Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1898, Qupperneq 7

7
26. Hóll hét hjáleiga frá Leirubakka, er af sömu orsök
lagðist af 1879.
27. Réttanes hét bær á undirlendi við Rangá nálægt móts
við Svinhaga. Þar eru aðal réttir Land- og Holtamanna, og hefir
bærinn nafn af þeitn. Hann átti áður haglendi mikið upp á hraun-
heiðinni fyrir ofan; en er það var allt blásið, lagðist hann i eyði,
1773. En 1832 byggði sá maður, er Höskuldur hét. hann upp
aftur. Hann fór aftur eftír 2 ár, og hefir Réttanes ekki bygst
siðan. Höskuldur bjó siðan í Tungu á Rangárvöllum og var faðir
Sveins, er drukknaði í Rangá, sem »Huld« segir.
28. Járnlaugsstaðir stóðu löngum spöl neðat með ánni.
Þar er einnig undiilendi. Þar gekk þó sandiok yfir og eyddi
bæinn. En uppi á hraunheiðinni var þá enn nokkuð af landi
jarðarinnar óblásið. Þangað var bærinn fiuttur En eftir hálft
annað ár var þar iika óbyggilegt — það var árið 1884, — og
lögðust Járnlaugsstaðir þá alveg i eyði.
29: Húsagarður, bær Orms auðga landnámsmanns, er
stuttri bæjarleiö fyrir neðan Járnlaugsstaði við Iiangá. Stóð hann
fyrst uppi á hraunheiðarbrúninni, en var, fyrr en menn hafa
sagnir utn, færður ofan fyrir hana og stóð undir henni, á undir-
lendi sem þar er, fram undir miðja þessa öld. En þá b!és brúnin
upp, og varð að færa bæinn frá henni lengra fram á undirletidið,
þangað sem hann nú er. í uppblæstrinum eyddist lieiðarland
uppi á brúninni, og kom þá í Ijós rúst elzta Húsagarðs: og sáust
undirstöður, — en nú er þar grjótdreif ein. — Þar höfðu verið
margar tóftir og stórar: Hin stærsta, sem ieit út fyrir, að hafa
verið aðal-bæjarhúsið, var 16 faðma löng. Stuttu fyrir norðan
bæjarstæðið bléstt upp mannsbein og hjá þeitn fannst spjótsblað
og leifar af skeggbursta (?) af hvalbeini. Mun þar hafa verið
haugur, ef' til vill Orms hins auðga. I sumar sáust þar enn 2
mannsleggir, og grjótdreif úr hleðsltt haugsins. Þá er þessi upp-
blástur varð, voru þeir frumvaxta synir Olafs, er þá bjó í Húsa-
garði, Sæmundur, er enn lifir á Forsi á Rangárvölluin ogSigurð-
ur, er bjó í Húsagarði eftir föður sinn og dó í vetur (1897, nær
áttræður). Þeir fundu beinin og það er hjá þeitu var, og þeir
tóku vel eftir rústunum. Fleiri smáhiuti fundu þeir þar, er allir
liðu undir iok, því þá var Forngripasafnið enn ekki stofnað. —
Spjótið gáfu þeir t. a. m. nágranna sínum, og smiðaði hann úr
því tálguhníf. Þetta sagði mér Olafur, er nú býr í Húsagarði,
sonur Sigurðar. Hafa þeir feðgar verið fróðleiksmenn allir.
30. Hellir — Hrólfsstaðahellir, — stóð áður nokkru utar
enn nú í hraunbrúninni. Sér þar rúst hins fyrra bæjar. Jón