Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1903, Page 43

43
26. Kirkjuhöýn er góðum kipp fyrir sunnan Kalmanstjörn. En
þar mitt á rnilli, eða því nær, er hóll sá er Stekkjarhóll heitir, því þar
hefir í seinni tíð verið stekkur frá Kalmanstjörn. Þar er rústabunga
mikiJ, og hefir óefað verið bær. Liggur þaðan óslitinn garður, líklega
túngarður, alla leið út að Kirkjuhöfn. Þvert frá þeim garði liggja þrír
þvergarðar til sjávarkambs, með þeim millibilum að svara mundi kýrfóður-
velli eða meira. Liggur beint við að ætla, að sitt býli hafi fyrrurn verið
á hverri þessari spildu og bæirnir staðið við sjóinn. En hann hefir brot-
ið landið, og er þar nú kamburinn, sem bæirnir hafa staðið. Alt land er
hér sandrokið hraun. Þó er grashóll þar, sem bærinn Kirkjuhöfn stóð,
og er gróið yfir bæjarrústina, svo hún sést ógjörla. Sunnan undir hóln-
urn er sérstök grjótrúst, sern ætla má að sé kirkjutóftin. Suður þaðan er
dálitil sandvík með malarkambi. Bak við kambinn hefir verið mýrardæl,
sem nú er leirflag. í henni sést brunnurinn. Utanvert við vík þessa er
höfnin, sem bærinn Kirkjuhöfn er kenndur við. Það er lón fyrir innan
skerjaröð. Þar er þrautalending í öllum suðlægum áttum.
27. Sandhöýn, stóra og litla, heita tvær graxivaxnar hæðir, sem eru
hvor hjá annari suðvestur frá höfninni. I þeim hæðum voru bæir, sem
uú eru eyddir af sandfoki. Stóra Sandhöfn er austar, og lagðist hún fyr
í eyði. Er svo langt síðan, að Á. M. jarðab. getur hennar ekki. En
Kirkjuhöfn og Litlu-Sandhöfn telur hún sem eyðijarðir. Seinna var gjör
bær á Haýnareyri. Það er skamt út frá Litlu-Sandhöfn. En hann hélzt
skamma stund við. Er sá maður nefndur Ormur Þórarinsson, sem þar
bjó siðast. Allir þessir bæir hafa verið fyrir innan Hafnaberg.
28. Skjótastaðir er hið eina býli sem nefnt er fyrir sunnan Hafna-
berg. Það örnefni er norðantil við vík nokkra, er Sandvík heitir. Engar
sjást þar rústir. En þær geta verið sandorpnar. Sunnantil við víkina er
allgóður lendingarstaður.
29. Geta verður þeirra munnmælasagnar, að Staður í Grindavik
hafi til forna verið »í miðri sveit«. Sama er nú að vísu sagt um vissa
bæi í fleiri sveitum. Þar af rná samt ekki álykta, að allar slikar sagnir
séu bergmál hver af annari. Þar, sem þær ganga, hafa vanalega bæir
eyðst af öðrum hvorum enda sveitarinnar. En orðatiltækið »í miðri sveit«
er ekki meint nákvæmlega, en er að eins sagt til að tákna það, að mikið
hafi eyðst af þeirri sveit. Hvað nú Grindavík snertir, þá er það engan-
veginn óiíklegt, að þaðan út með sjónum hafi bygð verið, áður en þar
komu upp jarðeldar, sem lögðu hraun yfir alt. Nú sér þar hvergi blett,
sem ekki er hulinn hrauni; en flest þau hraun eru tiltölulega nýleg að
útliti, og þó með mismun. Hafa þar oft komið eldar upp, það sýna
gýgarnir. Fá eru örnefni á þessu svæði sem benda á bygð, og er það
eðlilegt. Þó má nefna Hraýnkelsstaðaberg og Krossvíkur. Varla er hægt
að hugsa sér annað, en að Hrafnkelsstaðaberg sé kent við bæ, setn par
6*