Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1903, Page 35

menn hætta að fara hjá Gvendarbrunni, og getur það ef til vill orðið til
þess, að hann týni nafni sínu er frá líður. Því þótti réttara að geta hans.
7. I Kiíagerði, fyrir sunnan Hvassahraun, má sjá vott þess, að þar
hafi bær verið fyrir löngu. Sér þar til rústa innan til við sjávarkambinn,
og nokkru vestar sést langur partur af niður sokknum grjótgarði og hverf-
ur norðurendi hans i sjávarkambinn. Hefir sjórinn gengið þar á landið
og brotið það upp. Þess skal getið, að þetta stendur i engu sambandi við
rúst kots þess, sem fyrir nokkrum áratugum var bygt í Kúagerði. Þar er
hraunsnef á rnilli og þessara rústa.
8. Heiðarhús kallast rúst nokkur skamt uppi í heiðinni fyrir ofan
inn-Leiruna. Þar hefir fyrrum verið bær. Er það sögn, að þar hafi á
sinum tíma verið slíkt stórbýli, að næst hafi gengið Uppsölum og Mela-
bergi. En þeirra mun síðar getið.
9. Gufuskálar, Miðskálar og Utskálar eru nefndir i fornum reka-
skrárn Rosmhvalaness, svo og Miðskálaós og Utskálaós. Miðskálar eru
einnig nefndir Miðskdlagarður, sem mun eiga að merkja heimajörð með
hjáleigum. 1 óprentuðu riti eftir séra Sigurð B. Sivertsen á Utskálum
hefi eg séð það, að bærinn á Miðskálum heiti nú í Vörum og Miðskálaós
Varaós, en Útskálaós Króksós. Sr. S. B. S. getur þess til, að þessir þrenn-
ir »-skálar«, svo skamt hver frá öðrurn, hafi í fyrstu verið eitt land með
einu nafni (0: Gufuskálar), en skifzt fyrst í 3 jarðir, er allar hafi haldið
nafninu, en hinar jmgri verið aðgreindar með afstöðuorði framanvið nafn-
ið (0: Mið-Gufuskálar, Út-Gufuskálar), en svo hafi nöfnin verið stytt í
framburðinum er frá leið. Þessi tilgáta gerir ráð fyrir því, að bygð á
Gufuskálum hafi eigi lagzt niður, þó Ketill gufa færi þaðan, heldur hafi
landeigandi þá sezt að í »skálum« hans, og er ekkert á móti þvi. Það
gerir tilgátuna sennilegri, að samskonar tilfelli hefir átt sér stað með Arn
arbæli undir Eyjafjöllum. Úr þeirri jörð hafa verið bygðar jarðirnar: Mið-
Arnarbæli og Yzta-Arnarbæli, en nöfnin síðar orðið að: Miðbæli og Yzta-
bæli. Fleiri dæmi lík þessu mun rcega finna. Eg vil nú bæta þeirri til-
gátu við, að Miðskálagarður hafi i fyrstu verið haft um Miðskála sem höj-
ból, en smámsaman verið látið ná yfir alt það hverfi, sem þar myndaðist.
Nafnið hafi svo í daglegu tali verið stytt og að eins nefnt: Garðurinn.
Miðskálanafnið hafi síðan týnzt, en nafnið: »Garðurinn« haldist, og loks
náð bæði yfir Miðskálahverfi (nú Inn-Garðinn) og Útskálahverfi (nú Ut-
Garðinn). — Rit séra Sigurðar er að rnörgu fróðlegt, sem von er af
slikum fræðimanni. Ætti Landsbókasafnið að eignast það.
10. Hoj, eða Hofið, heitir yzti bærinn í »Garðinum«. Engin rnerki
til hofs sjást nú kringum þann bæ. Er þó ekki að efa að hof hafi þar
verið í heiðni. Geta rnenn til, að bærinn standi þar, sem hoftóftin var,
og er það liklegt.
! u. Þess er getið í fornu bréfi, frá 1340, að Bjarni Guttormsson,
5*