sunnudaginn i föstuinngang, hinn 10.
febrúar 1850, eða rétt eftir pereatið, prédikaði Helgi biskup
í dómkirkjunni, var þar margt manna saman komið, sem
vænta mátti. Þegar úti var messan og söfnuðurinn var
að ganga út úr kirkjunni, steig síra Sveinbjörn Hallgríms-
son þá ritstjóri Þjóðólfs upp á efsta bekkinn á syðra loft-
inu og hélt þaðan tölu þess innihalds að skora á prestinn
að sækja um lausn, »því nú væri svo komið, að guðshús
safnaðarins stæði hvern helgan dag því nær autt og
tómt«, og á biskup að hann sjái um, »að söfnuðurinn fái
svo fljótt, sem kringumstæður leyfa, annan prest og þann
prest, hvers oró og kenningar þeir geti heyrt sér til upp-
byggingar«a). Ut úr þessu var mikil rekistefna, en málinu
lauk svo, að síra Ásmundur sótti frá Reykjavík fám árum
síðar. 4. Þjóðfundarlokin, sem öllum eru kunn.
I latínuskólanum, sem fluttur hafði verið frá Bessastöðum.
1846, hafði alt farið heldur friðsamlega fram þangað til skóla-
árið 1848—49, þá fór að brydda á ýmsum óeirðum, skóla-
rúðurnar voru brotnar hvað eftir annað, án þess nokkur
vissi hver það hefði gert, ýmsir piltar fóru að sýna kenn-
urum sínum lítilsvirðingu, eða jafnvel smán, svo tveir þeirra
‘) Þjóðólfur 1. ár bls. 79. Æfisaga Gisla Konráðssonar Rvk.
1913 bls. 229—32, 310—17, en frásögnin er þar hvergi nærri fallkomin
né nákvæm.
s) Hljóðólfnr (Þjóðólfnr) 2. árg. bls. 127.