Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1903, Side 44

44
hafi átt land og því verið nærri. Við bæ í öðru bygðarlagi, t. d. Hrafn-
kelsstaði í Leiru, gat bergið því að eins verið kent, að sú jörð ætti þar
ítak, svo sem fuglatekju eða reka undir berginu. En bergið er lágt, og
því ekki fuglaberg, og rekafjara er enginn undir því. Bergið er yzt á
Reykjanesi. En þar fyrir ofan er Skálarfell, eldgýgur, sem þakið hefir
odda nessins með hrauni, eru þar enn jarðhitar, bæði í gýgnum og hraun-
inu (fyrir utan Gunnuhver, sem þar er nærri, en stafar líklega frá eldra
eldgosi). A Krossvíkum er ekkert örnefni á landi, sem bent geti á, að
kross hafi staðið þar ejtir að hraun var runnið yfir. Liggur þvi beint við
að hugsa sér, að áðnr en hraunið rann, hafi þar staðið kross, en staður-
inn sem hann stóð á, sé hrauni hulinn. Krossinn gerir ráð fyrir mönn-
um í nánd, — til hvers skyldi hann annars hafa verið reistur? — og
bendir það til bygðar eða að minsta kosti til mannaferða. Nú er undan-
tekning ef menn koma þar. Enn má nefna »Háleyjar« (eða Háleygjar?)
Það er ágætur lendingarstaður, skamt vestur frá Krossvíkum, en á landi er
þar hraun eitt og ekkert einkennilegt. Að eins er þar ofurlitil rúst eftir
sjóbúð, sem bygð var seint á 18. öld. Þá gjörði Grindvíkingur einn, er
Jón hét, bæ í Vatnsfelli, þar sem nú er bær vitavarðar, og hafði útræði
frá Háleyjum. En það er langt frá Vatnsfelli, og gat hann ekki sótt sjó
að heiman. Því bygði hann búðina. En honum reyndist ókleyft að lifa
á þessu nýbýli sínu, og fór þaðan aftur eftir 2 ár. Síðan hefir Háleyja-
lending eigi verið notuð. Af hverju nafnið »Háieyjar« sé komið, get eg
ekki vel hugsað mér. Þar eru engar eyjar; og þó svo væri, þá væri
fyrri hluti nafnsins: »hál-« óskiljanlegur fyrir því. Helzt sýnist mér vit í
að gera ráð fyrir, að »háleyskir« menn hafi sezt þar að í fornöld, og að-
setur þeirra verið kent við þá t. a. m. Háleygjabær (eins og Gaulverja-
bær), en svo hafi niðurlagi nafnsins verið slept, þegar bærinn (eða hvað
það var nú) var ekki lengur til. En ekki er til neins að fara lengra út í
þetta mál.
30. Kaupstaður var fyrrum í Grindavík, og var höfnin ýmist tileink-
uð Stað eða Húsatóftum, því hún lá milli landa þeirra jarða. Sundið sem
liggur inn á hana, er enn í dag kallað Staðarsund. En kaupstaðurinn var
þó Húsatófta-megin og kaupmaðurinn bjó á Húsatóftum. Frá þeim tíma
er gólfið þar i bæjardyrunum steinlagt með tígulsteini. Aðrar menjar sjást
þar ekki. Er líklegt, að kaupmanns-»húsin« hafi verið rifin þegar verzl-
unin lagðist niður, en svo aftur bygður bóndabær í »tóftum« þeirra, og
fengið þar af nafnið, sem hann hefir nú. Ekki voru verzlunarhúsin þar
heima. Þau stóðu á tveim klöppum austan við höfnina. Þar er nú fjara.
Ytri klöppin heitir enn Kóngshella. Þar hafa verzlunarhúsin staðið 1753.
(Sjá Jarðatal Johnsens, bls. 85). En yfir hana hefir hvert stórstraumsflóð
gengið nú lengi og eru þar engar byggingarmenjar. Á innri klöppinni,
sem er mun hærri, hafði krambúðin síðast staðíð. Þar stóð enn fiskisölt-