Skírnir - 01.04.1914, Blaðsíða 100

212
Ritfregnir.
Englandi. Bókin ber vott um mikinn lærdóm og er fróðleg að
mörgu leiti, og sjerstaklega er gaman að sjá, hve leugi ættin held-
ur saman fram eftir öldum hjá ímsum þjóðum, t. d. Dönum og
Norðurþjóðverjum. Enn þátturinn um Island er, að því er mjer
virðist, einn stór misskilningur frá upphafi til enda.
Hingað til hefur það verið skoðun manna, að samúð og sam-
ábirgð ættbálksins hafi verið mjög sterk hjá Forníslendingum, sterk-
ari enn hjá flestum öðrum þjóðum, og hafa menn þar stuðst við
Baugatal, hin fornu lög um niðgjöldin, enn niðgjöld eru það
endurgjald, sem hver maður átti löglega heimting á að fá firir
frænda sinn, ef hann var veginn, hjá jafn-nánum frændum vegand-
ans, og náði rjetturinn til þessa endurgjalds og skildan að gjalda
það til 5. 1 i ð a r í ættum hins vegna mans og vegandans. Bauga-
tal er í Grágás beint framhald af Yi'gslóða og auðsjáanlega partur
af honum eða viðauki við hann, og getur ekki leikið neinn efi á
því, að Baugatal hefur verið skrásett með Vígslóða veturinn 1117
—1118 af laganefndinni, sem var skipuð á alþingi 1117 og sat á
Breiðabólsstað í Vesturhópi, og að það var samþikt með Vígslóða í
lögrjettu á alþingi sumarið eftir (1118), sbr. orð Ari fróða sjálfs í
íslb 10. k.: »Þá var skrifaðr Vigslóði ok mart annat í
1 ö g u m ok sagt upp í lögréttu of sumarit eptir, eu þat líkaði
öllum vel ok mælti því mangi í gegn«. Bæði efnið og hið ramm-
forna orðfæri bendir til, að Baugatal sje eitt hið elsta í lögum
vorum og líklega til vor komið nokkurn veginn óbreitt úr Úlfljóts-
lögum, sem voru sett laust firir 930 (sbr. ritgjörðir mínar um
skattbændatal og manntal í Safni t. s. ísl. IV, 371. bls., og um
silfurverð og vaðmálsverð í Skírni 1910, 6. bls.). Þessu er og höf.
samþikk, og færir góð og gild rök firir, að Baugatal síni elsta og
frumlegasta mind af þeim lögum, sem í gildi vóru í Noregi um nið-
gjöldin, enda er það eðlilegt, ef Baugatal stafar frá Úlfljótslögum,
að þessi lagaþáttur sje að efni til samhljóða norskum lögum frá
sama tíma, því að íslendingar vóru þá enn Norðmenn.
Þar sem nú má telja víst, að efnið f Baugatali stafi að mestu
frá Úlfljótslögum, og enn fremur, að Baugatal hafi verið skrifað upp
veturinn 1117—1118 og samþikt á alþingi 1118, þá liggur nærri
að álikta, að Baugatal hafi verið gildandi lög um niðgjöldin alt frá
Úlfljótslögum (um 927) og til 1118 að minsta kosti.
Enn hvað segir höf. ? Hún heldur, að Baugatal hafi verið
orðið gjörsamlega úrelt firir löngu þegar það var skrásett og sam-
þikt á alþingi 1118, og meira að segja: hún tekur svo djúpt í
árinni, að hún telur það (á 37. bls.) j>alveg óhugsandi, að nokk-
urn tíma hafi í reindinni verið farið eftir reglum Baugatals á ís-
landi«! Jafnvel um það leiti sem Úlfljótr tók Baugatal í lög sín,
telur hún Baugatal úrelt!!
Og af hverju ræður nú höf. þetta? Aðallega af því að íslend-
ingasögur þ e g j a svo að segja alveg um niðgjöldin. Af því álikt-
ar hún, að engin niðgjöld hafi verið goldin, þegar sögurnar gerð-
ust, eða á söguöldinni (frá 930 til c. 1030).